پایگاه معیشتی و اقتصادی‌ که امام کاظم(ع) برای شیعه ایجاد کرد

دکتر منصوره برادران مظفری در گفتگو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، در ابتدا پیرامون ابعاد شخصیتی امام موسی کاظم(ع) اظهار داشت: امام کاظم(ع) دارای ابعاد شخصیتی برجسته و در میان مردم از محبوبیت ویژه‌ای برخودار بودند و خلفای بنی عباس از این محبوبیت امام ترس داشتند.

این استاد حوزه بیان کرد: از ابعاد شخصیتی ایشان می‌توانیم لقب کاظم را نام ببریم که مشهور شده و به معنای فروبرنده خشم است، به این دلیل که حضرت در برابر ستم‌های دشمنان شکیبا بودند و تندی نمی‌کردند، حتی در ایام زندان چندین بار ماموران در کمین بودند و دشواری‌هایی را برای ایشان به وجود آوردند اما حتی یک کلمه سخن خشم آمیز از ایشان نشنیدند.

وی همچنین عنوان کرد: ابن اثیر که خود از اهل سنت است در این باره گفته است که به آن حضرت کاظم لقب دادند، چون عادتشان این بود و حتی با بدرفتاران خودشان با احسان رفتار می‌کردند.

مظفری تصریح کرد: ایشان دارای صفات ویژه دیگری بودند از جمله رئوف و مهربان بودن است، امام کاظم(ع) قلبی مهربان و پرعاطفه با مردم داشتند و در حل مشکلات مردم از هیچ کوششی دریغ نمی‌کردند، یکی از افرادی که حضرت از او حمایت کرد درمانده‌ای از ری بود که بدهی زیادی به روسای حکومت شهر داشت، ولی نمی‌توانست بدهی خود را بپردازد، وقتی در مراسم حج به محضر امام کاظم(ع) رسید و از ایشان کمک خواست، حضرت نامه‌ای نوشتند و براثر نامه ایشان همه بدهی‌های آن مرد بخشیده شد و مرد در مراسم حج سال بعد شرکت کرد.

وی خاطرنشان کرد: از ویژگی‌های دیگر امام کاظم، عبادت حضرت است، به طوری که وقتی از کارهای اجتماعی فارغ می‌شدند عاشقانه به عبادت روی می‌آوردند هیچ کاری را با عبادت هم شان نمی دانستند و هدف خلقت انسان را عبادت برمی شمردند.

مدرس حوزه و دانشگاه گفت: حضرت قرآن را با صوت خوشی می‌خواندند چنان که هر کس صدای حضرت را می شنید می‌گریست، ایشان آن قدر با اشتیاق به عبادت شبانه می‌پرداختند که به زینت شب زنده داران مشهور شده بودند.

وی ادامه داد: از ویژگی‌های ایشان دوری از لذت‌های دنیا بود و این چشم پوشی از لذت‌های دنیا به علت اعتقاد راستینی بود که حضرت داشت و چون برای تمجید و ریا نبود دیگران را تحت تاثیر قرار می‌داد.

مظفری بیان کرد: روزی هارون الرشید کنیز زیبایی را برای خدمت کاری حضرت به زندان فرستاد، اما قصد او این بود که اگر حضرت به کنیز تمایل نشان دهد از این طریق بر ضد ایشان تبلیغ کند و ایشان را بی اعتبار سازد، اما امام به آن کسی که کنیز را آورد فرمود شما به این هدیه‌ها دل بسته اید و من به این هدیه ها نیازی ندارم.

وی افزود: وقتی ماجرا به گوش هارون الرشید رسید عصبانی شد و دستور داد کنیز را به زنان ببرند و بگویند حضور زن در زندان اجباری است، ماموران مراقب ارتباط آنها بودند و جاسوسان خبر آوردند که کنیز بیشتر اوقات در حال سجده است.

این استاد جامعه الزهرا(س) عنوان کرد: هارون وقتی ماجرا را شنید از کنیز بازجویی کرد ولی کنیز جز خوبی از امام کاظم(ع) چیزی نگفت و هارون به مامور خودش دستور داد با کسی چیزی نگوید، پس از آن کنیز پیوسته در عبادت بود تا اینکه چند روز قبل از شهادت امام کاظم(ع) از دنیا دفت.

وی تصریح کرد: امام کاظم(ع) از پلیدی دوری می‌کرد و اهل عبادت بود و با اینکه چنین مقامی را نزد خدا داشت، این دعا را زیاد می خواند که خداوندا از تو آسایش هنگام مرگ و گذشت و بخشایش هنگام حساب می طلبم، در مجموعاین قدر فضائل و مناقب ایشان زیباست که با شنیدن آن جانها سرمست و شیدای این امام می‌شود.

روشهای امام کاظم (ع) در جهت روشنگری

مظفری اظهار داشت: امام کاظم(ع) از روش‌های گوناگونی برای تبیین و روشنگری استفاده می کردند و حتی ایشان در زندان دست از تبیین و روشنگری برنداشتند و نه تنها تاثیر نگرفتند، بلکه روی زندانیان و زندانبانان هم تاثیر مثبت گذاشتتند و در زمان فرار از دست حکومت بنی عباس نیز حضرت، با فردی نصرانی برخورد و با ایشان بحث کردند و در نهایت او مسلمان شد.

وی خاطرنشان کرد: حضرت امام کاظم(ع)، پایگاههای علمی و فرهنگی را در زمان عباسیان پایه گذاری کرده بودند و شاگردان زیادی را تربیت نمودند و این شاگردان به گونه ای تربیت شده بودند که می‌توانستند با هر مخالفی بحث کنند و بر او غالب شوند.

مدرس جامعه الزهرا بیان کرد: همچنین حضرت پایگاههای ارتباطی و تشکیلاتی را تاسیس کرده بودند، در این بیش از 90 نامه در موضوعات مختلف خطاب به افراد گوناگون از ایشان به جا مانده که نشان می دهد چه میزان شبکه ارتباطی نزد امام اهمیت داشته است.

وی عنوان کرد: همچنین امام کاظم (ع)پایگاه معیشتی و اقتصادی ایجاد کرده بودند و اینکه مردم را از کمک مالی به حاکمان ظالم عباسی منع می کردند و موضع گیریهایی داشتند که باعث قدرت اقتصادی و سیاسی تشیع می شد.

مظفری ادامه داد: همین‌طور حضرت پایگاه سیاست گذاری تشیع تشیکل داده بودند و افرادی را مانند علی بن یقطین به گونه‌ای تربیت می کردند با اینکه در دستگاه بنی‌عباس فعال بود اما به صورت نفوذی، به شیعیان خدمت می‌کرد.

وی تصریح کرد: امام، مردم را تشویق می‌کردند علاوه بر عدم حمایت مالی، حمایت سیاسی هم از بنی عباس نداشته باشند، همچنین حضرت، شاگردان سیاسی‌ای را تربیت کرده بودند که با حفظ تقیه در دستگاه بنی عباس نفوذ کرده بودند، برای مثال حتی به علی بن یقطین پیام دادند که سعی کن به روش هارون وضو بگیری تا بدبینی به وجود نیاید.

این دکترای فلسفه اسلامی اظهار داشت: در واقع تقیه نیز یکی از روش‌های ایشان بود تا مکتب تشیع را رواج دهند و مبارزه با حکومت بنی عباس داشته باشند، ایشان روش‌هایی برای خنثی سازی سیاست های فریب کارانه بنی عباس داشتند، برای مثال مهدی سومین خلیفه عباسی برای اینکه عوام فریبی کند اعلام کرد هر کس حقی بر نظام سیاسی او دارد مطالبه کند تا مردم بگویند چقدر مهدی عادل است، اما امام برای اینکه این حربه را خنثی کند ماجرای فدک را پیش کشید و حدود و ثغور آن را مشخص کرد که کل ممالک اسلامی را در برمی گرفت و به این صورت سیاست‌های فریب کارانه مهدی را خنثی کرد.

وی گفت: همچنین جنبشها و حرکت های اعتراض آمیز متعددی از ناحیه شیعیان و علویان در برابر خلفای عباسی صورت گرفت که امام به صورت دورادور این حرکت‌ها را حمایت می‌کردند در نهایت این حمایت منجر به بقای تشکیلات تشیع براساس راهبرهای امام کاظم(ع) شد.

خصوصیات ممتاز کننده امام کاظم (ع)

این استاد دانشگاه قم در ادامه افزود:از جمله ویژگی‌هایی که حضرت را در زمان خودش ممتاز می‌ساخت این است که ایشان فقیه‌ترین مردم و آشنا ترین مردم نسبت به کتاب خدا بودند، حضرت خوش صدا ترین مردم در خواندن قرآن و در عبادت پیشتاز بودند به طوری که زینت متهجدین لقب گرفتند.

وی بیان کرد: از القاب خاص حضرت، کاظم بود چون فرودهنده خشم در مواجهه با مردم و بی توجه به تجملات دنیوی بودند و به کارهای مردم رسیدگی می‌کردند و باعث شده بود در زمان خودشان ممتاز باشند، همچنین این دوران نسبت به دوران قبل و بعد نیز امتیازات و ویژگی‌های خاصی داشت مثلا در زمان حضرت که بعد از شهادت امام صادق(ع) بود فرقه های مذهبی زیادی به وجود آمد که مهم ترین دغدغه امام کاظم(ع) این بود که از اسلام ناب صیانت و با این فرقه‌گرایی ها مبارزه کند.

مظفری عنوان کرد: در این دوره انواع و اقسام فرقه‌های سیاسی و اجتماعی و مذهبی با شدت زیادی قصد جذب مردم به سوی خودشان را داشتند و دولت عباسی نیز بنا به دلایل سیاسی که داشت برای اینکه حکومت خود را تداوم ببخشد از این فعالیت‌ها و جریانات حمایت می‌کرد و امام کاظم(ع) اقدامات زیادی را در راستای خنثی سازی این تهدیدها و دسیسه ها انجام داد و حرکت علمی و فرهنگی خودشان را آغاز کرد و شاگردان زیادی را در زمینه فقه و حدیث و تفسیر پرورش داد.

وی تصریح کرد: شاگردان ایشان، این قابلیت‌ها را داشتند که با مردم مناظره کنند و پاسخ سوالات آنها را بدهند و خود حضرت در این زمینه پاسخگوی سوالات نیز بودند و مردم به ایشان هم رجوع می کردند و سوالاتی را می پرسیدند، به طوری که ما می‌توانیم امام هفتم را شارع و مبین اصولی مکتب جعفری بنامیم.

این مدرس حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: امام احادیث زیادی در باب حدیث و فقه و تفسیر دارند و مباحثی مانند خدا شناسی و دعوت از فرامین الهی و خصوصیات اخلاقی و ترغیب به انجام کارهای خیر و ترک محرمات و تعلیم و تربیت و کار و تلاش و ولایت اهل بیت از این دست مباحث را می توانیم در احادیث امام کاظم ببینیم.

وی گفت:مخصوصا از جمله احادیثی که از ایشان نقل شده در کتاب تحف‌العقول جمع آوری گردیده و امام صادق(ع) با این احادث توانستند مکتب اسلام را در آن دوران خاص از تحریف نجات دهند و اینکه در مباحث حکمت و کلام و فقه و حدیث و تفسیر و دیگر علوم شاگران برجسته ای را تربیت و پرورش کنند.

مظفری افزود: سخنان حضرت این قدر فصاحت و بلاغت دارد که مانند اعجاز است و در تمامی سخنان ایشان استناد به آیات قرآن به عنوان محور مد نظر امام موسی کاظم بود.

توجه به ازدیاد نسل در سیره امام کاظم (ع)

وی اظهار داشت:در تاریخ اسلام از امام کاظم (ع) به عنوان یکی از امامان معصومی یاد می شود که در زمینه توجه به ازدیاد نسل سرآمد دیگر ائمه اطهار(ع) بودند ایشان در زمانی زندگی می کردند که نسل شیعه در حال تحدید شدن بود و حضرت باید شروع به ترویج سبک زندگی شیعی می کردند بنابراین با توجه به اینکه امام باقر(ع) و امام صادق (ع)حرکت علمی را آغاز کرده بودند حضرت در ادامه این حرکت می خواستند سبک زندگی اسلامی را در بین مردم رواج دهند.

این استاد بیان کرد: یکی از این شیوه ها با توجه به اینکه نسل شیعه در حال تحدید شدن بود احیای نسل شیعه بود، به این دلیل موضوع فرزند آوری در زمان امام کاظم(ع) از اهمیت زیادی برخوردار بود و در اقدام امام کاظم(ع) برای ازدیاد نسل شیعه می توانیم به این اکتفا کنیم که منصور یکی از خلفای عباسی در دوران امامت امام کاظم برای تثبیت حکومت خودش به هر جنایتی دست زد، به طوری که پس از مرگ منصور محلی را پیدا کردند که مملو از جنازه های علویان بود و که در بین آنها پیر و جوان و کودک و از هر قشری به چشم می خورد که نام هر یک را به گوششان آویزان کرده بودند.

وی خاطرنشان کرد:ما احادیثی داریم که اصحاب خودشان را تشویق می کردند اقدام به فرزندآوری داشته باشند و نگذارند که نسل شیعیان واقعی در معرض خطر قرار بگیرد در حدیثی داریم که یکی از اصحاب ایشان عرض کرد که من 5 سال است از فرزند دار شدن خودداری کردم به این جهت که همسرم ان را ناخوش می داند و می گوید به خاطر کمی مال، تربیت و پرورش آنها برای من سخت است.

مظفری اظهار داشت: امام در پاسخ نوشت فرزند بخواه و اقدام کن چرا که خداوند عز وجل روزی آنها را میدهد پس درسی که باید از سیره و سخن امام کاظم(ع) بگیریم این است که در دوران ما نیز هم نسل شیعه دارد رو به کاهش می رود و در این دوران حساس شیعیان باید علاوه بر اینکه ما می خواهیم با اهل بیت(ع) و زندگی شان آشنا شویم باید آنها را الگوی خودمان قرار دهیم پس در این زمان ما هم که شرایط ما تا حدی شبیه شرایط امام کاظم است و در شرایط بحرانی جمعیت به سر می بریم برای شیعیان می طلبد با ایمان قوی و توکل به خداوند فرزنداوری را وظیفه خود بدانند و آن حضرت را الگویشان قرار دهند و انشالله در مسیر فرزندآوری اقدام نمایند.