به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، روز عرفه، روز دعا و مسألت از خداوند متعال است و خداوند درهای مغفرت و رحمت خود را در این روز به روی بندگان باز می‌کند. یکی از اعمالی که در این روز وارد شده است، زیارت امام حسین (ع) است. بطوری که در روایات وارد شده است، خداوند در این روز اول به زوار امام حسین (ع) نگاه می‌کند، پیش از کسی که در صحرای عرفات است. طی ایام سال، روزها و ساعاتی است که از فضیلت بیشتری نسبت به روزهای دیگر برخوردارند و خداوند آنها را بسیار گرامی داشته است و به‌تعبیر رسول گرامی خدا پیامبر اکرم (ص) «برای پروردگار شما در روزهای روزگارتان عطایا و بخشش‌هایی است، هوشیار باشید و خود را در معرض آنها قرار دهید؛ اِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی اَیّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتٌ اَلا فَتَعَرَّضُوا لَها.» شب و روز عرفه از جمله این ایام بافضیلت است. حضرت امام جعفربن محمد الصادق علیه السلام درباره این روز فرمود «آنچه مناسب حال تو باشد از دعاها انتخاب کن و در نیایش و مسئلت بکوش که روز عرفه روز دعا و درخواست است. لذا به مناسبت روز عرفه با حجت الاسلام و المسلمین «علی اصغر همتیان» معاون سطوح عالی، خارج و مراکز تخصصی حوزه علمیه قم گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
جایگاه روز عرفه و مهمترین شاخصه های تمایز این روز نسبت به سایر روزهای سال چیست؟
عرفه از جمله روزهایی است که روایات زیادی در خصوص آن وارد شده است. روز بخشش گناهان و استجابت دعاست. روز عرفه یک روز قبل از عید قربان قرار دارد و اعمال متعددی برای آن لحاظ شده است که اهمیت عرفه را بیشتر مشخص می کند؛ مثلا روایت هست که ثواب روزه در این روز استثنایی است. خداوند فرموده است: اگر در این روز طاقت روزه ندارید، روزه نگیرید ولی به جای آن دعا بخوانید. در واقع شرع مقدس، دعا خواندن در این روز را ترجیح داده است. شاید اگر روزه بگیرید دچار ضعف شوید و از نعمت دعا کردن محروم شوید. اینکه روز عرفه قبل از عید قربان قرار دارد، خود بیانگر این است که انسان برای تقرب خداوند و برای اینکه بتواند مانند حضرت ابراهیم(ع) آماده قربانی کردن عزیزترین عزیزان اش شود نیاز به مقدمه ای مانند عرفه دارد. یعنی ابتدا باید آمادگی ذهنی و قلبی مناسب در روز عرفه را پیدا کنید تا فردا که روز قربانی کردن است، برای قربانی کردن امور مادی و خواسته های دنیوی خود آمادگی لازم را داشته باشید.
در حقیقت عرفه روز آماده شدن برای عید قربان است، عید قربانی که یکی از بزرگترین اعیاد مسلمانان محسوب می شود و اهمیت بسیار ویژه ای دارد. این عید بزرگ با این عظمت نیاز به یک تمهید و مقدمه ای دارد که این مقدمات در روز عرفه فراهم می شود. بعد از شب های قدر، عرفه رتبه بعدی را از لحاظ جایگاه و عظمت برخوردار است لذا روایت است اگر کسی در شب های قدر جا ماند و نتوانست از برکات این شب ها بهره مند شود، منتظر شب و روز عرفه باشد. نقل شده بهتر است انسان در شب و روز عرفه در صحرای عرفات باشد اما این از کرم خداوند به دور است که در این روز فقط نگاهش به صحرانشینان عرفات باشد لذا هر کسی در هر جایی می تواند در این روز از برکات آن بهره مند شود. زمان هم بایستی مانند مکان استراتژیک باشد. در مباحث نظامی مکان استراتژیک به مکانی گفته می شود که اگر از دست دهید خیلی مکان ها و چیزها را از دست می دهید. چون حفظ این منطقه یعنی حفظ همه مناطق. زمان هم همین طور است، گاهی مواقع زمان هم به قدری از ویژگی های مختلف برخوردار است که اگر آن را از دست دهید مابقی زمان ها را نیز از دست می دهید، بالعکس اگر این زمان را بتوانید حفظ کنید در حقیقت خودت را حفظ کرده ای.
خداوند متعال از بین «زمان‌های مختلف» برخی از آنها را ممتاز و ویژه کرده است. خداوند متعال در طراحی نظام تربیتی برای انسان، زمان های خاصی با ویژگی های خاصی قرار داده است. مانند روز جمعه، شب جمعه، ده شب اول ماه ذی‌الحجه، ماه‌های رجب، شعبان و رمضان و شب‌های قدر و روز عرفه که در قرآن و روایات، بدان اشاره شده است. اینها برای چیست؟ برای اینکه انسانی که درگیر غفلت ها و زندگی دنیایی خودش است یک زمانی برای پرهیز از این غفلت ها داشته باشد و این روزها فرصتی برای برگشت انسان از بیراهه به سمت خداوند متعال است.
دعای عرفه دارای چه مضامینی است؟
دعایی که در این روز توسط امام حسین (ع) بیان شده یک دعای بسیار ویژه ای است. چون حضرت این دعا را در یک مکان بسیار خاصی در کنار «جبل الرحمه» با حال معنوی بسیار خاصی خوانده اند. روایت است زمانی که ابا عبدالله الحسین (ع) این دعا را می خواندند اشک از چشمانشان جاری بود که بعضی از بزرگان نقل می کنند که حال معنوی امام حسین (ع) در اینکه دعایی با مضامین بسیار ویژه می خواندند، بسیار موثر بوده است لذا تقاضا داریم مخاطبان عزیز قدری در مضامین دعای عرفه تمرکز کنند. به تعبیر مرحوم علامه طباطبایی دعای عرفه انفجار توحید است. والاترین مضامین توحیدی در این دعا بیان شده است. معرفی ذات اقدس پروردگار در این دعا با تعابیر بسیار ویژه و رسا بیان می شود. در فروع دین، توحید از بالاترین معرفت دینی برخوردار است؛ پس بخشی از این دعا بیان توحید و صفات خداوند متعال می باشد.
بخشی از دعا تجدید عهد و پیمان با خداوند است. عرض کردم انسان در ارتباط و تعاملات اجتماعی دچار غفلت هایی می شود ولی در این دعا انسان مقابل خداوند نشسته و تجدید عهد می کند. مضمون دیگری که در این دعا بسیار فراوان دیده می شود، یادآوری و سپاس از نعمت های بیکران الهی است، انسان گاهی مواقع نعمت های خداوند را فراموش می کند، مانند نعمت سلامتی که تا بیمار نشود قدر عافیت را متوجه نمی شود. بخش دیگری از مضمون دعا تضرع به درگاه خداوند متعال و اقرار به فقر و تهیدستی و گناهان خود است. این برای کسی که به دنبال بندگی خداوند است، بسیار ارزشمند است که با تضرع و فروتنی از خداوند طلب بخشش گناهان خود کند. بخش دیگری از مضمون این دعا توبه و استغفار است.
دعای عرفه چه آموزه هایی می تواند برای زندگی امروز ما داشته باشد؟
عرفه پایگاه اندیشه و تفکر است. توقف در عرفات، توقف در پایگاه اندیشه و تفکر است. تفکر صحیح و سالم، انسان را به بندگی وا می دارد. توجه به مضامین دعای عرفه نفس انسان را تطهیر می کند. برای اینکه ظرف دلمان، ظرف معارف الهی باشد، نیاز به تطهیر داریم. دعای عرفه باعث تمیز شدن ظرف دلمان می شود. یکی از آسیب های مبتلاء به جامعه امروز ما ناشکری نسبت به نعمت هایی است که خداوند متعال به ما و جوامع اسلامی عنایت نموده است. گاهی مواقع حواس مان به نعمت های خداوند نیست لذا عدم توجه به نعمت ها، موجب کفران نعمت می شود. روایت است، بیشترین گلایه خداوند از بندگانش کفران نعمت آنهاست. قطعا مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی در کشور وجود دارد و هیچ کدام از اینها انکارپذیر نیست اما کفران نعمت بابت کاستی ها مایه تاسف است. یکی از بهره های دعای عرفه توجه به نعمت های الهی است. روایت داریم که وقتی بنده ای شکر می کند، خداوند متعال به ملائکه اش می فرماید: چون شکر کرد، هر نعمتی که برای او بوده ادامه دار شود، پس شکر نعمت موجب افزایش آن می شود. یکی دیگر از دستاوردهای دعای عرفه، معرفت است. انسان با خواندن دعای عرفه معرفت و شناخت بیشتری پیدا می کند.
لطفا پیرامون راه های رسیدن به معرفت الله در روز عرفه توضیح بفرمایید؟
خواندن بخش هایی از دعای عرفه به معرفت انسان کمک فراوانی می کند. نیاز است که افراد تا قبل از خواندن دعای عرفه، ترجمه این دعا را بخوانند، خود این باعث افزایش معرفت انسان می شود. مطالب توحیدی که حضرت بیان کرده اند، همه جزو معارف بوده و معرفت ما را افزایش می دهند. تعابیر بسیار ویژه ای در دعا است که خدایا هر کسی که تو را دارد، چی کم دارد و هر کسی که تو را ندارد، چی دارد؟ آیا معرفت بالاتر از این وجود دارد که انسان برسد به اینجا که اگر خدا را داشته باشد همه چیز را دارد لذا هر جمله از دعای عرفه بابی در معرفت برای انسان باز می کند که می تواند از آن بهره مند شود.
حضور دسته جمعی حجاج در عرفات خود یک صحنه عظیمی است که انسان را به یاد قیامت، رستاخیز و حضور در پیشگاه خداوند متعال با لباس واحد می اندازد. در اینجا از ملت ها ،طوایف و نژادهای مختلف به شکل واحد در برابر خداوند متعال حاضر می شوند. آماده شدن برای قربانی بسیار ویژه است. در حقیقت وقوف در عرفات نمایش عظیمی از مبارزه با همه نژادپرستی ها است، عرفات نمایشی راستین از همه ملت ها و طوایف است که همه آنها در یک جا کنار هم قرار می گیرند و جلوه ای از مساوات و برادری اسلامی را برای یک هدف مشترک به نمایش می گذارد. یکی از برکات عرفات این است که انسان بعد از عرفات آرامش روحی پیدا می کند. گریه کردن و ناله کردن باعث آرامش روحی و سبک شدن انسان می شود و ره آورد دیگر عرفات دمیدن روح امید در زندگی انسان می باشد. لذا کسی که توفیق استفاده از عرفه را پیدا می کند در حقیقت به دامان رحمت الهی برگشته است.
نظر شما