به گزارش خبرگزاری شبستان و به نقل از ستاد خبری سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست نقد کتاب «تبیین نظریه مقاومت مبتنی بر اندیشه امامین انقلاب اسلامی» نوشته حجت‌الاسلام حسین میرچراغ‌خانی یکشنبه ۲۴ اردیبهشت، روح الله قادری و نویسنده کتاب در سالن گوشه نقد نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
در ابتدای این نشست حسین میرچراغ‌خانی به محتوا و بخش‌های مختلف کتاب خود پرداخت و گفت: نظریه مقاومت پارامترهای متفاوتی دارد. برای اینکه چهارچوب کار خود را مشخص کنیم، از روش‌شناسی بنیادین دکتر پارسانیا استفاده کردیم. وقتی از یک نظریه صحبت می‌کنیم باید مبانی یک نظریه را تبیین کنیم، چراکه باید یقین روانشناختی و منطقی نظریه را از طریق آن بررسی کنیم. یعنی بببینم نظریات براساس کدام بدیهیات اجتماعی تبیین شده است.
وی افزود: در این کتاب به تبیین مبانی بدیهی نظریه مقاومت پرداخته‌ام. با ذکر مثالی می‌توان این امر را بهتر توضیح داد. در مسئله سازش با آمریکا چون جامعه به این نتیجه رسیده که آمریکا یک قدرت بزرگ است، بنابراین نباید با او سرشاخ شد.
مبنای علمی نظریه مقاومت
میرچراغ‌خانی اضافه کرد: من مبنای علمی نظریه را در مبانی خرد مقاومت مطرح کردم و به بیان علم پشتیبان آن پرداختم. در ادامه روش‌شناسی بنیادین نظریه مطرح کردم تا ببینم مبدعان نظریه چگونه گزاره‌های علمی را تحلیل و تفسیر می‌کنند. بعد از این، رویکردهای مقاومت را مطرح کردم و به این نتیجه رسیدم که امامین انقلاب بین مقاومت کنشی و واکنشی، مقاومت واکنشی را قبول دارند.
وی در ادامه به توضیح مفاهیم اصلی نظریه مقاومت پرداخت و ادامه داد: صورت‌بندی نظریه مقاومت در توضیح ساختار، مفاهیم و عناصر آن را مشخص می‌شود. در نظریه مقاومت مفهوم امت، ارزش، راه و پویایی، استقامت و کرامت از مفاهیم عملیاتی و ارزشی هستند. در مفهوم امت بحث تجمیع قدرت مطرح می‌شود. به عبارتی هیچ‌گاه در نظریه مقاومت، قدرت، تجزیه و تحلیل نمی‌شود. به نظرم یک خلا در نظریه‌پردازی علوم اسلامی انسانی، این است که از مفاهیم عملیاتی غفلت می‌شود. یکی از دلایل عدم ارتباط نظریه با جامعه همین است.
نجات انسان مستعمره در نظریه مقاومت
نویسنده کتاب «تبیین نظریه مقاومت مبتنی بر اندیشه امامین انقلاب اسلامی» در بخش دیگری از سخنان خود به مسئله اولویت‌های نظریه مقاومت پرداخت و گفت: موضوع مهم در بحث صورت‌بندی نظریه، ساختار معرفتی نظریه است. در این موضوع باید اولویت معرفت شناختی نظریه مشخص شود. اولویت در نظریه مقاومت، معرفت شناسی انسان مستعمره است. انسان مستعمره به معنای انسانی است که هوشمندانه در محاصره قرار گرفته و خود را در بهترین موقعیت زندگی می‌بیند. اندیشه امامین انقلاب می‌گوید اتفاقی که در صدر اسلام رخ داد و عقول جامعه بشری در راه درست قرار گرفت باید در مسیر هدایت انسان امروز قرار گیرد.
وی ادامه داد: بخش دیگری از راهبردهای علمی این کتاب، تعامل اجتماعی و فرهنگی نظریه مقاومت است. سوال این است که چرا این نظریه در ایران رخ داده است؟ پاسخ این است که ظرفیت تمدنی ایران به استخدام این نظریه درآمد. رابطه نظریه مقاومت با فرهنگ بومی رابطه اصلاح‌گری است. این نظریه می‌تواند برای یک فرد غیرمسلمان هم نجات‌بخش باشد. من در این کتاب نظریه مقاومت را با نظریات قبلی مقایسه نکردم، بلکه به لحاظ نظری و ساختاری این نظریه را انسجام بخشیدم تا بتوان آن را با نظریات دیگر مقایسه کرد.
مقاومت به‌مثابه یک مفهوم فرادینی
روح‌الله قادری دیگر سخنران این مراسم ضمن تشکر از مهمانان و برگزارکنندگان برنامه در مقدمه‌ای کوتاه به معرفی نظریه مقاومت پرداخت و گفت: مقاومت یک مفهوم فرادینی، فرمذهبی، فرانژادی و فراقومی است. هیچ مفهومی مثل مقاومت نمی‌تواند فراتاریخی باشد. این گفتمان در تمام جوامع انسانی یک فهم بین اذهانی ایجاد می‌کند. مسئله مهم در مقوله مقاومت این است که مقاومت یک امر درونی است. یعنی تا نتوانیم در درون خود مقاومت ایجاد کنیم، نمی‌توانیم در مقوله سیاسی و اجتماعی این مقاومت را رقم بزنیم. کسی که اعتقاد درونی به مقاومت نداشته باشد نمی‌تواند مباحثی چون اقتصاد مقاومتی یا دیپلماسی نهضتی را قبول کند. بنابراین کسانی که در برابر وسوسه شیطان ضعیف باشند، در برابر ضد مقاومت نمی‌توانند قد علم کنند. کسانی که در مسیر مقاومت قدم و قلم زدند تر‌بیت درونی را تجربه کردند.
وی افزود: ما هشت اصل مسلم درباره مقاومت در قانون اساسی داریم. مقاومت مقطع تلاقی منافع ملی و مصالح اسلامی است. در گفتمان داخلی و خارجی مرز تصنعی بین مقاومت، هر فعالیتی در مسیر مقاومت انجام دهیم، مصالح اسلامی را پوشش می‌دهد. اگر خونی در راه مقاومت ریخته شود، منافع ملی را تقویت می‌کند. تلاش ایران در لبنان فلسطین امریکای لاتین و... در راستای تامین منافع و امنیت ملی بوده است. مقاومت مفهومی متلاقی بین سیاست اعمالی و اعلانی است. نظام جمهوری اسلامی در موضوع مقاومت به هرچه می‌گوید عمل می‌کند و تناقضی ندارد. در جامعه ما دو قطبی کاذبی در سطح نخبگی و اجتماعی داریم. مقاومت دو منطق حکومت‌داری و منطق انقلابی‌گری را به هم گره زده است. در موضوع مک‌فارلین مقاله‌ای نوشته شده است که تعارض بین دو منطق انقلابی‌گری و حکومت‌داری را بررسی می‌کند.
لزوم نیاز به مدیران متعهد به گفتمان مقاومت
این پژوهشگر حوزه سیاست گفت: ما در نظام اسلامی علاوه‌بر فرمانده مقاومت، به مدیر مقاومت در عرصه سیاست نیاز داریم. به همان میزان به دیپلمات مقاومتی نیاز داریم و مهم‌تر اینکه در حوزه و دانشگاه به استاد مقاومت نیاز داریم. یک ظرفیت جامعه‌پذیری فرادینی در مقاومت وجود دارد که یک زبان جهان‌شمول است.
وی افزود: ما ایدئولوژی‌محور بودن سیاست خارجی ایران را قبول نداریم. سیاست خارجی ما مکتبی است. به همان میزان که با شیعیان زیدی هم‌پیمان هستیم، با اهل تسنن و حتی با مسیحیان و چپ‌ها هم متحد هستیم. چون مقاومت این ظرفیت را در جهت مقاومت در برابر نظام سلطه ایجاد کرده تا با هر جریان و دولتی مقابل نظام سلطه مبارزه کند و با ما متحد باشد. این نکته باعث وحشت امریکا شده است. خانم رایس در واشنگتن پست منتشر کرده است که می‌گوید مارکس زمانی طبقه کارگر را تقویت کرد اما امروز انقلاب ایران کاری کرده که مستضعفان را علیه سلطه امریکا بسیج کرده است. مارکس امروز، ایران است. ما به ایران انگ شیعه‌گری نمی‌زنیم، چون با همه از شرق تا غرب همکاری می‌کند.
در ادامه میرچراغ‌خانی درخصوص مصادیق در تبیین و صورت‌بندی نظریه مقاومت گفت: در ساختار معرفتی نظریه مقاومت وقتی انسان مستعمره مطرح می‌شود، فرق نظریه مقاومت و دیگر نظریات خود را نشان می‌دهد. نظام عقلانی حاکم بر دنیا یک نظام اخلاقی درست کرده که آن اخلاق، یک قانون‌مندی ثابت درست کرده است. در این نظام مثلا عقلانی، چیزی که ما آن را جهاد، مقاومت و شهادت می‌دانیم، به تر‌وریست تبیین می‌شود. قرآن می‌گوید اگر شما را از سرزمین‌تان بیرون کردند، مسلمان باید از هم‌کیش خود دفاع کند. فلسطین مثال بارز این موضوع است. چرا امت اسلامی نمی‌تواند به این امر الهی جامه عمل بپوشاند؟ فقط ایران در این موضوع کار می‌کند. چون بقیه کشورها نظام عقلانی و ارزشی غرب را پذیرفته‌اند.
وی ادامه داد: نظریه مقاومت انگشت اتهام را به نظام عقلانی نشانه می‌گیرد. اگر این نظام اصلاح شود، نظام اخلاقی و ارزشی هم اصلاح می‌شود. نظریه مقاومت نظام عقلانی را نشانه گرفته و می‌خواهد بعثت عقول اتفاق افتاد. چون انسان از عبودیت الهی فاصله گرفته و اسیر عبودیت ساختگی شده است.
تبیین مفاهیم نظری و عملیاتی نظریه مقاومت
میرچراغ‌خانی دربخش دیگری از سخنان خود درباره تبیین مفاهیم نظری و عملیاتی نظریه مقاومت گفت: ما نمی‌توانیم در مفهوم عدالت اسلامی هرم مفهومی نظریه خود را مطرح و آن را عملیاتی کنیم. من مفاهیم نظری، انضمامی و عملیاتی نظریه مقاومت را تبیین کردم. با تمام اختلافاتی که در غرب وجود دارد، به‌خاطر راهبردهای کلانی که آن‌ها را به خطر اندازد متحد می‌شوند. اما در جهان اسلام با این رویکرد، افغانستان را تکه و پاره کردند. عراق یمن سوریه و... از دیگر نمونه‌های این سیاست هستند. ایران می‌داند وقتی سوریه آسیب ببیند خودش آسیب خواهد دید. ایران با نگاه امت‌محور خواهان آن است که قانونی در کشور اسلامی وضع نشود که منافع امت‌محور را زیر سوال ببرد.
وی افزود: ما یک نظریه گران‌بها داریم که انگ ملی‌گرایی و شیعه‌گری به آن نمی‌چسبد. این نظریه گزاره‌هایی دارد که در هر جای جهان قابل طرح خواهد بود.
روح‌الله قادری در بخش دیگری از این نشست گفت: من این کتاب را از آن لحاظ که ابهام‌زدایی و رفع اتهام از اینکه مقاومت یک موضوع علمی نیست، موضوع مثبتی می‌دانم. تمام موضوعات این کتاب با یک روش قاعده‌مند تئوریزه شده است. البته حس می‌کنم فصل اول این کتاب جای کار بیشتری دارد و مانند پایان‌نامه طراحی شده است. فصل دوم تا چهارم بسیار علمی طراحی شده است. در رفرنس‌دهی کتاب یک روش درون‌متنی به‌کار گرفته شده است که مقداری در جامعه علمی ما نامتعارف است. هزینه‌های مقاومت و سازش موضوع دیگری است که نویسنده از آن عبور کرده اما جای ساخت و پرداخت بیشتری دارد. مثل سرنوشت قذافی که می‌توانست بیشتر راجع به روش‌های حکومت‌داری آن بحث شود.
وی افزود: بدترین تجربه ما در موضوع سازش سرنوشت عمرالبشیر است. وقتی که این فرد در دامان امریکا گرفتار شد، سودان تجزیه شد. تجربه تلخی که ما در کشور خود داریم، ائتلاف ایران و امریکا برای محو طالبان بود. بعد از این اتفاق بوش ایران را محور شرارت معرفی کرد. رهبری پس از این اتفاق، امریکا را نمک‌نشناس خطاب کرد. جریانی که در دولت وقت بودند نقشه راهی را برای نرمالیزه شدن روابط با بوش تدوین کردند. چیزی که برای مخاطب کتاب قابل توجه است، تسلط و اشراف نویسنده به قرآن، احادیث و ارتباط این نظریه با قرآن است. ما در این کتاب با یک متن روان و عامه‌فهم مواجه هستیم. هم مخاطب خاص و دانشجویان می‌توانند آن را مطالعه کنند، هم افرادی که دل در گرو نظریه مقاومت دارند.
این پژوهشگر علوم سیاسی ادامه داد: پیام این کتاب این است در نظامی که ما زندگی می‌کنیم تحت هیچ شرایطی هیچ بازیگری در هیچ مکانی حق مذاکره، مصالحه و معامله درباره امنیت ملی را ندارد. اگر کشوری بخواهد از حق دفاع مشروع استفاده کند راه آن خودیاری و خودکفایی در حوزه نظامی است.
میرچراغ‌خانی نیز در پایان گفت: یک انگاره ذهنی وجود دارد که مقاومت نظریه‌ای غیرعلمی است. این انگاره باید شکسته شود و متونی را که درباره مقاومت وجود دارد، با تجارب تاریخی آن بررسی کنیم. نظریه مقاومت قابل افتخار است. اساسا کشورهای غربی براساس زور در برابر نظریه مقاومت پیش می‌روند. در شرایط عادلانه نظریه مقاومت در برابر دیگر نظریات بین‌المال، منطقی‌تر است. ما بحث رسانه را باختیم و تحت تاثیر تبلیغات هستیم. در دنیا ایدیولوژیک‌تر از غرب نداریم. باید فرهنگ مطالعه درخصوص نظریه مقاومت را تر‌ویج کنیم.
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۲۰ اردیبهشت آغاز به کار کرده و تا ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.
نظر شما