باز هم چاره علی(ع) بود!

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، یکی از سندهای زرین برتری و حقانیت‌امیرالمؤمنین(ع)، واقعه لیلة‌المبیت است؛ «لیلة المبیت» شبی است که حضرت علی(ع) به جای پیامبر اکرم (ص) در بستر آن حضرت(ص) خوابید تا رسول خدا(ص) از توطئه قتلی که مشرکان مکه برای او ریخته بودند بتواند جان سالم به در ببرد و از مکه به مدینه هجرت کند. این واقعه در اول ربیع الاول سال چهاردهم بعثت (بعداً سال ۱ هجری قرار داده شد) به وقوع پیوست.
این واقعه و شجاعت و دلاوری علی بن ابیطالب(ع) در لیلة المبیت یکی از فضائل‌ایشان است که در شأن آن آیه ۲۰۷ سوره بقره «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ» نازل شد. علمای شیعه و گروهی از علمای اهل سنت معتقدند آیه اشتراء (آیه ۲۰۷ سوره بقره) در شأن علی(ع) در ماجرای لیلة المبیت نازل شده است. ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه از استادش ابوجعفر نقل می‌کند که با تواتر ثابت شده این آیه در باره امام علی(ع) نازل شده و هر کس آن را انکارکند یا دیوانه است و یا با مسلمانان هیچ گونه ارتباطی نداشته است. (شرح نهج البلاغه، ناشر: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره)، ج۱۳، ص۲۶۲).

امیرالمؤمنین علی(ع) خود نیز در شورای شش نفری که به دستور عمر برای تعیین خلیفه تشکیل شد، با این فضیلت بزرگ بر اعضای شورا احتجاج کرد و فرمود: شما را به خدا سوگند می‏ دهم آیا جز من چه کسی در آن شب پرخطر که پیامبر(ص) عازم غار «ثور» بود، در بستر او خوابید و خود را سپر بلا نمود؟ همگی گفتند: کسی جز تو نبود (طبرسی، احتجاج، نجف، مطبعه المرتضویه، ۱۳۵۰ ه. ق، ج ۱، ص ۷۵)

توطئه علیه نبی(ص)
با بالا گرفتن دعوت پیامبر(ص) به اسلام، کفار قریش پس از مرگ ابوطالب به آزار و اذیت مسلمانان دامن‌زده و آنان را به دست کشیدن از اسلام مجبور می‌کردند. پیامبر(ص) که جان مسلمانان را در خطر دید، پس از پیمانی که با اهل یثرب بست، دستور داد تا مسلمانان به آن دیار هجرت کنند. آنان در چند مرحله به صورت دسته‌های کوچک و پنهانی و دور از چشم قریش رهسپار یثرب شدند. (السیرة النبویه، قاهره، ج۱، ص)۴۸۰ کفار قریش در آخرین چاره‌اندیشی علیه دعوت پیامبر(ص)، تصمیم به قتل وی گرفتند.
جمعی از قریش در دار الندوه جمع شدند تا درباره نوع برخورد با پیامبر(ص) تصمیم بگیرند. نظرات مختلفی ارائه شد؛ اما در نهایت طبق نظر ابلیس، تصمیم گرفته شد از هر قبیله یک نفر انتخاب شود و شبانه بر پیامبر(ص) حمله کنند و دسته‌جمعی او را در خانه‌اش بکشند؛ زیرا در این صورت، خون او در میان همه قبایل پراکنده می‌شد و بنی‌هاشم که خاندان و خونخواهان پیامبر(ص) بودند، نمی‌توانستند با همه طوایف قریش بجنگند و مجبور می‌شدند به گرفتن دیه رضایت دهند(اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵).

به دنبال توطئه دار الندوه، فرشته وحی پیامبر(ص) را از نقشه شوم مشرکان آگاه ساخت و دستور الهی را به او ابلاغ کرد که باید هر چه زودتر مکه را به عزم یثرب (مدینه) ترک کند. رسول اکرم (ص) حضرت علی (ع) را از توطئه قریش خبر داد و او را فرمود که در بسترش بخوابد. علی (ع) گفت: ای پیامبر خدا، آیا با خوابیدن من در آنجا تو سالم می مانی؟ پیامبر (ص) فرمود: بلی، علی (ع) تبسّمی کرد و به شکرانه این افتخار، سر به سجده گذاشت. سپس در بستر پیامبر (ص) خوابید و بُرد خصوصی آن حضرت را روی خود کشید. پیامبر (ص) در حالی از خانه خارج شد که قریش خانه را در محاصره داشتند و انتظار می کشیدند تا بخوابد. رسول خدا (ص) به هنگام بیرون شدن از خانه، این آیه را تلاوت می کرد: «وَجَعَلْنَا مِنْ بَینِ أَیدِیهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَینَاهُمْ فَهُمْ لَا یبْصِرُونَ»؛ (یس، ۹) و ما فراروی آن‌ها سدّی و پشت سرشان سدّی نهاده و پرده‌ای بر (چشمان) آنان فروگسترده‌ایم؛ در نتیجه نمی توانند ببینند. آنگاه مشت خاکی برگرفت و بر سر آنان پاشید و بی‌آنکه او را ببینند، از میان‌ایشان گذشت و راهی غار ثور شد. برخی نیز می گویند هنگامی که پیامبر از خانه خارج شد همه آنان را خواب ربوده بود و پیامبر از غفلت آنان استفاده کرد. ولی این نظر دور از حقیقت است و هرگز شخص عاقل باور نمی کند که چهل آدم‌کُش که خانه را برای این محاصره کرده بودند که پیامبر از خانه بیرون نرود تا در وقت مناسب او را بکشند، ماموریت خود را آنچنان سرسری بگیرند که همگی با خیال آسوده بخوابند! ولی بعید نیست، همان طور که برخی نوشته‌اند، پیامبر(ص) پیش از گرد آمدن آنان، خانه را ترک گفته بود. (سیره حلبی، ج ۲، ص ۳۲)

توطئه‌ای که توسط علی(ع) خنثی شد
ماموران قریش از سر شب خانه رسول خدا(ص) را محاصره کردند و بامداد که با شمشیرهای برهنه به خانه هجوم بردند، علی(ع) از بستر بلند شد. آنان نقشه خود را تا آن لحظه صد در صد دقیق و موفق می‏ پنداشتند، با دیدن علی سخت برآشفتند و روی به وی کرده گفتند: محمد کجاست؟ علی فرمود: مگر او را به من سپرده بودید که از من می‏ خواهید؟ کاری کردید که او ناچار شد خانه را ترک کند.

دلایل تاریخی گواهی می‌دهد که‌امیرالمؤمنین علی(ع) در آن شب جز فداکاری نبوده، و آن حضرت(ع) به راستی آماده قتل و شهادت در راه خدا بوده است. از جمله اشعاری که امام علی(ع) پیرامون این حادثه تاریخی سروده و سیوطی همه آن‌ها را در تفسیر خود (الدرالمنثور)( الدرالمنثور، ج ۳، ص ۱۸۰) نقل کرده است، گواه روشن بر جانبازی او است:

وقیت بنفسی خیر من وطأ الحصی                              محمد لما خاف أن یمکروا به

وبت أراعیهم متی ینشروننی                                     و من طاف بالبیت العتیق و بالحجر

فوقاه ربی ذو الجلال من المکر                                   و قد وطنت نفسی علی القتل و الأسر
یعنی من جان خود را برای بهترین فرد روی زمین و نیکوترین شخصی که خانه خدا و حجر اسماعیل را طواف کرده است سپر قرار دادم. آن شخص عالی قدر محمد بود. و من هنگامی دست به این کار زدم که کافران نقشه قتل او را کشیده بودند ولی خدای من او را از مکر دشمنان حفظ کرد. من در بستر وی بیتوته کردم و در انتظار حمله دشمن بودم و خود را برای مرگ و اسارت آماده کرده بودم.

مرحوم سید بن طاووس درباره فداکاری حضرت علی(ع) تحلیل جالبی دارد و آن را به فداکاری حضرت اسماعیل و تسلیم او در برابر پدرش حضرت ابراهیم قیاس کرده، و برتری ایثار حضرت علی علیه السلام را اثبات کرده است(بحارالأنوار، ج ۱۹، ص ۹۸)

منابع:

۱-دانشنامه اسلامی

۲-- پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی مکارم شیرازی

۳-حوزه نت

۴-- ویکی شیعه