حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد غفوری نژاد در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان با اشاره به بخش‌های مهمی از سیره امام رضا اظهار داشت: در سیره فردی حضرت امام رضا(ع) برخی از ویژگیهای برجسته وجود دارد که می‌تواند الگوی شایسته‌ای برای شیعیان و محبان باشد.
مدیرگروه اسلام و مطالعات تطبیقی ادیان پژوهشکده امام‌رضا(ع) با بیان اینکه از ویژگیهای مهم امام رضا(ع) حکمت، دانش، رافت، توجه به زیردستان و جود و کرم و بخشش نسبت به نیازمندان است عنوان کرد: هر چند همه ائمه علم را در حد والایی داشتند و از منابع غیبی و الهی برخوردار بودند، اما امام رضا(ع) چون شرایط بروز و ظهور دانش بیشتری برایشان فراهم شده بود و مجالس علمی متعددی برای ایشان ترتیب داده می‌شد که همه بزرگان ادیان و مذاهب حضور داشتند لذا حضرت به لقب «عالم آل محمد» ملقب گردید.
وی بیان کرد: یکی از اصحاب دانشمند حضرت امام رضا(ع)،«اباصلت هروی»است ایشان می‌گویدکه هیچ دانشمندی با امام رضا(ع) همنشین نشد مگر اینکه گواهی می‌داد که داناتر از امام رضا(ع) در عمرش ندیده است.
حجت الاسلام و المسلمین غفوری نژادتصریح کرد: در مجالسی که مامون ترتیب می‌داد دانشمندان ادیان و عالمان مسلمان از مذاهب مختلف با حضرت گفتگو می‌کردند و هیچ کس در آنها نبود مگر اینکه در پایان گفتگو به فضل علم و دانش حضرت اقرار نموده و اعتراف می‌کرد که دانش‌اش در سطح دانش امام رضا(ع) نیست.
وی خاطرنشان کرد: حضرت امام رضا(ع) نقل می‌کند که من در مجلسی در مدینه بودم و در روضه پیغمبر(ص)مابین قبر و منبر پیامبر(ص) می‌نشستم و دانشمندان مدینه در آنجا حلقات علمی داشتند و هر یک از آنها وقتی در مساله‌ای علمی درمی‌ماند نزد من می آمد و مشکل علمی خود را از من می‌پرسید و من پاسخ می‌دادم.
مدیرگروه اسلام و مطالعات تطبیقی ادیان پژوهشکده امام‌رضا(ع) اظهار داشت: از دیگر ابعاد سیره فردی حضرت، کرم و جود آن بزرگوار است،در این باره در سیره امام حسن مجتبی(ع) نیز وارد شده که حضرت دوبار در طول زندگی‌شان، همه اموال خود را نصف کردند و نیمی را در راه خدا دادند و نیمی را برای خود نگاه داشتند، اما در سیره امام رضا(ع) آمده است که حضرت در ایامی که در خراسان و ولی‌عهد مامون بودند در روز عرفه‌ای، تمام اموال خودشان را بین فقرا توزیع کردند و هیچ چیزی برای خودشان باقی نگذاشتند.
وی گفت: در آن هنگام فضل بن سهل وزیر مامون بود که به حضرت اعتراض کرد و گفت شما متضرر شدید، اینکه انسان همه سرمایه خودش را بدهد ضرر است. حضرت به ایشان فرمود این سود است، هیچ گاه چیزی را که با آن اجر اخروی و کرم می‌خرید را ضرر نشمارید، مالی که در راه پاداش اخروی و در راه کرامت بخشی به خودت خرج کردی ضرر نیست، بلکه سراسر سود است.
حجت الاسلام و المسلمین غفوری نژادافزود: در تواضع حضرت نیز داستان مشهوری وجود دارد، روزی ایشان وارد حمام عمومی شدند و این خودش حاکی از تواضع ایشان است که برای استحمام حضرت، تشکیلات جداگانه‌ای وجود نداشت و از حمام عمومی استفاده می‌کردند، فردی از حضرت خواست که بدن او را کیسه بکشند. در آن دوران کیسه کشیدن جزء مشاغل پست محسوب می شد. اما حضرت بدون هیچ گونه واکنش منفی آن را پذیرفتند و شروع به کیسه کشیدن کردند.
وی تصریح کرد: پس از آن، کسانی که در آن جا حاضر بودند، حضرت را به شخص معرفی کردند و شخص عذرخواهی کرد و گفت من شما را نمی‌شناختم، ولی حضرت دست از کار نکشید و کیسه کشی را تمام کرد سخنانی را بر زبان می‌آورد آن شخصی که بدنش کیسه کشیده شد ناراحت نباشد و فشار روحی و روانی روی ایشان به وجود نیاید، در واقع به گونه‌ای حضرت سخن می‌گفت که او راحت باشد.
مدیرگروه اسلام و مطالعات تطبیقی ادیان پژوهشکده امام‌رضا(ع) بیان کرد: همچنین در روایاتی که از حضرت نقل شده است به قدردانی از نعمت‌های پیش پا افتاده خداوند تاکید شده است. روایتی است از حضرت که سوال شد آب و نان چه طعمی می دهد و امام رضا(ع) فرمودند: طعم الماء طعم الحیاه ، وطعم الخبز طعم العیش. مزه آب، مزه زنده ماندن است، و مزه نان، مزه زیست کردن است و این بدین معناست که کسی که نان و آب برایش فراهم باشد نباید ناخوشی داشته باشد؛ آب و نان دو نعمتی است که متاسفانه در جامعه ما اسراف و تبذیر فراوانی در مورد آنها اتفاق می افتد.
وی عنوان کرد: از دیگر نکات در زندگی ایشان این است که حضرت تلاش داشتند که به سنت پیغمبر(ص) عمل کنند، در این خصوص راوی می گوید خدمت حضرت بودم دیدم ایشان با اشتها مشغول خوردن نوعی خرماست. از حضرت سوال کردم چرا این خرما را با اشتها میل می‌فرمایید و حضرت فرمود چون رسول‌الله(ص) خرما دوست داشت و همین طور اجداد من خرما را دوست داشتند. این مهم است که حضرت در پاسخ به این سوال اموری همچون طعم و مزه یا ویژگی دیگری از آن خرما رامطرح نفرمودند، بلکه به سنت پیامبر و اجداداشان استناد کردند.
حجت الاسلام و المسلمین غفوری نژاد ادامه داد: از آیت الله مصباح یزدی شنیدم که فرمود: مطلع شدیم مرحوم علامه طباطبایی دنبال نوع خاصی از میگو هستند تا تهیه و تناول کنند، برای ما سوال بود میگوی فلان نوع خاص چه ویژگی دارد. اما متوجه شدیم علامه طباطبایی به روایتی برخورد کرده بودند که نشان می داد پیامبر آن نوع میگو را دوست داشت و تناول می‌کرد. ایشان برای اینکه پیروی از سنت پیامبر(ص) پیروی کرده باشند دنبال بودند که آن نوع میگو را تهیه کرده و تناول کنند. این اهتمام در پیروی از سنت پیغمبر(ص) اهمیت زیادی دارد.
وی در ادامه پیرامون سیره اجتماعی امام رضا(ع) خاطرنشان کرد:حضرت به مهمان احترام زیادی می‌گذاشت. روایتی در کافی شریف این باره وجود دارد که راوی می‌گوید: مهمانی بر امام رضا(ع) وارد شد و شبی در خدمت حضرت بود. چراغی نیز روشن بود، کم کم نور چراغ تغییر کرد و گویا نیاز به اصلاح داشت، وقتی مهمان خواست چراغ را اصلاح و تعمیر کند، امام رضا(ع) ایشان را منع و خودشان شروع به درست کردن چراغ کردند، با اینکه کار سختی نبود.
مدیرگروه اسلام و مطالعات تطبیقی ادیان پژوهشکده امام‌رضا(ع) اظهار داشت: امام در این باره فرمود از اخلاق ما نیست که مهمان را به کار بگیریم و بخشی از کار منزل را به عهده مهمان بگذاریم.
وی گفت: حضرت در تعامل با زیردستان نیز توجه وافری داشتند، هر گاه کسی از زیردستانشان را فرا می‌خواندند و می گفتند مشغول غذا خوردن است، می‌فرمود کاری با او نداشته باشید. خود حضرت به زیر دستان فرموده بود اگر من بالای سر شما حاضر شدم در حالی که مشغول به خوردن هستید از جای خود بلند نشوید تا از خوردن فارغ شوید.
حجت الاسلام و المسلمین غفوری نژادافزود:از نکات مهم در سیره اجتماعی حضرت،آراستگی ظاهر ایشان است، ایشان تدهین می‌کردند و موهای خویش را به روغن خیری آغشته می‌فرمودند.
وی در این باره بیان کرد: حضرت همواره از بوی خوش استفاده می‌کردند؛ امام جواد(ع) فرمود پدرم دستور داد مُشکی برای ایشان ساختند که 700 درهم قیمتش بود، فضل بن سهل سرخسی که وزیر مامون بود به پدرم نوشت که مردم این گونه رفتارها را از شما عیب می‌گیرند. ایشان در پاسخ به فضل فرمود حضرت یوسف که پیغمبر خدا بود لباس ابریشمی زربفت می‌پوشید و بر تخت‌های طلا می‌نشست و هیچ یک از این‌ها از حکمت او نکاست و شان او را پایین نیاورد. حضرت بعد از آن دستور دادند که ماده عطری را به ارزش 4 هزار درهم برای ایشان بسازند.
مدیرگروه اسلام و مطالعات تطبیقی ادیان پژوهشکده امام‌رضا(ع)عنوان کرد: یکی از موضوعات مهم توجه امام رضا(ع) به حق الناس بود، راوی می‌گوید با امام رضا(ع) به منزل ایشان رفتیم دیدیم برخی از خادمان حضرت مشغول ساختن طویله‌ای برای چارپایانی بودند که در منزل نگهداری می‌شد، در این میان شخصی سیاه پوست نیز با آنها مشغول به کار بود.
وی در این باره ادامه داد: حضرت از ایشان پرسید این فرد چه کسی است؟ و آنها گفتند شخصی را آورده‌ایم تا به ما کمک کند و بعد مبلغی به او می‌دهیم، حضرت فرمود آیا مزد را با ایشان طی کرده‌اید؟ گفتند نه هر چه به او بدهیم راضی است و لازم نیست مبلغی را تعیین کنیم؛ حضرت در این باره بسیار عصبانی شدند که چرا با او اجرت را طی نکرده‌اید و من به کرات گفته‌ام بدون توافق بر دستمزد کسی را به کار نگیرید.
حجت الاسلام و المسلمین غفوری نژاد در مورد ولایت‌عهدی حضرت امام رضا(ع) نیز توضیح داد: در مورد اینکه چرا مامون حضرت را به ولایت‌عهدی برگزید و چرا امام رضا(ع) پذیرفتند نکاتی وجود دارد، از همان زمان که بحث ولایت‌عهدی امام رضا(ع) مطرح شد عده‌ای می‌گفتند که ولی‌عهدی حضرت رضا(ع) از سیاست‌های فضل بن سهل وزیر مامون است، این خبر به گوش مامون رسید که مردم ولایت‌عهدی امام رضا(ع) را از چشم وزیر تو می‌دانند و خیال می‌کنند که کار اوست و او چنین سیاستی به خرج داده است.
وی در این باره عنوان کرد: مامون یکی از اصحاب امام رضا(ع) به نام «ریان بن صلت» را خواست و گفت: شنیده ام مردم چنین می‌گویند، ایشان گفت بله همین طور است، سپس مامون به این مساله اشاره کرد که چطور می‌شود یک خلیفه‌ای که تمام امور برایش مهیاست و بر تخت خلافت تکیه کرده و همه از او فرمانبردار هستند، وزیری به خودش جسارت بدهد و به چنین خلیفه‌ای پیشنهاد کند که ولایت‌عهدی و خلافت را به کس دیگری واگذار کند، اساسا چنین چیزی معقول نیست که وزیر من چنین پیشنهادی دهد.
مدیرگروه اسلام و مطالعات تطبیقی ادیان پژوهشکده امام‌رضا(ع) اظهار داشت:سپس مامون علت واقعه را بیان کرد و گفت در زمانی که من با برادرم محمد امین بر سر قدرت رقابت داشتیم، عرصه بر من بسیار تنگ شد، امین می‌خواست دستور دهد من را دستگیر کنند و نزد او ببرند و از طرفی زیردستان من نیز در جنگ شکست خورده بودند و مال و قدرت کافی نداشتم و فرماندهان زیر دست من نیز دچار ترس و ضعف شده بودند و تمام راهها بر من بسته شده بود، به این نتیجه رسیدم که به سوی خداوند توبه کنم؛ پس چهار رکعت نماز خواندم و با خدا عهد بستم اگر از این شرایط دشوار خارج شدم امر خلافت را در جایگاهی قرار دهم که خداوند قرار داده است و صادقانه با خدا چنین پیمانی بستم.
وی خاطرنشان کرد: مامون در ادامه گفت که شرایط برگشت و من بر برادرم پیروز شدم و ضعف سیاسی و مالی که داشتم برطرف شد و قدرت پیدا کردم و چون دیدم خداوند حاجت مرا برآورده ساخت، دوست داشتم من هم به عهد خودم وفا کنم و هر چه فکر کردم دیدم کسی شایسته‌تر از امام رضا(ع) برای این منصب نیست، لذا از حضرت دعوت کردم خلافت را از من بپذرد و سپس دیدم ایشان نمی‌پذیرند ولایت‌عهدی را به ایشان پیشنهاد کردم که آن را حضرت با یک سری شرایط پذیرفتند.
حجت الاسلام و المسلمین غفوری نژاد ادامه داد: از برخی از نقل‌ها بر می‌آید که پذیرفتن ولایت‌عهدی از سوی امام رضا(ع) همراه با تهدیداتی از سوی مامون بوده است و مامون اهداف سیاسی دیگری را نیز از تحمیل ولایت‌عهدی به امام رضا(ع)دنبال می‌کرده و می‌خواسته افکار عمومی را قانع و مطیع خودش کند و به افکار عمومی این اطمینان را بدهد که او به فرزندان پیامبر(ص) احترام می‌گذارد و به این وسیله مخالفان خود را به نوعی ساکت کند.
وی در ادامه نیز با اشاره به وضعیت حضرت در روزهای پایانی عمر شریف بیان کرد: در مورد روزهای پایانی عمر ایشان، مرحوم شیخ صدوق درعیون اخبار الرضا نقل می‌کند که حضرت گاهی دست به دعا برمی‌داشتند و از خداوند می‌خواستند خدایا اگر گشایش وضعیت من از این حالی که در آن هستم با مرگ است، مرگ من را هم اکنون برسان، ایشان در روزهای پایانی عمر ناراحت بودند تا اینکه به شهادت رسیدند.
مدیرگروه اسلام و مطالعات تطبیقی ادیان پژوهشکده امام‌رضا(ع) عنوان کرد: یکی از صفات و ویژگیهای حضرت رضا رافت و مهربانی ایشان است، ما ایشان را به عنوان امام رئوف می شناسیم، یاسر خادم خدمت کار حضرت امام رضا(ع) می‌گوید امام رضا(ع) در آخرین روز حیات بسیار ضعیف شده بود، هنگامی که نماز ظهر را خواندند پرسیدند آیا اهل منزل خادمان و غلامان غذایی خورده‌اند یا نه، یاسر می‌گوید به حضرت عرض کردم با این حالی که شما دارید چه کسی می‌تواند طعامی بخورد ایشان خود از جای برخاستند و خواستند سفره‌ای انداخته شود.
وی ادامه داد: آن گاه حضرت سراغ یک به یک خادمین را گرفتند و آنها را سر سفره نشاندند و یک به یک مورد تفقد قرار می‌دادند و جویای احوال آنها می‌شدند وقتی غذا خوردند و فارغ شدند فرمود: غذا را برای زنان ببرید و پس از آن ضعف بر حضرت غالب شد و بدین ترتیب شهادت حضرت اتفاق افتاد.
حجت الاسلام و المسلمین غفوری نژاد اظهار داشت: نکته دیگری که در باب شهادت امام رضا(ع) وجود دارد و کمتر گفته شده این است که حضرت شبانه به خاک سپرده شد، همچنان که جد بزرگوارشان امیرالمومنین(ع) و مادر بزرگوارشان حضرت زهرا(س) شبانه تشییع شدند، مامون چون متهم به قتل امام رضا(ع) شده، می ترسید تشییع جنازه حضرت قدرت او را تهدید کند، لذا به عموی امام رضا(ع) دستور داد به مردم بگوید امام رضا امروز تشییع نمی‌شود و وقتی مردم متفرق شدند حضرت رضا شبانه غسل داده شد و دفن گردید و بدین ترتیب مظلومیت حضرت بیش از پیش ثابت شد.
نظر شما