قول صادق درباره مشهد اردهال چیست؟

حجت الاسلام والمسلمین محمدهادی یوسفی غروی، استاد سطوح عالی حوزه درباره سند تاریخی واقع شدن مزار سلطان علی ابن محمد الباقر (ع) در مشهد اردهال به خبرنگار شبستان گفت: درباره محل واقع شدن مزار ایشان سه نقل قول مشهور و معتبر را می توان بیان کرد. نخست نقلی که از مرحوم طبرسی متوفای 413 هجری در کتاب "اعلام الوری باعلام الهدی" آمده است که در واقع تکمله ای است بر کتاب "ارشاد" شیخ طوسی.

وی اظهار کرد: هر دوی این علما در کتب مذکور برای امام باقر (ع) هفت فرزند ذکر کرده اند. چهار پسر به نام های صادق (ع) و عبدالله هر دو از یک مادر، ابراهیم و عبیدالله که تا اینجا نامی از علی ابن محمدباقر (ع) نیامده است. اما در جای دیگر دو دختر به نام های زینب و ام سلمه و یک پسر به نام علی از ایشان ذکر شده که هر سه از ام ولد به معنای کنیزاکان متولد شده اند. چراکه ائمه (ع) بنابر سیره پیامبر (ص) کنیزکان را آزاد کرده و به جای مهریه و صداق با آنها ازدواج می کردند.

حجت الاسلام یوسفی غروی ادامه داد: شیخ مفید برای عبدالله مقاماتی قائل شده و به شیوه مرگ او اشاره می کند که در دست فردی اموی گرفتار شد و از او درخواست کرد از قتل وی درگذرد شاید که قیامت نزد جدش رسول خدا از او شفاعت کند. اما وی چنین نکرد و عبدالله را به قتل رساند. عبدالله فرزندانی داشت که در رجال نام آنها آمده است و از اصحاب امام صادق (ع) بوده اند. همچنین در کتاب شرح کافی مرحوم ملاخلیل قزوینی آمده که وی دختری به نام ام الخیر داشت که منشاء خیرات فراوان در مدینه شده است و چاه های بسیاری به نام او در مدینه خیرات شده است.

کارشناس برجسته تاریخ با اشاره به نقل تاج الدین ابن زهره حسینی از علمای هاشمی در شام در قرن پنجم در کتاب "غایه الاختصار فی اخبار بیوتات العلویه" در نسب شناسی علوی بیان کرد: وی می گوید که علی فرزند امام باقر (ع) دختری داشت به نام فاطمه که به نکاح امام موسی کاظم (ع) درآمده است از این رو علی فرزند امام پنجم پدر همسر موسی ابن جعفر (ع) بوده و ممکن است به دلیل گرفتاری داماد خود در زندان به بغداد رفته و در همان جا وفات یافته باشد.

وی تاکید کرد: بنابر گفته تاج الدین ابن زهره حسینی داستان درخواست شیعیان ساکن در منطقه اردهال برای اعزام نماینده ای از سوی امام باقر (ع) به این منطقه بدون خانواده و همراه و جنگی که میان ایشان با عمال اموی درگرفته و منجر به شهادت ایشان شده داستانی ساختگی است چراکه در آن زمان بنی امیه سقوط کرده بود و بنی عباس روی کار آمده بودند.

حجت الاسلام یوسفی غروی ادامه داد: نه تنها تصدیق چنین روایتی از نظر صاحب غایت الاختصار وجود ندارد بلکه در هیچ منبع تاریخی نیز روایتی در این باره نیامده است. در این کتاب آمده است که علی ابن محمد باقر (ع) به مناسبت در زندان بودن دامادشان حضرت موسی ابن جعفر (ع) در بغداد به این شهر مهاجرت کرده بود و در همان شهر نیز وفات یافته و در قبرستانی پشت قلعه بغداد دفن شده است.

وی عنوان کرد: این گورستان به دلیل واگذاری به جعفر برمکی به جعفریه شهرت یافته بود و نسبتی با شیعیان جعفری نداشته است. علاوه بر این شیخ محمدباقر شریف قرشی از نویسندگان معاصر در کتابی راجع به زندگانی ائمه معصوم (ع) این خبر را از کتاب غایت الاختصار ذکر کرده و از یافت شدن سنگ مزار ایشان در بغداد خبر می دهد. همچنین محب الدین نجار از مورخان اسلامی نیز از یافت شدن قبری منتسب به علی ابن محمدباقر (ع) در پشت قلعه بغداد خبر می دهد که در مشهد خالص در 50 کیلومتری بغداد به سوی ایران واقع شده است.

حجت الاسلام یوسفی غروی ابراز کرد: بنابر قول محب الدین روی سنگ قبر این مزار نوشته شده "هذا الضریح الطاهر علی ابن محمدابن علی ابن الحسین ابن علی ابن ابی طالب (ع)" و باقی سنگ جدا شده است. بنابراین بر آن قبه ای از خشت برافراشته شده و پس از آن علی ابن حنین شیخی از مستوفیان حکومت که کتابت دیوان خالص حکومت بر عهده او بوده است، این قبه را آراسته و قندیل های مسی در آن آویخته است.

استاد سطوح عالی حوزه با بیان این مطلب که محدث قمی بعد از اشاره به این دو قول، سخنی دیگر را به میان آورده است، گفت: بنابر گفته محدث قمی علی ابن محمدباقر (ع) در ناحیه از کاشان که امروز به مشهد اردهال شهرت یافته و شاهزاده سلطان علی (ع) نام گرفته است، دفن شده و این مهم در کتاب "بحرالانساب" که به نسب شناسی سادات علوی اختصاص دارد، نیز تایید شده است.

وی با بیان این مطلب که در این کتاب آمده که علی ابن محمدباقر (ع) جز فاطمه که به همسری موسی ابن جعفر (ع) درآمد فرزند دیگری نداشته است، تصریح کرد: این کتاب تنها منبع کهنی است که مزار واقع در مشهد اردهال را به علی ابن محمدباقر (ع) نسبت داده است و درپی آن آمیرزا عبدالله صاحب "الریاض العلماء" و معاصر مرحوم مجلسی نیز به قبر علی ابن محمدباقر (ع) در اردهال اشاره می کند و برای آن کرامات بسیار برمی شمارد.

حجت الاسلام یوسفی غروی با اشاره به واقع شدن مقبره احمد ابن علی ابن محمد (ع) در نزدیک مسجد شاه اصفهان ابراز کرد: بنابراین ادعا شده که غیر از آن بانوی مکرمه ای که به نکاح امام هفتم (ع) درآمده است، حضرت علی ابن محمدباقر (ع) فرزند ذکوری نیز داشته اند، این برای نخستین بار در کتاب الریاض العلماء آمده است.

وی تاکید کرد: این اقوال بدون توجه به تصریح کتاب بحرالانساب مبنی بر اینکه حضرت علی ابن محمدباقر (ع) تنها یک فرزند دختر داشته اند، بیان شده است. نزدیک به این بقعه مزار مرحوم آقا نجفی واقع شده است و نیز صاحب کتاب روضات الجنات مرحوم سیدمحمدباقر خوانساری که در شرح حال آمیرزا سیدمحمدتقی پشت کاشانی گفته شده در پشت مشهد کاشان بقعه ای است منسوب به یکی از اولاد امام محمدباقر (ع) و برخی گفته اند منسوب است به اولاد موسی ابن جعفر (ع) که همان امامزاده حبیب است و شاه عباس کبیر در کنار آن دفن شده چراکه او دائم در میان اصفهان و کاشان در تردد بوده است.

حجت الاسلام یوسفی غروی با مقایسه اقوال مطرح درباره مکان تدفین علی ابن محمدباقر (ع) بیان کرد: نقل نخست به تاج الدین ابن زهره حسینی از علمای قرن پنجم هجری اختصاص دارد و معتقد است که ایشان در قبرستان جعفریه واقع در پشت قلعه بغداد دفن شده است. قول دوم از معرف بغدادی که ذکر می کند که در شهر خالص سنگی یافت شده که روی آن نوشته شده علی ابن محمدابن علی ابن الحسین ابن علی ابن ابی طالب (ع) که به همین فرزند امام پنجم (ع) تعلق دارد. و برخی متمکنان برایش گنبد و مناره ای برپا کرده اند.

وی خاطرنشان کرد: قول سوم در بحرالانساب و به دنبال آن در الریاض العلمای شیخ افندی تبریزی اصفهانی که به شرح حال علماء اختصاص دارد و به تناسب به عالمی با نام پشت مشهدی اشاره می کند. و اشاره ای نیز به مزار علی ابن محمدباقر (ع) دارد. این قول بیشتر شهرت یافته چراکه در ایران به عنوان منطقه حضور جدی شیعیان رخ داده است. گرچه قول اقدم و کهن نیست و قول سوم است و پیش از آن دو قول از دو معرف سرشناس مطرح شده است.

27 جمادی الثانی در تقویم شیعی سالروز شهادت سلطان علی ابن محمدباقر (ع) است که به دلیل واقع شدن این روز در سال شهادت آن حضرت با 17 مهرماه، هر سال به مناسبت سالروز شهادت ایشان در جمعه دوم مهرماه مراسم قالی شویان با عزاداری باشکوهی کنار مزار مطهر ایشان برگزار می شود.
موسوم است که این حضرت درپی درخواست شیعیان ازا هالی حصاران و فین کاشان از سوی امام پنجم (ع) به اینم نطقه روانه شدند که پس از سه سال از شهادت پدر بزرگوارشان توسط مخالفان خاندان رسالت به شهاد رسیدند.

پایان پیام/