به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه های علمیه امروز(پنجشنبه21 اریبهشت ماه) در همایش بین المللی مهدویت و انتظار در اندیشه آیت الله صافی گلپایگانی که دردارالشفای قم برگزار شد با اشاره به فرازی از یکی از آثار آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی در خصوص عدالت گفت: ایشان در این فراز می فرمایند:«مسلمان همیشه به سوی آینده می‌نگرد و هر وضعی که موجود باشد اگرچه نسبتا خوب و عادلانه باشد او را قانع نمی‌کند، نشستن و تسلیم‌بودن و کناره‌گیری و تماشاگر صحنه‌های تباهی، فساد و فقر و انحطاط اخلاقی در اسلام جایز نیست».
وی ادامه داد: این فراز چند نکته مهم دارد از جمله اینکه مسلمان، منتظر فعال و پویاست نه منفعل، دومین نکته اینکه بهینه کردن شرایط اجتماعی تنها آرمان نیست بلکه همه نسبت به آن رسالت دارند. سوم اینکه باید کمال‌گرا بوده و نسبت به وضع موجود راضی نباشیم یعنی حتی شرایط اگر نسبتا خوب و عادلانه باشد نباید ما را قانع کند. همچنین احساس مسئولیت نسبت به آسیب‌های اجتماعی.
حجت الاسلام واعظی در ادامه با اشاره به جایگاه عدالت در فقه گفت: عدالت در فقه امامیه در سه فضا مطرح شده است، اول تصدی برخی مناصب اجتماعی مانند امر امامت جمعه و جماعت و قضا و غیره که منوط به عدالت در فرد شده است و بخش دوم، قاعده عدل و انصاف است که مصداق آن هم شبهات موضوعیه است.مثلا در جایی که مدعیان نسبت به مال مشتبه، مدعی هستند و مدعیان از طرق متعارف اثبات قضایی ملکیت ورود نمی‌کنند یعنی هیچ کدام بینه و ید ندارند و حاضر به یمین و قسم هم نیستند، در این جا برخی از فقها متمسک به قاعده عدل و انصاف شده‌اند و برخی هم به قرعه تمسک می‌کنند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ادامه داد: مرحوم آیت‌الله صافی در این کتاب در این زمینه بحث مفصلی کرده و با اینکه مفاد قاعده عدل و انصاف را اصل عملی و قرعه را اماره می‌داند ولی برخلاف این رویه که اماره بر اصل عملی مقدم است در اینجا قاعده انصاف را مقدم بر قرعه می‌داند زیرا اماریت قرعه را مطلق نمی‌داند برخلاف اماریت بینه و ید.
وی تصریح کرد:فضای دیگر بحث در فقه امامیه، قاعده عدالت و نفی ظلم است. اگر کسی به قاعده عدالت تمسک کند می‌تواند به برخی موارد مطلق قید بزند. در همه این سه فضا، عدالت در خدمت فرایند فقهی قرار می گیرد.
حجت الاسلام واعظی تصریح کرد: آیت‌الله العظمی صافی معتقد بودند ما تباید به وضع کنونی جامعه حتی اینکه خوب و نسبتا عادلانه باشد راضی باشیم چه رسد به وضع کنونی که هرقدر می‌گذرد شکاف اجتماعی و بی عدالتی اقتصادی در جامعه و فاصله فقر و غنا بیشترمی شود و این پرسش مطرح است که فقه چه کارکردی در استقرار عدالت می‌تواند داشته باشد.
وی با بیان اینکه مقوله استقرار عدالت و تغییر شرایط موجود ناعادلانه به شرایط عادلانه یکسره عملیات فقهی نیست ادامه داد: فقه یقینا در مسئله ایجاد تغییرات اجتماعی یا انتخاب مدل برای ایجاد تغییر، سهیم است ولی این تصور غلط است که فکر کنیم با وورد فقهی، مسئله حل شود.
حجت الاسلام واعظی با بیان اینکه در بهینه‌کردن شرایط برای زندگی عموم مسلمین و برون رفت از وضع موجود، چند نوع دانش نیاز است ادامه داد: شرط اول دانش وضعیت‌شناسی یعنی توصیفی و تبیینی است، ابتدا باید وضع موجود ترسیم سپس علل و عوامل هر واقعیت توصیفی باید تبیین شود. این دانش توصیفی و تبیینی نسبت به وضع موجود، دانش فقهی نیست لذا فقه نمی‌تواند بگوید آمار تورم و وضعیت بیکاری وغیره چقدر است بنابراین یک دانش وضعیت‌شناسانه نیاز داریم.
وی افزود: در مرحله بعد نیازمند دانش توسعه‌ای هستیم به این معنا که نقشه راه برون رفت از وضع موجود را ارائه کنیم که به ما الگو و مدل بدهد تا در مهار تورم و بهبود وضعیت صنعت راهکار بدهد. اینجا، جایی است که فقه می‌تواند و باید حضور داشته باشد زیرا بسیاری از راهکارها، لبه حقوقی و فقهی دارد زیرا نمی‌توان هر تصمیمی را در جامعه اجرا کرد و باید آثار و پیامدهای آن از منظر فقه بررسی کرد.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم یادآور شد: یکی از غفلت‌های ما در گذشته این بود که بسیاری از تصمیماتی که در کشور گرفته شد توسط حوزه و دانشگاه پیامدسنجی عمیق نشد که این کار چه بلایی بر سر خانواده و اقتصاد و اخلاق و تربیت خواهد آورد. این نشان می‌دهد مسئله فقاهت معطوف به حیات اجتماعی باید دنبال شود و متاسفانه حوزه و دانشگاه نسبت به پیامدهای قوانین و تصمیمات مدیران تاخر داشته است.
وی افزود: با دنبال‌کردن فقه تخصصی و معاصر که هم اکنون در حال دنبال‌شدن است امیدواریم این تاخر تاریخی جبران شود همانطور که امام فرمودند حوزه باید نبض حال و آینده را در دست داشته باشد و این آرمانی است که باید دنبال کنیم.
نظر شما