«هوشنگ جاوید»، پژوهشگر آئینی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی خبرگزاری شبستان درباره آئین های عید فطر در میان مردم مناطق مختلف ایران، اظهار کرد: مهمترین مسئله در مورد عید فطر اول از همه رویت هلال ماه شوال است، همان طور که رویت هلال ماه رمضان مهم است رویت هلال ماه شوال هم مهم است، برای اینکه هلال ماه را رویت شود عده ای از طرف مردم در بلندی ها قرار می گرفتند و ذاکران، نقالان و نقاره زنان را با خود می بردند و هلال ماه را که رویت می کردند با صلوات خوانی، ساز و دهل و نقاره مردم را خبردار می کردند و در برخی جاها با شلیک توپ خاص (زنبورک) مردم متوجه رویت هلال ماه شوال می شدند. در برخی از ایلات عشایر نیز با شلیک تفنگ خبردار می شدند که ماه شوال دیده و پشت سر آن آیین های خاص فطر انجام می شد.
این پژوهشگر آئینی با اشاره به پخت نان عید فطر در مناطق مختلف ایران در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان، تصریح کرد: مردم مناطق مختلف ایران سه روز قبل از حلول ماه شوال و عید فطر یک سری آیین ها داشتند که اغلب خانم ها این آئین ها را انجام می دادند؛ یکی از این آئین ها پختن نان عید فطر است که در همه جای ایران رسم است نان عید فطر در اردبیل و مناطق آذربایجان «فطیر بایرامی»، در ترکمن ها «قوقون»، در کرمانج های خراسان «قطلمه»، در سیستان «نان قلیفی»، در همدان «کماج فطر» و در خراسان «کلمپک» نام دارد.
جاوید با اشاره به آئین پختن آش مخصوص عید فطر در ایران گفت: در روز عید فطر برخی خانواده ها مراسم پختن آش دارند و این آش را در بین مردم پخش می کنند، به عنوان نمونه در روز عید فطر در مازندران «ترشه آش» و شیر برنج، در همدان «آش ترش» و در یزد «آش حضرت عباس(ع)» می پزند و در بین مردم پخش می کنند.
رسم زنانه کیسه برکت
پژوهشگر آئینی با اشاره به برگزاری آئین «کیسه برکت» در میان زنان در ایام عید فطر توضیح داد: در اقوام ایرانی ۲۷ رمضان روز هلاکت ابن ملجم عده ای می رفتند پارچه نو می خریدند و در روز عید فطر پارچه نو را می بریدند از اضافات پارچه باقی مانده کیسه ای به نام «کیسه برکت» می دوختند؛ در واقع زنان اضافات پارچه های بریده را به مساجد می بردند و به دختربچه ها می دادند که کیسه ها را بدوزند و بانوان در این هنگام با ذکر دعا و صلوات خوانی «کیسه برکت» را در میان مردم پخش می کردند که به عنوان کیف پول از آن استفاده کنند، چون معتقد بودند این کیسه برکت دارد و پول آنها افزایش پیدا می کند.
جاوید با اشاره به مرسوم بودن آئین «بحل کردن» در ایام اعیاد عید فطر در مناطق مختلف ایران اظهار کرد: یک آیین بسیار مهم «بحل کردن» یا (بخشش و گذشت) در روز عید فطر در مناطقی از ایران مرسوم است؛ باید پرسید قصه این آئین چیست؟ در گذشته که در میان خانواده ها و افراد کدورتی پیش می آمد و افراد از یکدیگر ناراحت می شدند در روز عید فطر با پادرمیانی بزرگترها به خاطر اهمیت روز عید گذشت می کردند و از خطای یکدیگر چشم پوشی می کردند. آئین «بحل کردن» در کردستان، سیستان و بلوچستان و ترکمن ها رواج دارد. در واقع روز عید فطر روز آشتی کنان است.
وی با اشاره به زیارت اهل قبور در صبح عید فطر گفت: در شهرهای مختلف ایران در روز صبح عید فطر بعد از نماز عید مردم به بازدید قبور درگذشتگان می روند و در آنجا شیرینی پخش می کنند و با ذکرخوانی و صلوات خوانی یاد درگذشتگان را هم گرامی می دارند.
جاوید درباره آئین های شادی آفرین عید فطر، بیان کرد: در گذشته آئین «نقاره زنی» در روز عید فطر در همه جای ایران مرسوم بود و اکنون در آستان قدس رضوی صبح عید فطر نقاره زنان حرم رضوی به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه نقاره می زنند.
این پژوهشگر آئینی با اشاره به آئین «الم ترافی» در بین کودکان و نوجوانان در روز عید فطر گفت: الم ترافی یکی از آیین های خاص کودکان و نوجوانان در عید فطر است؛ مفسران این آئین را بر اساس آیه «أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِأَصْحَابِ الْفِیلِ» سوره فیل تعبیر کرده اند؛ در این آئین کودکان و نوجوانان صبح روز عید فطر به در خانه ها می روند و با آواز خواندن یک نفر از آن خانه را صدا می زدند و آن طرف پاسخ می دادند و بعد به آنها هدیه ای می داد و آنها هم این هدیه ها به خانواده های نیازمند و بدسرپرست و بی سرپرست می دادند و باقیمانده را بین خود تقسیم می کردند.
جاوید با توضیه آئین «فطاری» در عید فطر گفت: در آیین «فطاری» در صبح عید فطر گلدسته خوان و مناجات خوان ماه رمضان به مساجد می آمدند یکی لباس شیر می پوشید یکی سُرنا و یکی دُهل در دست می گرفت و شروع به آوازخوانی و شادی‌خوانی می کردند و مردم هم برای اینکه اینها در طول سحرهای رمضان آنها را بیدار می کردند به آنها عیدی می دادند؛ همچنین، گلدسته خوانان و مناجات خوانان در سه روز پایانی ماه مبارک رمضان «الوداع خوانی» می کردند.
وی افزود: یکی از آئین های باشکوه و زیبای عید فطر در ایران «خُنچه بران» برای عروس و دامادها است، یک آئین خاص دیگری که در برخی از شهرهای ایران وجود دارد کسانی برای اولین بار پدر می شدند کفش بچه را وزن می کردند و به اندازه وزن آن خرما و کشمش در بین مردم پخش می کردند.
این پژوهشگر آئینی با اشاره به شیرینی عید فطر به عنوان یکی از اشتراکات کشورهای اسلامی گفت: در کشورهای اسلامی شیرینی های ویژه فطر داریم و هر کشور شیرینی های خاص خود را دارد حتی مسلمانان آمریکا شیرینی عید فطر دارند، شیرنی ویژه عید فطر یکی از اشتراک ما کشورهای اسلامی است، متأسفانه برای ثبت شیرینی های عید فطر دستگاه های فرهنگی هیچ کاری تاکنون انجام نداده اند.
نظر شما