به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حضرت معصومه (س) از همان آغاز، در محیطی پرورش یافت که پدر و مادر و فرزندان، همه به فضایل اخلاقی آراسته بودند. عبادت و زهد، پارسایی و تقوا، راستگویی و بردباری، استقامت در برابر ناملایمات، بخشندگی و پاکدامنی و نیز یاد خدا، از صفات برجسته این خاندان پاک سیرت و نیکوسرشت به شمار می‌رفت. پدران این خاندان، همه برگزیدگان و پیشوایان هدایت، گوهرهای تابناک امامت و سکان‌داران کشتی انسانیت بودند. بر همین اساس به مناسبت دهه کرامت و میلاد با سعادت حضرت معصومه (س) با «معصومه ظهیری»، دبیر ستاد راهبری زن و خانواده حوزه علمیه گفت و گویی انجام دادیم که مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می شود.
زیست عفیفانه یکی از ویژگی های شخصیتی حضرت معصومه (س) است ما چگونه می توانیم این ابعاد وجودی حضرت را برای زنان و دختران امروز بشناسانیم و از آن الگوبرداری کنیم؟
بعضی از شخصیت ها از جنبه های مختلف می توانند به عنوان الگو یا چهره شاخص برای جامعه مطرح و معرفی شوند. کریمه اهل بیت (ع)حضرت فاطمه معصومه (س) از جمله این شخصیت ها است. روایات چهار معصوم (ع) در مورد این بانوی بزرگوار، انتخاب لقب معصومین از سوی امام رضا (ع) ، مدل زندگی که در شرایط سخت فشارهای حکومت بنی عباس داشتند به ویژه در زمان پدرشان امام موسی بن جعفر (ع) که دایم در تبعید،حصر و زندان بودند و همچنین کنشگری اجتماعی وی و آگاه به زمان بودن این بانوی بزرگوار می تواند برای همه اعصار و نسل ها به عنوان الگو مطرح شود.
بنابراین حضرت معصومه (س) مهمترین شاخصه ای را که یک بانو نمونه باید داشته باشد را دارا بودند، پاکدامنی، طهارت، تقیه و همچنین زندگی بر اساس عفاف. حضرت فاطمه معصومه (س) بانویی بهشتی، غرق در عبادت و نیایش، پیراسته از زشتی‌ها و شبنم معطر آفرینش است. شاید یکی از دلایل «معصومه» نامیدن این بانو آن باشد که عصمت مادرش حضرت زهرا (س) در او تجلی یافته است. بر اساس پاره‌ای از روایات، این لقب از سوی امام رضا (ع) به این بانوی والامقام اسلام وارد شده است؛ یعنی ایشان به قدری دارای خود نگهداری، خود کنترلی و پاکدامنی بودند که امام رضا (ع) ایشان را در کنار معصومین (ع) «معصومه» نامیدند. اما اینکه آن شاخصه اساسی و تمیز داده شده به عنوان یک بانو که جزو اختصاصات ویژه یک زن نمونه است که زیست عفیفانه داشته باشد در کنار این ویژگی ها، وی علاوه بر اینکه همپای امام، فعالیت های علمی و اجتماعی داشتند، متعهد و مسئولیت پذیر هم بودند و در زمانه خود بانویی بسیار اثربخش و تاثیرگذار هستند.
حضرت معصومه (س) در میان دیگر خواهران و برادران خود این ویژگی را پیدا کردند. چون امام موسی بن جعفر (ع) دارای فرزندان زیادی بودند اما اینکه یک بانو همان طور که در زیارت نامه اش آمده، امین و حجت امامش می شود و می خوانیم «سلام بر آن بانویی که امین و حجت امامش است»، این بسیار مهم است. این یعنی یک تفوق و برتری در شاخصه های زندگی حضرت وجود دارد که او را بر سایرین ممتاز کرده است لذا امام رضا (ع) در آن هجرت اجباری که در ایران ساکن هستند، نامه ها را خطاب به ایشان می فرستند. در واقع رابط بین امام و کسانی که می خواهند با امام ارتباط برقرار کنند باز حضرت معصومه (س) است. در آن دوره سختی که مامون حاکم بنی عباس، همه مراودات را با امام معصوم (ع) قطع کرده است و یا تحت کنترل هستند، حضرت در تعامل و ارتباطات اجتماعی خود به یک نحوی پیام رابطین را می گیرد و آن شبکه وکالتی را که امام صادق (ع) ایجاد کرده بودند را مجدد با امام مرتبط می کند؛ پس این بانوی اصیل و پاکدامنی که در زیارت نامه ایشان هم وجود دارد که وی برگزیده است، ستایش شده است، زکیه است،حمیده است، یک فعال اجتماعی و آگاه به زمان هم است. شاید یکی از دلایل ازدواج نکردن حضرت، همین بود که کفو خود را در میان کسانی که مراجعه می کردند، پیدا نکرد. یعنی احساس کرد شاید زندگی شخصی اش سبب سوء استفاده برای نفوذ در جایگاه امامت شود، به همین دلیل از حق شخصی خود گذشتند و ترجیح دادند راه نفوذ ساز و کار جریان امامت را در امان نگه دارند.
از دیگر ویژگی های خاص حضرت معصومه (س) مسئولیت پذیری ایشان است. در شرایطی که معمولا بانوان خیلی کنشگر اجتماعی نبودند و مسئولیتی به آنها واگذار نمی شد ایشان یک کنشگر اجتماعی بودند، ایشان در زمان پدرشان امام موسی بن جعفر (ع) راوی حدیث و پاسخگو هستند. نقل است که روزی عده ای از شیعیان وارد مدینه شدند و پرسش هایی داشتند که می خواستند از محضر امام کاظم(ع) بپرسند. امام(ع) درسفر بودند، پرسش های خود را نوشته به دودمان امامت تقدیم نمودند، چون عزم سفر کردند برای پاسخ پرسش های خود به منزل امام(ع) شرفیاب شدند، امام کاظم(ع) مراجعت نفرموده بود و آنها امکان توقف نداشتند، از این رو حضرت معصومه(س) پاسخ آن پرسش ها را نوشتند و به آنها تسلیم نمودند، آنها با مسرت فراوان ازمدینه منوره خارج شدند، در بیرون مدینه با امام کاظم(ع) مصادف شدند و داستان خود را برای آن حضرت شرح دادند.
هنگامی که امام (ع) پرسش های آنان و پاسخ های حضرت معصومه (س) راملاحظه کردند، سه بار فرمودند: «فداها ابوها» «پدرش به قربانش باد.» باتوجه به این که حضرت معصومه (س) به هنگام دستگیری پدر بزرگوارش خردسال بود،این داستان از مقام بسیار والا و دانش بسیار گسترده آن حضرت حکایت می کند. جالب این است که اسم ایشان در سلسله رباتی است که احادیث مربوط به امامت، جریان غدیر و محبت به اهل بیت را به مردم بیان می کنند که می فرماید: «مَنْ ماتَ عَلی حُبِّ آلِ محمّد ماتَ شَهِیْداً»؛ کسی که با دوستی خاندان محمد(ص) از دنیا برود، شهید به شمار خواهد آمد. ؛ این بسیار قشنگ است. جایی که رابطه امام توسط حکومت با مردم قطع می شود، ایشان می فرماید: امام را دوست بدارید، یعنی امام را بشناسید؛ پس کاری که این بانوی بزرگوار در فعالیت های اجتماعی خود می کنند، معرفی امام در قالب روایات، جلب محبت امام و فراهم کردن بستری است که بین مردم و امام از طریق آن شبکه وکالت باید با امام داشته باشند.
علاوه بر موارد فوق، بحث معارف، امور مالی، فعالیت های اجتماعی و مبارزه با ظلم ستیزی از دیگر فعالیت های حضرت بود به همین دلیل هم کاروان ایشان مورد حساسیت قرار می گرفت. این طور نبود که هر کاروانی که وارد ایران می شد را مورد هجمه قرار دهند. چون کاروان حضرت کاروان تاثیرگذاری بود و با رابطین امام در ارتباط بود به همین خاطر برای حکام حساسیت زا بود. اگر نسل جدید ما یک الگوی تمام ابعاد می خواهد، یعنی بگوید در عین حالی که عفیف است به قدری پاکدامن و نقش آفرین است که مورد اعتماد امام زمانش هم قرار گرفته و می تواند رابط بین حلقه ارتباطی مردم و امامش باشد، این شخصیت حضرت معصومه (س) است. اگر روی این خصوصیت کار کنیم ،رغبت به شناخت زیست و زندگی خوبان از جمله کسانی که به عنوان الگو برای ما معرفی شدند مثل کریمه اهل بیت (ع) در جامعه مورد اقبال بیشتری قرار می گیرد.
ضرورت نامگذاری میلاد با سعادت حضرت معصومه (س) به عنوان روز دختر چیست؟
نامگذاری مناسبت ها به نام های خاصی مانند روز دختر، روز جوان و روز زن از باب تاکید و توجه و از باب تکرار به قصد تغییر است. مثلا وقتی زنان در مواردی مورد بی مهری و کم توجهی قرار می گیرد یا نیاز است بعضی از قوانین و امور نگرش فرهنگی در جامعه تحول و تغییر پیدا بکند، یک روز را به عنوان روز زن قرار می دهیم و از چهره شاخص آن روز که حضرت فاطمه (س) است، برای الگو گیری آنها اسنفاده می کنیم. روز جوان و روز دختر هم به همین منوال است ضمن اینکه همه این روزها سمبلیک است، این طور نیست که سایر روزها نباید این مسایل را مورد توجه قرار دهیم بلکه از باب تاکید و تکرار است. روز میلاد حضرت معصومه (س) هم از باب توجه، تاکید، تحول و تغییر به نفع قشر مربوطه است. بنابراین چون در طول تاریخ هنوز رسوبات فکری وجود دارد که بعضا دختر را گرامی نمی دارند و به بعضی از حقوق و شرایط آنها کم توجهی می شود لذا این روز را به عنوان روز دختر قرار دادند تا بیشتر مورد توجه قرار گیرند.
چگونه می توانیم از دهه کرامت و فرصت دهه کرامت برای معرفی شخصیت و ویژگی های حضرت معصومه (س) به جامعه استفاده کنیم؟
این کار نیازمند فعالیت های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی زیادی است ضمن اینکه در کارهای تبلیغی فعالیت های ( برگزاری جشن ها) خوبی انجام دادیم؛ اما در کارهای پژوهشی می توانیم ابعاد وجودی شخصیت حضرت معصومه (س) را با استفاده از گزاره های تاریخ و نقش آفرینی ایشان بیشتر معرفی کنیم و یا با قلم های نو و ادبیات جدید و استفاده از ابزارهای نو در فضای مجازی و ساخت فیلم به معرفی و شناسایی شخصیت حضرت در جامعه بپردازیم. ما در این زمینه کم کاری کردیم، در حالی که می توانستیم در خصوص حرکت کاروان حضرت معصومه (س) با همان گزاره های محدود تاریخی ای که داشتیم فیلم بسازیم، ولی متاسفانه هنوز فیلمی در این زمینه ساخته نشده است، یک سری فعالیت های محدود و نیمه کاره انجام شده ولی به ثمر نرسیده است. بنابراین بسترسازی برای حتی همین فضاهای زیبایی که در شهری به نام حرم اهل بیت (ع) (قم) نامیده شده، می توانیم کارهای خوبی انجام دهیم.
اردوهای زیارتی، گردشگری زیارتی، شناسایی و معرفی حضرت به ادبیات و زبان های مختلف در فضاهای بین المللی از جمله کارهای مغفول مانده در جامعه است این در حالی است که ما شخصیت های ناب زیادی داریم ولی کمتر به آنها پرداخته ایم اما در سال های اخیر با توجه به اینکه ما در استانداری های قم، خراسان رضوی و فارس یک معاونت جدید به نام معاونت اجتماعی، فرهنگی و زیارت راه اندازی کردیم، امیدوارم بستر بهتری برای انجام این قبیل فعالیت فراهم شود به خصوص برای نسل جوان و نوجوان که نیازمند شناخت شخصیت های تاثیرگذار تاریخ اسلام هستند.
نظر شما