خبرگزاری شبستان، گروه مسجد و کانون‌های مساجد به نقل از بنیاد هدایت، حجت الاسلام حسین مهدی زاده، مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم، در رویداد آرمان که با حضور امامان محله شاخص استان‌های قم، مرکزی و همدان در نمایشگاه مسجد جامعه پرداز واقع در مسجد مقدس جمکران در حال برگزاری است، به موضوع «رؤیا؛ فناوری به حرکت درآوردن مردم» پرداخت.
وی با اشاره به نتایج دو پیمایش مجزایی که در سال ۱۳۹۷ درباره جایگاه روحانیت در نزد مردم، انجام شده است، گفت: علی‌رغم تصور کسانی که این پیمایش را انجام دادند، نتایج هر دو پیمایش این بود که همچنان مردم هیچ صنفی مثل روحانیت اعتماد ندارند.
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم خاطرنشان کرد: طبق این پیمایش تنها نگرانی مردم نسبت به روحانیت این است که مطمئن نیستند که آیا از عهده مأموریتی که نظام برای آنها در نظر گرفته است، بر می آید یا خیر؟
علت آشوب‌های سال گذشته مشکلات و فساد اقتصادی نیست
وی با اشاره به فتنه سال ۴۰۱، اظهار داشت: یکی از تحلیل‌هایی که درباره وقایع سال گذشته وجود دارد، این است که علت آن هیچ ضعف جدیدی در ایران نیست. شاید برخی به اشتباه تصور کنند مشکلات و مفاسد اقتصادی ریشه این حوادث بود؛ اگر همه مفاسدی که در کشور رقم خورده را با هم جمع کنند، یک درصد GDP ما نمی‌شود.
حجت الاسلام مهدی زاده افزود: آنچه که مردم ایران و همه دنیا را به هم می‌ریزد، عدم اعتماد به مدیران و وجود فساد نیست. مدرنیته با ابزار رسانه، رؤیایی را برای ۲۰۵۰ تصویر کرده است؛ با توجه به فشار ذهنی شدیدی که هالیوود و فضای مجازی در این زمینه برای مردم ایجاد کرده، حس نارضایتی و عقب ماندگی را به مردم القاء می‌کند.
وی تأکید کرد: تصور مردم این است که جهان در حال تحول است و آینده رؤیایی پیش روی دنیاست اما معلوم نیست روحانیت و حکومت ایران به سمت کدام آینده خواهد رفت. مسئله آینده یکی از دغدغه‌های جدی مردم است؛ این آینده از طریق فیلم و سریال‌های هالیوودی تصویر می‌شود.
استقبال عجیب مردم دنیا و ایرانی‌ها از فیلم‌هایی که رؤیای آینده را به تصویر می‌کشند
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم با بیان اینکه از سال ۲۰۱۵ فیلم‌های زندگی با هوش مصنوعی ساخته شده است، گفت: در دنیا از این سریال‌ها بسیار استقبال شده است. در ایران نیز این سریال‌ها به روز دوبله می‌شود؛ گاهی یک فصل را در یک شب دوبله می‌کند و برخی افراد در همان شب کل فصل را می‌بینند.
حجت الاسلام مهدی زاده فضای رایج در زیست بوم نوآوری و جوانانی که در این فضا سیر می‌کنند را مورد بررسی قرار داد و بیان داشت: در چنین فضایی در کنار اختلاط، سیگار کشیدن و کافه رفتن، دیدن چنین سریال‌هایی که درباره آینده است موضوعیت دارد. این سریال‌هاست که به آنها نگاه و تصویری می‌دهد که شبهه خیز است؛ این قشراز جوانان خود می‌گویند که دین و حکومت دینی چنین آینده‌ای را برای ما رقم نخواهد زد و به این سمت نمی‌رود.
وی با اشاره روش علما و اساتید اخلاق در انتقال مفاهیم بلند اسلامی به مردم، گفت: در گذشته برای تزریق معنویت و اخلاق برای مردم، جامع السعادة نمی‌خواندند، بلکه گلستان میخواندند و قصه می‌گفتند. در تمام معرفت شناسی‌ها این اثبات شده که برای انسان باید تصویری وجود داشته باشد تا تغییر و تحول را بپذیرند. این وجود تجربه نیست، وجود تصویر است. ذهن ما برای انجام هر کار خودآگاهی، نیاز به تصویر دارد و پیش از هر رجوعی به عالم خارج، نیاز به یک تصویر داریم.
مردم تصویری از حجاب به‌عنوان پیش برنده زندگی ندارند
حجت الاسلام مهدی زاده اظهار داشت: مردم می‌خواهند با ما زندگی را ادامه دهند اما نمی‌دانند تصویر آینده با ما چه شکلی است. زندگی با حجابی که ما به آنها توصیه می‌کنیم چطور است؟ خانمی را تصور کنید که مجبور است روزانه چند بار بین محل کار و زندگی‌اش و مهد فرزندش در گرما تردد کند، توان خرید خودروی شخصی ندارد، از موتورسیکلت هم که نمی‌تواند استفاده کند، از نگاه او در چنین شرایطی حرف از حجاب زدن غلط است.
وی ضمن تشریح فضای زندگی‌های امروزی، گفت: امروزه همه آشپزخانه‌ها اپن و غالبا تحت اشراف پذیرایی ساخته می‌شوند؛ بنابراین خانم خانه‌ای که می‌خواهد مقدمات پذیرایی از میهمانان نامحرم را فراهم کند، در مقابل دیدگان آنها مجبور است کار کند، طبیعتا در مواقعی لازم است آستین‌هایش را بالا بزند و راحت باشد؛ با وجود چنین معماری‌ای مردم تصویری از حجاب به عنوان پیش برنده زندگی ندارند و کم کم به این نتیجه می‌رسند که حجاب مانع و مزاحم است. حتی برای مصونیت خود نیز ترجیح می‌دهد آموزش دفاع شخصی ببیند.
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم، یادآور شد: زن دنبال تبرج است بعد شما می‌گویید برو داخل صدف حجاب؟! زن قدیم نیاز به حضور در خیابان نداشت برای همین محاسن حجاب برایش قابل تصور بود. در تصویر جدید زندگی برخلاف گذشته اگر بخواهی حجاب داشته باشی باید سختی بکشی؛ بنابراین ما باید تصویری شورانگیز برای حجاب درست کنیم تا فرد حاضر باشد برای حفظ حجاب خود بجنگد.
ضرورت ترویج علوم انسانی اسلامی با حکایت قصّوی
وی بیان داشت: کدام زبان است که می‌تواند کاری کند که ما فقط حرف علمی و جا افتاده بزنیم و مردم حرف ما را فریاد بزنند؟! حکایت مفهمومی یا حکایت قصّوی؟! حکایت مفهومی همین چیزی است که ما در محافل علمی حوزه و دانشگاه داریم؛ این یکی از معروف‌ترین دعواها در علوم انسانی است که زبان این علوم باید قصّوی باشد یا مفهمومی؟!
حجت الاسلام مهدی زاده تصریح کرد: برخی از کسانی که نگاه فرهنگی دارند، روی زبان روایت کار کردند؛ در حال حاضر زبان روایت نه تنها در موضوعات علوم انسانی و اسلامی بلکه در پزشکی و اقتصاد هم دنبال می‌شود.
وی به تاریخچه پیدایش رسانه در آمریکا اشاره کرد و گفت: ادوارد برنِیز خواهرزاده فروید، بعد جنگ جهانی دوم، ایده رسانه را ایجاد کرد که یکی از مهم‌ترین کارهایش روایت کردن است. تعریف معروفِ ژورنالیسم یعنی روایت کردن زندگی روزمره، به نحوی که این زندگی را بتواند در امتداد آرمان مدرنتیه بازخوانی کند.
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم با توجه به صنعت سینما به عنوان مهم‌ترین ابزار غرب در عرصه رسانه، ابراز داشت: سینما یعنی روایت کردن قصه‌هایی از گذشته، حال و آینده، بر اساس آرمان مدرنیته. به فیلم مختار خیلی‌ها ایراد تاریخی می‌گرفتند اما برخی از تحلیل گران می‌گفتند این مختار جمهوری اسلامی است و چنین مختار باید درست رفتار کند و تصویر زیبایی از او ارائه شود.
کربلا؛ قصّه مصوّری که بسترساز تبیین معارف اسلامی است
حجت الاسلام مهدی زاده به پیشینه استفاده از ابراز روایت در ترویج معارف اسلامی، اشاره کرد و گفت: ما از طریق امام حسین(ع) مردم را جذب دین می‌کنیم؛ آن هم از طریق روایت عاشورا، بعد که وارد دین شدند، سایر امور دینی را به آنها منتقل می‌کنیم. اما عجیب است که در سال‌های اخیر از این امر غفلت کردیم؛ مردم از طریق پرده خوانی یا تعزیه پیش می‌رفتند و در این صورت بود که منبرهای مفهمومی ما جواب می‌داد.
وی تصریح کرد: روضه خوانی بعد از محدودیت‌هایی که در دوران پهلوی ایجاد شد، بیشتر باب شد، پیش از آن روایت کربلا با تعزیه‌خوانی و نمادهایی مانند علم و کتل اثرگذار بود. در حال حاضر ما تصویر درستی از عاشورا ارائه نمی‌کنیم به همین دلیل ایراد گرفته می‌شود که عاشورا فقط برای به گریه درآوردن مردم است. وقتی که به روضه‌خوانی بسنده کنیم، حرف چندانی برای گفتن نداریم و مداح دچار تکرار و بعضا بافتن مطالب جدید می‌شود.
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم علت تأثیرگذاری عاشورا را ناشی از وجود ظرفیت تصویر سازی و قصه‌گویی در این واقعه دانست و گفت: همین محافل و مجالس اباعبدالله(ع) باعث شد که سه ماه قبل از پیروزی انقلاب، بازارها تعطیل شد و بازاری‌ها حقوق کارکنان صنعت نفت را می‌پرداختند که آنها سرکار نروند و از این طریق به رژیم شاه فشار بیاورند.
حجت الاسلام مهدی زاده با اشاره به شخصیت اثرگذار و حضرت ابالفضل العباس(ع)، خاطرنشان کرد: وقتی مجامع روایی را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که سخن و روایت‌هایی که از جانب ایشان نقل شده باشد بسیار کم است اما تصویری که او از شخصیت خود در کربلا ساخت، موجب ماندگاری و اثرگذاری آن حضرت شد.
روایت؛ کلید گمشده تبلیغ اسلام
وی روایت را یکی از شاه بیت‌ها و کلیدهای گمشده در عرصه تبلیغ فرهنگ و معارف اسلامی دانست و گفت: رهبر معظم انقلاب در هیج زمینه‌ای واژه جهاد را به کار نبردند مگر در عرصه تبیین، راه آن را هم خودش فرمود که روایت است؛ روایت با گفتمان فرق دارد. روایت و حکایت قصّوی و یکی از ابزارهایی است که می‌تواند در عرصه تبلیغ دین گره‌گشایی کند.
حجت الاسلام مهدی زاده به برخی از رویکردهای غلطی که در عرصه تبلیغ دین وجود دارد، اشاره کرد و اظهار داشت: اینکه با مردم با ادبیات مفهمومی صحبت کنیم و بگوییم نباید از تعزیه و بیرق و کتل استفاده کرد، حرف خنده داری است. بزرگانی که توطئه مدرنیته را فهمیدند، خودشان رمان می‌نوشتند مانند شهید مطهری که داستان راستان را نوشت.
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم، شکل‌گیری تمدن غرب را مرهون بهره‌برداری از ظرفیت قصه و روایت عنوان کرد و گفت: آنها می‌دانستند که مثلا اگر بخواهند معماری و شهرسازی تراز تمدنی خودشان را به جامعه تحمیل کنند با مقاوت و مخالفت مردم مواجه می‌شوند بنابراین در گام نخست رمان نویس‌ها نقشه‌های شهرهای عصر روشنگری را روایت کردند و زمینه پذیرش و استقبال از آن فراهم شد.
ضرورت رؤیاپردازی در علوم انسانی و حکمت عملی
وی تأکید کرد: فقدان رؤیا پردازی باب یافته‌های علوم انسانی، حکمت عملی و ارتباطش با جامعه را می‌بندد. تصویر خلق کردن، قدرتی دارد که هیچ چیز جایگزین آن نمی‌شود.
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم ضرورت ورود امامان محله در عرصه تصویر سازی و رؤیاسازی از آینده جمهوری اسلامی را مورد توجه قرار داد و گفت: شما با ورود به این عرصه مهم در عمل به مردم نشان می‌دهید که زندگی کردن در این فضا ارزش دارد؛ شما باید یک محله تراز را با استفاده از زبان کتابت، زبان خطابه و اقدامات خود خلق کنید.
حجت الاسلام مهدی زاده درباره الزامات رؤیاسازی، اظهار کرد: غایت تمدن اسلامی را برای مردم به نحوی تصویرگری کنید که جزئیات زندگی در چنین فضایی را ببینید و حس کنند، نه اینکه به طور کلی بگوییم تمدن نوین اسلامی در راه است.
وی تأکید کرد: در این تصویری که از آینده ترسیم می‌کنید باید به همین آدم‌هایی که در محله دارید، جا و نقش بدهید؛ مردم باید احساس کنند که خودشان این تصویر را خلق می‌کنند، نه اینکه جمهوری اسلامی دارد این تصویر را خلق می‌کند. لذتی که در تولید یک اثر و محصول هست در صرف برخواداری از آن نیست.
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم با اشاره به موفقیت طرحی که کمیته امداد با مشارکت مرکز نیکوکاری پیشبرد، گفت: در این طرح مردم در حل مسائل مشارکت داده شدند، که مشکل آدم واقعی محله خودشان را حل کنند نه یک انسان مبهمی که تحت پوشش کمیته امداد است؛ در نتیجه هزینه‌هایی که مردم پای کار آوردند سه برابر بودجه‌ای شد که پیش از این، کمیته امداد برای این کار تخصیص می‌داد.
حجت الاسلام مهدی زاده تصریح کرد: می‌توان رؤیاپردازی‌های بزرگی خلق کرد تا با محوریت مساجد، محله‌ها یک گام جلو بروند. شما فکر می‌کنید تمدن اسلامی چه شکلی است؟
کژکارکردهای سبک زندگی، معماری و نقشه شهری موجود
وی افزود: ایده‌ای در قم پیاده شد که مسجد در مرکز محله و دور آن فضای سبز و بازار بود؛ در این حالت هم بازاری‌ها راضی اند از مسجد که مشتری برای آنها تأمین می‌کند و هم مردم راضی اند حال این را مقایسه کنید با حالتی که مسجد را چسبیده خانه‌ها بسازند و سر و صدای برنامه‌هایی که برگزار می‌شود مردم را اذیت کند.
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم، کالبد مسجد و جانمایی درست آن در محله را موضوع بسیار مهمی دانست که باید از سوی امامان محله مطالبه و مداخله‌گری شود و در این زمینه گفت: در حال حاضر طبق نقشه‌های شهرسازی مساجد را کنار خیابان‌های اصلی و میدان‌ها می‌سازند؛ اگر می‌خواهیم رابطه انسانی برقرار کنیم باید مسجد در دل محله باشد. مسجدی که کنار خیابان است مأمومین آن عبوری هستند و ارتباطی با امام ندارند.
حجت الاسلام مهدی زاده بسیاری از مشکلات زندگی‌های امروزی را ناشی از سبک زندگی‌های تحمیلی و وارداتی دانست و گفت: شکل و شمایل زندگی ما را بر هم زندند و خبر نداریم. در گذشته محل زندگی، محل تحصیل، محل کار، مسجد همه به هم نزدیک بود و همه ترددهای مردم پیاده صورت می‌گرفت و زندگی خرج چندانی نداشت اما الان شهرها طوری ساخته شده که مردم مجبورند مسافت‌های طولانی بروند و زمان هزینه زیادی صرف کنند. معماری شهرها طوری شده که شما نمی‌توانید در دل مردم باشید.
وی افزود: بسیاری از کارهایی که در حال حاضر زنان به‌خاطر آن شاغل شده‌اند کارهایی است که قبلا در خانه انجام می‌دادند اما الان او مجبور است که برود سر کار، چراکه قبلا مرد از عهده زندگی برمی‌آمد اما الان زندگی را طوری طراحی کردیم که هزینه‌ها بالا رفته است و زن نیز مجبور است پا به پای همسرش کار کند.
طلبه‌ها قلم و خطابه قصّوی داشته باشند
حجت الاسلام مهدی زاده با تأکید بر اهمیت موضوع روایت، گفت: دشمن در جنگ روایت‌ها با همه قدرت وارد شده و شما هم باید با قدرت وارد شوید؛ طلبه‌ها حق ندارند که قلم و خطابه قصّوی نداشته باشند. خاطرات و موفقیت‌های خود را بنویسید. قصه را از اول تا آخر روایت کنید، بگذارید در آینده روایت‌های زیادی از شما به جا بماند؛ آیندگان چیزهای زیادی از این روایات یاد خواهند گرفت.
وی ادامه داد: خاطراتی که از دفاع مقدس به نسل جدید منتقل شده است، ثروتی در دست آن‌هاست که نسل ما این سرمایه را نداشت. رهبر انقلاب حتی نوشته‌های روزمره رزمندگان دفاع مقدس را می‌خواند، مطالعات بالینی‌اش مجموعه کتاب‌های دفاع مقدس است و تقریض‌هایی که زدند، باعث شده که عموما این کتاب‌ها را بخوانند و تصویر دفاع مقدس در ذهن‌ها ماندگار شده است.
مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی قم، گفت: تصویر درست کنید، آنها را روایت و ثبت کنید؛ این تصویرها بسیار بهتر از مفهوم‌هایی است که به درد مدارج علمی می‌خورد.
نظر شما