خبرگزاری شبستان-آران و بیدگل؛ “کتاب”،جادوانه ترین فراورده بشری است و در طول حیات انسانی،از آن به عنوان “یار مهربان “و همدم آدمیان” یاد شده است.
به موازات رشد دانش عمومی و تخصصی، نشر تولیدات علمی و آگاهی شتاب چشمگیری گرفته و توسعه فرآیند چاپ و نشر باعث شده است انتقال علم و دانش با سهولت و کیفیت بیشتری صورت گیرد.
یکی از مهمترین و موثرترین شیوه های معرفی تولیدات و محصولات مکتوب فرهنگی، برپایی ” نمایشگاه‌های کتاب” است. حرکتی که علیرغم تحولات جدی در حوزه تکنولوژی و فناوری و ورود آن به عرصه تولیدات نرم افزاری ؛همچنان دارای جذابیت و اثر گذاری است و به سنتی فرهنگ‌ساز در زندگی مردم تبدیل شده و در سبد کالای خانوارها جای گرفته است.
“کتاب” همچنان نزد جامعه متمدن و با فرهنگ، دارای کارکردهای گوناگونی است؛ از رفع نیازهای آموزشی ،پژوهشی و علمی گرفته تا تولید کالایی نفیس و هنرمندانه برای هدیه به دیگران؛ نیز از وسیله‌ای برای حفظ و انتقال فرهنگ و علوم گرفته تا مجهز شدن به فنون و تکنولوژی صنعت چاپ و نشر.
چنین نگاه و رویکردی حداقل یکی از بهانه های جدی متولیان حوزه کتاب برای برپایی بی وقفه “نمایشگاه بین المللی کتاب تهران” بوده و هست. موضوعی که می تواند برآمده از یک “برنامه رویداد محور “باشد یا می تواند حاصل یک “رویداد برنامه محور” قلمداد شود.
قدمت و قامت نمایشگاه کتاب تهران -بی شک-نشانگر “برنامه محوری” آن است و استقبال عام و خاص و اقبال مردمی از آن ، “رویداد محوری” آن را یادآور می شود. بر این اساس وقتی اراده و پشتوانه محکمی برای احیاگری این نهضت جریان ساز عمومی وجود دارد انتظار آن است که این رویداد و برنامه بتواند در طول سال در تحقق کارکردهای چندگانه خود فعالانه عمل کند.
به دیگر سخن ، دبیرخانه دائمی ستاد برگزاری باید در طول سال با تشکیل کارگروه های تخصصی ،شرایط راهبری هوشمندانه “دیپلماسی کتاب”را در سطح ملی و بین المللی تسهیل کند.
“نمایشگاه بین المللی کتاب تهران” در حالی به ایستگاه پایانی سی و چهارم خود نزدیک می شود که تحولات بسیاری را از ادوار دور تا اکنون شاهد بوده است؛از تغییر چندباره محل برگزاری نمایشگاه تا شیوه ها و سیاست های مدیریت اجرایی و محتوایی ؛ ازتنوع برنامه های جنبی مثل جشن ها و آیین های معرفی کتاب و کارگاههای آموزشی تا نشستهای تخصصی و دیدار با اهالی قلم و..
نگاهی به دستاوردها و تجربیات بیش از سه دهه نمایشگاه و فارغ از نفس اهمیت و مبارکی استمرار سی و چند ساله آن که باید به عنوان یک مجموعه مستند فرهنگی کشور در آن نگریست، درنگی در آفاق و ساحت های تازه آن ما را با بایدها و نبایدهای نوظهوری رهنمون می سازد؛ محورهایی که شاید مجالی دیگر برای ارتقای کارکردهای یکی از بزرگترین رویدادها و برنامه های فرهنگی کشور در گستره فرا ملی به شمار می آید؛ از جمله :
۱.با گذشت سه دهه از برپایی نمایشگاه ،همچنان فضایی تخصصی برای عرضه کتاب با لحاظ کارکردهای فنی و اختصاصی برای “حوزه کتاب” پیش بینی نشده است. مکانی که می تواند محمل و محل مناسبی برای پایداری بخشی از خدمات حوزه کتاب و رونق صنعت چاپ و نشر قلمداد شود. اقدامی نظیر راه اندازی “شهرک چاپ و نشر “و مرکز تخصص مدیریت کتاب از تولید تا توزیع.
۲.اقتدارمرجعیت فرهنگی یک اصل حاکمیتی است که ضرورت آن اجتناب ناپذیر است، اما مدیریت امور اجرایی به صورت دولتی ضمن تضعیف رویکرد دولت در برونسپاری وظایف می تواند در کاهش کیفیت محتوایی برنامه هایی نظیر نمایشگاه تاثیر گذار باشد. از این منظر،حضور پررنگ تر تشکلهای صنفی در مدیریت اجرایی نمایشگاه حائز اهمیت فراوانی است.
۳. نقطه طلایی نمایشگاه ،فرصت آفرینی های ممتازی است تا از رهگذر آن دست اندرکاران چرخه چاپ و نشر بتوانند هم “مسائل صنفی و شغلی “خود را پیگیری کنند و هم پاسخگوی مطالبه ها و مطالبه گرانی باشند که اشتیاق به کتاب در وجودشان شعله ور است.
این موضوع نیازمند ،بازنگری در آیین نامه ها و منشور نمایشگاهی است تا شرایط تحقق آن بیش از پیش فراهم آید.
۴.نمایشگاه کتاب، در حکم نمایشگری است که وضع موجود تولید و عرضه کتاب را نشان می دهد. بر این مبنا ” برنامه ریزی های هدفمند” برای حفظ تعادل “بازار کتاب” و رونق “اقتصاد نشر” از طریق بسیج همه دستگاههای ذیمدخل با عزم‌ملی و بر اساس یک تکلیف ملی خواهد توانست نقشه راه حوزه کتاب را ترسیم و جهت گیری ها را تثبیت کند.
۵.از جمله اشکالات جدی برنامه ها پراکندگی، تعدد و موازی کاری هاست.این موضوع حداقل در حوزه کتاب با انتقال و تمرکز
جشنواره ها ،جایزه های سالانه و رویدادهای ترویجی و تبلیغی کتاب به تقویم روزشمار نمایشگاه می تواند تحولی شگرف در ساماندهی رویدادها و رونق مضاعف حضور گروه ها و شخصیت ها و نهاد هایی باشد که با صرف وقت ،امکانات و هزینه های گوناگون ،جزیره ای عمل می کنند.
۶.سهم مشارکت انجمن ها و تشکلهای تخصصی و صنفی نشر در این آوردگاه بزرگ فرهنگی جهت دهنده است. تلاش هدفمند برای ارائه خدمات متنوع در بخش کتاب به ویژه نمایش توانمندی های چرخه نشر و فرصت سازی برای تجلیل از خادمان نشر مورد انتظار است.
۷.سنجش کمی و آماری در موضوعات فرهنگی اگر چه ناگزیر است اما توجه به ابعاد کیفی و محتوایی رویدادی چون نمایشگاه کتاب از اهمیت دو چندانی برخوردار بوده و می طلبد علاوه بر ارائه سالانه گزارش نشر و گزاره های آماری و نموداری آن، در ارائه گزارش هایی مبتنی بر تحلیل محتوا و رصد شاخص ها و مولفه های کیفی رفتارهای فرهنگی در رسانه های عمومی اهتمام بیشتری صورت گیرد.
۸.نمایشگاه کتاب ، با انگیزه آفرینی فعالان نشر از طریق ارائه تسهیلات طرحهای حمایتی ویژه می تواند ظرفیت اسمی و رسمی ناشران را دوچندان کرده و بستر هم افزایی های بیشتر در این عرصه را فراهم سازد، همچنانکه اختصاص تخفیفات چند گانه برای متقاضیان و خریداران، باعث رونق اقتصاد نشر بوده است.
۹.گفتمان سازی نهضت مطالعه مفید و تدوین مدل ها و الگوهای روز آمد در ترویج گفتمان عمومی کتابخوانی از اولویتهایی است که می تواند از دل این نمایشگاه سیاستگذاری و اجرایی شود.
*میثم نمکی آرانی
نظر شما