نیم نگاهی به آداب و رسوم قمی‌ها در رمضان/ از جلسات خانگی قرآن تا آیین آشتی‌کنان

به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم، ماه مبارک رمضان از گذشته تا امروز، در فرهنگ مردم از جایگاهی ممتاز برخوردار بوده و همواره سنن و رسوم ویژه ای در ارتباط با این ماه، در میان مردم ایران مرسوم بوده است.

خانه تکانی

درواقع این مراسم از نیمه دوم ماه شعبان آغاز می شود و همه مردم در جنب و جوش و آماده شدن برای استقبال از ماه مبارک رمضان هستند. چند روز قبل از ماه رمضان، مردم به نظافت و پاکسازی خانه‏ها، مساجد، تکیه‏ها و حسینیه‏ها می‏پردازند.

آشتی‌کنان

یکی از رسوم ماه مبارک رمضان در شهرستان قم ایجاد الفت بین افرادی است که به سببی از یکدیگر کدورتی به دل دارند. این عقیده وجود دارد که اگر کسی روزه بگیرد، در حالی که از بستگان یا برادر دینی خود کدورتی به دل داشته باشد، روزه‏اش مال شیطان است و قبول درگاه خداوند نیست.

کلوخ اندازان

روز آخر شعبان را روز «کلوخ اندازان» گویند. در اکثر نقاط ایران از جمله در این استان ضمن این‏که مردم دور هم جمع می‏شوند و به شادی و شادمانی می‏پردازند، خود را برای ماه رمضان آماده می‏کنند.

روز کلوخ‏اندازان بعضی‏ها در خانه بزرگ خانواده جمع می‏شوند و بسیاری از مردم در صورت مناسب بودن هوا؛ اغلب در بهار و تابستان به باغها و گردشگاه های اطراف شهر و روستا می‏روند و به تفریح و برپایی مراسم مخصوص روز کلوخ‏اندازان می‏پردازند. خوراکی‏های این روز بسیار متنوع است.

بسیاری از خانواده‏هایی هم که به پیشواز ماه رمضان می‏روند و روز آخر ماه شعبان روزه می‏گیرند مقیّد به برگزاری مراسم «کلوخ اندازان» هستند و دو یا چند روز به ماه رمضان مانده به «کلوخ‏اندازان» می‏روند.

مردم قم روز کلوخ اندازان وسایل خورد و خوراک و تفریح شان را برمی‏دارند و به امام‏زاده‏ها و زیارتگاه‏های اطراف قم از جمله به «شاه جمال»، «مسجد جمکران» و «چهار امام‏زاده» و دیگر امام‏زادگان می‏روند. در مسجد جمکران نیز در این روز دو رکعت نماز حاجت خوانده می شود.

پبش خوانی

با شروع ماه رمضان افرادی که صدای رسایی داشتند بالای مناره‌ها می‌رفتند و مناجات می‌خواندند که اصطلاحاً به آن «پیش‌خوانی» می‌گفتند. این کار عمدتاً یک ساعت قبل از اذان صبح انجام می‌گرفت، مداحی اهل بیت(ع) و خواندن اشعار مذهبی جزء پیش‌خوانی بود و این کار تا زمانی که به دعای سحر و اذان صبح برسند طول می‌کشید».

سحرخوانی

سحرخوانی هم از رسم‌های رمضانی بوده است. در گذشته افرادی به‌عنوان سحرخوان، در ماذنه مساجد مناجات می‌خواندند. افرادی هم در کوچه‌ها می‌گشتند و بر طبل می‌کوبیدند و عده‌ای هم فانوس به‌دست در خانه همسایگان خود را می‌زدند و آنها را بیدار می‌کردند. زمانی که وقت نماز صبح می‌رسید، سحرخوان تصنیفی می‌خواند و مردم به این وسیله متوجه وقت نماز می‌شدند.

جلسات قرآن خانگی

در ماه مبارک رمضان در اغلب مساجد و تکایا و بسیاری از خانه‏ها ختم قرآن برگزار می‏شود. هرچند ختم قرآن تنها به ماه رمضان اختصاص ندارد و در تمام ماههای سال برپا می‏شود، اما در ماه رمضان صفا و جلوه‏ای دیگر دارد؛ مردها، زنها و بچه‏ها هرکدام جداگانه در مجالس ختم قرآن شرکت می‏کنند.

محل برگزاری ختم قرآن مردها، اغلب در مساجد است و محل برگزاری ختم قرآن زنان، در خانه‏ها می‏باشد که به صورت نوبتی در خانه شرکت کنندگان برپا می‏شود.

اگر ماه رمضان سی‏روز باشد، هر روز یک جزء از قرآن خوانده می‏شود، اما اگر بیست و نه روز باشد، ده روز آخر ماه، هر روز چند آیه بیشتر خوانده می‏ شود.

دادن افطاری

افطاری دادن یکی از رسوم پسندیده است و آنهایی که توانایی دارند یک یا چند روز از ماه رمضان را افطاری می‏دهند و از روزه داران دعوت به عمل می‏آورند. افطاری دادن ثواب بسیار دارد و بسیاری معتقدند، کسی که افطاری می‏دهد با ثواب روزه میهمانانش شریک می‏شود و خداوند اجر و مزد بسیار به او می‏دهد.

آنان که توانایی چندانی ندارند و نمی‏توانند از روزه‏داران پذیرایی کنند، خرما یا شربت یا نوعی شیرینی مثل زولبیا به مسجد می‏برند و بین دو نماز مغرب و عشا از روزه‏داران پذیرایی می‏ کنند.

احیا شب های قدر

شبهای نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه مبارک رمضان که مصادف با شبهای قدر و ضربت خوردن و شهادت مولای متقیان علی علیه‏السلام می‏باشد مردم تا سحر به عبادت، خواندن قرآن، دعا و سوگواری مولای متقیان مشغولند. بعضی در خانه و بسیاری در مسجد و قبور امام‏زادگان اعمال و مراسم احیا را به جا می‏آورند.

حرم حضرت معصومه، مصلای قدس، مسجد امام حسن عسگری علیه‏السلام و مسجد جمکران از مکان‏های مهمی هستند که مردم برای احیا به آنجا می‏روند. مراسم احیا معمولاً از ساعت ۱۰ شب با سخنرانی و مداحی آغاز می‏شود، سپس دعای جوشن کبیر خوانده می‏شود و بعد، چراغ‏ها را خاموش می‏کنند و قرآن‏ها را بر سر می‏گذارند و پس از استغفار و طلب حاجت، مراسم به اتمام می‏رسد و مردم برای خوردن سحری به خانه‏های خود می‏روند.

در مراسم احیا در حین خواندن دعای جوشن کبیر، برخی زنان در حالی که در دلشان دعا را زمزمه می‏کنند، هنگام خواندن «الغوث ...»، به نبات یا نقل و یا قندی که در دست دارند می‏دمند و بعد از مراسم، قند و یا نبات را برای تبرک و شفا نگه می‏دارند.

پخت و توزیع کله‌پاچه در شب ۲۷رمضان

قمی‌ها در شب ۲۷ رمضان، یعنی شب قصاص ابن ملجم مرادی، قاتل امام علی(ع) آبگوشت و کله‌پاچه می‌پزند و آن را بین همسایگان و بستگان  توزیع می‌کنند.خوردن کله پاچه همراه با شادی و جشن و سرور است. مردم هنگام خوردن، بر ابن ملجم، لعنت می‏ فرستند.