دکتر«سید علیرضا عالمی»؛ مدیر گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت و گو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزازی شبستان گفت: حضرت فاطمه (س) از شخصیت های اصلی اسلام و تمدن اسلامی است که نقش تعیین کننده ای در اسلام، تاریخ و تمدن آن داشته است. فرزند رسول خدا مورد توجه و احترام ایشان بوده و از سوی آن حضرت به عنوان الگو و اسوه، تبیین گر و جریان ساز معرفی شده است. تاریخ نیز نشان داده است که ایشان در مقام عمل و کنشگری از این جایگاه و نقش ورود شایسته داشته گرچه به عنوان فردی مقدس از جایگاهی والا برخوردار است. اما این مهم باعث نشده که از کنشگری در عرصه‌ی اندیشه ای و اجتماعی باز ایستد.
وی اظهار کرد: گزارش های تاریخی نشان می دهد، حضرت صدیقه طاهره (س)در عرصه‌ی اندیشه ای در مقام تبیین کننده و در عرصه اجتماعی به عنوان فردی جریان ساز و مصلح، عملکردی در مقیاس تمدنی داشته و با اشراف به مبانی قرآنی و اسلامی، ویژگی‌های شخصیتی و توانایی های فردی و مسئولیت دینی و تمدنی، رهیافت های اندیشه ای و اجتماعی خود را پی می گرفته است.
عالمی تصریح کرد: گذشت زمان نشان داد حضرت زهرا (س) به مقاصد مورد نظر دست یافته و گفتمان اصیل اسلامی و جریان سازی بر مبنای آن را بعد از رحلت رسول خدا برجسته سازی کرده است. گرچه صورت بندی گفتمانی اسلام و جریان های اسلامی بستگی قابل توجهی به کنشگری فاطمه (س) دارد ولی به صورت قابل توجهی تبیین اندیشه و چگونگی کاربست اجتماعی آن از سوی آن حضرت مورد توجه قرار نگرفته است.
مدیر گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه تصریح کرد: جریانی که با اندیشه حضرت فاطمه (س) زاویه داشت، تعمدا و آگاهانه سعی کردند اراء و اندیشه های وی در معرض قرار نگیرد و جریانی که پیگیر اندیشه های ایشان بود نیز بیشتر به جنبه های قدسی و بخشی از زندگی تراژیک آن حضرت بعد از رحلت رسول خدا و مصائبی که بر آن حضرت رخ داد بسنده کرده اند و شخصیت علمی- اندیشه ای و مصلحانه‌ی آن حضرت کمتر به شیوه‌ی علمی محل مراجعه، کاوش و پژوهش بوده و نسبت بدان غفلت شده است که گویا دلیل آن در گام نخست به محدودیت منابع در دسترس است که بتوان از آنها اندیشه حضرت را استخراج کرد.
وی در ادامه افزود: دوم اینکه کلام حضرت دارای رفعت مضمونی و محتوایی است و شرح و تفسیر آن نیازمند آگاهی های گوناگون در عرصه های علمی می باشد از این رو غالبا از این ضرورت مبرم یعنی فهم و دریافت اندیشه‌ی فاطمی عبور شده است. در حالی که فهم اندیشه حضرت زهرا (س) از نظر موضوعی و روشی به دلیل جایگاه وی در اسلام، تمدن اسلامی و کنشگری وی در اجتماع و تاریخ اسلام ضرورتی تعیین کننده برای راستی آزمایی گفتمانی و جریانی به شمار می آید.
عالمی بیان کرد: اگر آسیب شناسانه به مطالعاتی که در خصوص حضرت صورت گرفته نگریسته شود، این مطالعات بیشتر جنبه های قدسی شخصیت حضرت و عرصه های فردی زندگی آن بانوی بزرگوار را تا حدودی پوشش داده است و به عرصه های اجتماعی، تمدنی و اندیشه ای حضرت توجه کمتری صورت گرفته یا اصلا توجه نشده است.
مدیر گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: در یکی دو دهه اخیر، سیره حضرت فاطمه (س) در برخی آثار تولید شده مانند دانشنامه فاطمی مورد توجه قرار گرفته است ولی مباحث اندیشه ای و عرصه های علمی شخصیت حضرت و جنبه اصلاح گری ایشان در جامعه اسلامی و موضوعات و مسائلی که در بیان و کلام آن حضرت به گونه ای انعکاس یافته مغفول مانده است. در حالی که با تراثی که از آن حضرت در دسترس است مانند دو خطبه ایشان می توان با کاربست شیوه های مختلف به اندیشه آن حضرت و رویکردهای اصلاح گرانه اجتماعی و تمدنی ایشان دست یافت و بر پژوهشگران مطالعات تاریخی و اندیشه اسلامی است که این عرصه را تبیین و تحلیل کنند. تنها در این صورت می توان از تراث معرفتی، اندیشه ای و مصلحانه‌ی آن حضرت در عرصه های زیست انسانی استفاده کرد.
وی اظهار کرد: وانگهی یکی از آسیب های مراجعه به معارف فاطمی آن است که غالبا در مسائلی که فرا روی زنان قرار می گیرد به سیره و اندیشه حضرت زهرا و بیانات ایشان توجه می شود در حالی که اندیشه و رهیافتی که حضرت در عرصه کنشگری معرفتی، هویتی و زیستی داشته اند تمام عرصه ها را شامل می شود و این نوع نگرش به جایگاه و نقش حضرت فاطمه (س) نوعی کج روی در فهم، تبیین، تحلیل و کاربست اندیشه فاطمه (س) به عنوان یکی از مهمترین اندیشمندان و مصلحان اسلامی به حساب می آید.
عالمی در ادامه تصریح کرد: در حالی که توجه به اندیشه، سیره و کاربست سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حضرت نیازمند مطالعات صواب در این خصوص است که متاسفانه چنین تحقیقاتی صورت نگرفته است در حالی که مجال،امکان و منابع چنین مطالعاتی موجود بوده و نیازمند آن است که تبدیل به ادبیات کاربردی در موضوعات و مسائل روز گردد.
نظر شما