به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان: با جست‌وجویی هرچند محدود در سطح اینترنت در می‌یابیم که «دوستعلی خان معیرالممالک» از رجال قاجار، خزانه دار و عیارزن مسکوکات در دوره فتحعلی شاه بوده است. خاندان معیرالممالک اصالتاً از روستای «ابرسج» شهر بسطام از توابع فعلی شهرستان شاهرود بودند که از عهد صفوی و افشاری به دربار شاهی راه یافتند.
نقاشی به جای مانده از دوستعلی خان معیرالممالک
به هر صورت مرحوم دوستعلی خان نظام الدوله معیرالممالک، شخصیتی بود که در طول مدت زندگانی‌اش چندین اثر از خود بر جای گذاشت از جمله دو یادگارش که یکی شامل شمس‌العماره بود که با بودجه شاه وقت «ناصرالدین شاه» ساخته شد و دیگری مسجد معیر و برخی دیگر از اماکن که از اموال خودش بود و مجموعه گسترده‌ای را تشکیل می‌داد هرچند که اکنون بیشتر این موقوفات از بین رفته است.
نمای ایوان ورودی قبل و بعد از تعمیر و مرمت
دوستعلی خان معیرالممالک کارهای خاصی را نسبت به مسجدی با همین نام انجام داده است. البته که مسجد او معماری نیمه کاره داشته و از هیچ تزئینات خاصی برخوردار نیست. به قول معروف اگر کسی بیاید و بخواهد این مسجد را ببیند با سازه‌ای مواجه خواهد شد که آجر نما ندارد و مناره‌هایش ناقص مانده است.
نمای قبلی و فعلی گنبد از زاویه جنوب غربی پس از مرمت و تعمیر
جلال آل احمد در داستانی با عنوان «گلدسته و فلک» به این مسجد اشاره می‌کند که طرح بخش‌هایی از این داستان خالی از لطف نیست: «بدیش این بود که گلدسته‌های مسجد بدجوری هوس بالارفتن را به کله ی آدم می‌زد. ما هیچ کدام کاری به کار گلدسته‌ها نداشتیم؛ اما نمی‌دانم چرا مدام توی چشم‌مان بودند. توی کلاس که نشسته بودی و مشق می‌کردی یا توی حیاط که بازی می‌کردی و مدیر مدام پاپی می‌شد و هی داد می‌زد که «اگه آفتاب می‌خوای این ور، اگه سایه می‌خوای اون ور.» و آن وقت از آفتاب که به سمت سایه می‌دویدی یا از سایه به طرف آفتاب، باز هم گلدسته‌ها توی چشمت بود. ... فقط کافی بود راه پله بام مسجد را گیر بیاوری. یعنی گیر که آورده بودیم؛ اما مدام قفل بود و کلیدش هم لابد دست موذن مسجد یا دست خود متولی. باید یک جوری درش را باز می‌کردیم؛ وگرنه راه پله ی خود گلدسته‌ها که در نداشت. از همین توی حیاط مدرسه هم می‌دیدی»...
تاریخی که این مسجد مدرسه از سر گذرانده باعث شد تا با حجت‌الاسلام «مهدی عبداللهی»، مدیر حوزه علمیه مروی گفتگویی داشته باشیم چراکه مدرسه و مسجد معیرالممالک زیر مجموعه این حوزه است.
حجت الاسلام عبداللهی با بیان اینکه مسجد و مدرسه معیرالممالک از جمله اماکن معروف تهران در روزگار قدیم بوده است، اظهار کرد: گویا مرحوم آقا علی مدرس طهرانی از متولیان این مسجد و مدرسه بوده است اما در هر صورت امروز چیزی از وقف‌نامه این مسجد باقی بر جای نیست.
مدیر حوزه علمیه مروی ادامه داد: فضا و محیط مسجد حکایتگر دوران پرنشاطی است. به یاد می‌آورم یکبار نزد آیت‌الله جوادی آملی بودم و ایشان سوال کرد که از کدام مدرسه آمده ام؟ پاسخ دادم از مسجد و مدرسه معیرالممالک. ایشان فرمود: یک زمان این مسجد و مدرسه کتابخانه بزرگی داشت هرچند که نیاز به تعمیر داشت. پاسخ دادم که اکنون اثری از این کتابخانه باقی نمانده و از بین رفته است.
محراب مسجد قبل و بعد از مرمت و بازسازی
وی در ادامه توصیف مسجد معیرالممالک گفت: اکنون به دلیل قدیمی شدن بنا و ساختمان، مدرسه فعالیت ندارد اما مسجد همچنان برقرار است. این مجموعه دو در ورودی و ۱۴ حجره دارد؛ ضمن اینکه آب‌انبار معروفی هم در آن وجود داشته که در گذشته آب منطقه را تامین می کرده است.
نمای قبلی و بعدی صحن مسجد پس از مرمت و بازسازی
حجت الاسلام عبداللهی تصریح کرد: من از سال ۱۳۷۱ طلبه این مدرسه بوده ام و از سال ۱۳۸۸ به عنوان مدیر در آن حضور داشتم؛ اکنون نیز به صورت جسته گریخته همچنان ارتباط خود را با مسجد حفظ کرده‌ام اما نکته اینجاست که این محیط دیگر مدرسه نیست چراکه اگر آن آجرهای خشتی بزرگ فرو می‌ریختند خطرات جانی فراوانی افراد حاضر در مدرسه را تهدیه می کرد لذا این مکان دیگر به عنوان مدرسه و حوزه فعالیتی ندارد هرچند که یک سری اقدامات اصلاحی را نیز انجام دادیم.
مدیر حوزه علمیه مروی با بیان اینکه بناهای تاریخی عموما از سطح زمین پایین تر هستند، افزود: حتی گاهی برخی خانه‌های قدیمی به نظر می‌رسد که گویی داخل زمین قرار گرفته‌اند؛ در مورد مسجد معیرالممالک نیز همین‌گونه است اما میراث فرهنگی هنوز وارد میدان نشده است، با این وجود با بودجه‌ای که به همت آیت الله تحریری، تولیت مدرسه علمیه مروی جمع آوری شد مَدرَس ها تعمیر شدند اما هنوز تا پایان کار مرمت مسجد راه درازی در پیش داریم.
وی ادامه داد: چندی قبل از مراحل تعمیر ایوان‌های فروریخته مسجد تصاویری تهیه شد که برخی تصور کردند ایوان ها در حال تخریب هستند و مبادرت به شکایت کردند در حالی که تصویر مربوط به تعمیر بود. به هر روی با توجه به اینکه ظرفیت شبستان مسجد حدود ۴۰۰ نفر می شود، امیدواریم که با همکاری لازم توسط میراث فرهنگی و سایر دستگاه‌ها بتوانیم دوباره مسجد و مدرسه را سرپا و علاوه بر اقامه نماز، فعالیت های دیگری را در مسجد تعریف کنیم.
نمای ورودی اصلی از معبر جنوبی پیش و پس از بازسازی و مرمت
حجت الاسلام عبداللهی گفت: گنبد مسجد معیرالممالک بزرگ ترین گنبد آجری در استان تهران محسوب می شود و به تنهایی جاذبه گردشگری دارد. به نظر می رسد رسیدگی به این مسجد می تواند یکی از میراث دینی فرهنگی شهر را زنده کند.
نمای قبلی و فعلی داخلی گنبد
خبرگزاری شبستان آماده دریافت پاسخ وزارت میراث فرهنگی و گردشگری نسبت به رسیدگی به شرایط این مسجد است به ویژه که حوزه علمیه مروی که مدرسه معیرالممالک زیرمجموعه آن می شود نیز اعلام آمادگی جهت جمع‌آوری بودجه و کمک کرده است.
نظر شما