به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: هم‌اندیشی علمی «مسئله حجاب؛ حکمرانی سخت و نرم» با حضور تنی چند از اساتید حوزه و دانشگاه به همت پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی امروز (یکشنبه، ٩ اردیبهشت ماه) برگزار شد.
در این هم‌اندیشی که در محل سالن اجتماعات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، حجج الاسلام «مسعود اسماعیلی»، «مهدی جهان» و همچنین «محمدرضا سنگری»، «ابوالفضل اقبالی»، «مهدی جمشیدی»، «محسن ردادی»، «محمدمهدی جهان‌پرور» و «طاهره کلانکی» و «زهرا شریف» سخنرانی کردند.
«محمدرضا سنگری» در این نشست با طرح چند پرسش بحث خود را آغاز کرد و گفت: سوال اول من این است که چگونه شد در وقوع انقلاب همه به سمت حجاب رفتند در حالی که هیچ الزامی نبود و حتی موضوع حجاب مطرح نمی‌شد، در تظاهرات نیز بی حجاب‌ها حضور داشتند البته بی حجاب نه به مفهوم امروز که به معنای تقابل است، بلکه این قشر نیز در راهپیمایی‌ها شرکت کرده و شعار می‌دادند، حال سوال این است که چه شد که چنین شد؟
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: سوال دیگر آن است که چه می‌شود امروز در غرب حجاب بیش از پیش ترویج و اتفاقا از آن استقبال می‌شود؟ ما چه تصویر روشنی از واقعیت حجاب داریم؟ فهم ما از حجاب باید مبتنی بر آیات و روایت باشد اما سوال این است که آیا ما قرآنی عمل می کنیم؟ آیا نظام و حاکمیت در موضوع حجاب متزلزل نیست؟ اکنون هیچ عزم حکیمانه و مستدل در این عرصه وجود ندارد که نتیجه آن مباحث و درگیری‌هایی است که اکنون شاهد آن هستیم.
سنگری تصریح کرد: آیا با توجه به مسایل امروز جهان، مساله ما حجاب است یا داریم مساله می سازیم و فضای دروغین ایجاد می کنیم که انگار این مساله ماست؟ سوال دیگر آن است که در سیر اتفاقات اخیر خصوصا با بلوای سال ۱۴۰۱ چه شد که این اتفاق رخ داد و سبب این مسائل شد؟ به عبارت دیگر باید موضوع را تحلیل کنیم.
وی افزود: سوال دیگر این است که بدحجابی فارغ از این رخدادها محصول چه مسائلی است؟ آیا می‌تواند محصول ناآگاهی باشد؟ حتی از نظر تاریخی نیز بررسی کنیم در نگاره‌های تخت جمشید هیچ زن بی حجابی وجود ندارد، حتی در فیلم های قدیم اروپایی و آنچه که مربوط به کلیسا یا مسیح می بینیم هیچ زنی نیست که پوشش نداشت باشد.
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: بحران‌های روحی و خانوادگی امروز در مورد مساله حجاب نقش مهمی دارند، مرزهای بی‌حجابی و بد حجابی اصلا مشخص نیست، از سوی دیگر همان طور که سایر اساتید حاضر در نشست نیز اشاره کردند در فضای جغرافیایی کشور ما حجاب تعاریف متفاوتی دارد، برای مثال زنان بختیاری ما که موهایشان از دو طرف روی پیشانی است روایتگر یک پیام بوده و موید آن است که یک زن ازدواج کرده است.
وی با بیان اینکه ما به واقعیات زن توجه نکردیم، افزود: من از سال ها قبل می‌گفتم اجازه دهید که دختران ما چادرهای رنگی و گلدار بپوشند، چه اجباری داریم که بگوییم چادر به رنگ مشکی باشد؟ ما به روحیه تنوع طلبی و خاص زن که خودنمایی و جذب کردن است، میدان نداده‌ایم لذا با رفتارهای افراطی مواجه شده‌ایم؛ به یاد می‌آورم که یکبار در حرم امام رضا (ع) یک بانوی لبانی وارد شد و مانتویی کاملا پوشیده داشت اما به او اجازه ورود ندادند مگر اینکه چادر بر سر بگذارد.
سنگری با تاکید بر اینکه باید فرصت خود نقدی را در موضوع حجاب فراهم آوریم، تصریح کرد: باید انگاره‌های خود را در مورد این مسائل بازخوانی کنیم؛ برای مثال بحران‌های اقتصادی که در جامعه داریم ما را در مواجهه با کشف حجاب خلع سلاح می‌کند، مثلا گاهی وقتی سوار تاکسی می شوم و بحث می شود می گویم کاری به جمهوری اسلامی ندارم و حجاب اول فرمان خداوند است، مسافران در مقابل این دیدگاه می گویند: می‌دانم فرمان خداست اما من لَج دارم و لَج کرده‌ام؛ به نظر من کاویدن علل این مسایل می‌تواند در حوزه حجاب راهگشا باشد.
در ادامه حجت الاسلام «مهدی جهان» طی سخنانی گفت: باید علت کشف حجاب را بررسی کنیم و اینکه چه اتفاقی در حکمرانی ما افتاد که عده‌ای از روی بغض یا هر رویکرد دیگری با حجاب مخالف‌اند، لذا اول باید مساله حکمرانی اسلامی مشخص شود بعد در مورد حجاب صحبت کنیم.
عضو شورای علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: حکمرانی به عنوان مداخله‌های منظم برای تثبیت ارزش‌ها در جامعه است، باید عقلانیت و مداخله ای باشد که از طریق ابزارهای سیاسی و اجتماعی محقق می‌شود که اشکال مختلفی هم دارد؛ از سوی دیگر امروز رسانه تبدیل به ابزار متفاوتی شده است، اما نکته آن است که هویت حکمرانی باید وجود داشته باشد، حال اگر این موارد یکدیگر را نقض کردند، دیگر حکمرانی وجود ندارد.
وی افزود: در نقد ما از بی‌حجابی این شکل از حکمرانی تاثیر دارد، حکمرانی باید شکل منظمی داشته باشد، هیچ دینی انسان را به خفت و خواری نمی کشاند، اگر حکمرانی نتواند اعتلا دهنده و با عقلانیت همراه باشد و در نهایت متناقض باشد به نتیجه نمی رسیم، لذا در تعریف حکمرانی نرم و حجاب شرعی باید به این مساله توجه ویژه کنیم.
حجت الاسلام جهان گفت: باید بررسی شود که حجاب چیست و چه تعریفی داشته است؛ اسلام از لفظ حجاب به صورت فقاهتی استفاده کرده است، حجاب حقیقت شرعیه است که شکل دیگری را گرفته است؛ از سوی دیگر حکمرانی به معنای اعمال حاکمیت و مداخله منتظم است و حجاب به معنای پوشانیدن و محفوظ ماندن از هر تجاوزی؛ بنابراین، حکمرانی حجاب، یعنی اعمال حاکمیت و مداخله منتظم در اجتماع و محفوظ ماندن افراد از هرگونه تعرض.
وی افزود: گاهی فرد برای بغض و لج کشف حجاب می‌کند، گاهی فرد اعتقاد راسخ دارد و می‌گوید میخواهم آزاد باشم، گاهی می‌گوید من تحت تاثیر فلان شخصیت سلبریتی کشف حجاب کردم، اگر این اتفاقات را به خوبی بررسی کنیم به نظر من ریشه در حکمرانی پیدا می‌کند لذا باید پدیده کشف حجاب در جمهوری اسلامی را نوعی مخالفت با حاکمیت بدانیم و به آسانی از آن عبور نکنیم؛ حکمرانی جمهوری اسلامی نباید دچار تناقض شود، اتفاقی که امروز افتاده این است که نظام حکمرانی در عرصه حجاب با تناقض مواجه شده است.
عضو شورای علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه تناقض در حکمرانی منجر به عدم تحقق آن در موضوع حجاب شده است، افزود: اگر این مداخلات در حوزه حجاب در اندیشه نیروهای نظامی و انتظامی باشد خلاف حکمرانی است. حکمرانی می‌تواند به قدرت نرم متکی باشد مثل قدرت فرهنگی و اجتماعی؛ بنابراین نمی شود بگوییم در جریان رسانه حجاب اعمال نشود اما در جریان قدرت سخت حجاب باشد.
در ادامه این نشست «مهری طالبی دارستانی» به صورت برخط در این نشست حضور یافت و در ابتدای سخنان خود با اشاره به منویات مقام معظم رهبری در مورد مساله حجاب در طول این سال ها و به ویژه امسال اظهار کرد: ایشان بر قانون و مساله شرع به شکل صریحی تاکید کردند. بنابراین باید به این مساله توجه ویژه داشته باشیم.
این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده ادامه داد: برداشتن حجاب در گام اول به دلیل ایجاد اختلال در نظام سیاسی ما است؛ در فروردین ۱۴۰۲ حرام سیاسی بودن علاوه بر حرام شرعی بودن کشف حجاب مطرح شد؛ حال سوال آن است که آیا مولفه های مرتبط با حرامِ سیاسی در نشست های نخبگانی مطرح شده است؟ قطعا مطرح شده اما به عملیات و برنامه‌ریزی نرسیده است.
طالبی دارستانی تصریح کرد: اگر قبول داشته باشیم که ولیّ جامعه حرف غیر صادق نمی‌زند باید بپذیریم که اختلالی در هویت زنان ایجاد شده است، آیا در این جریان هویتی نقش اقتصادی زنان را تعریف کرده ایم؟ واقعیت آن است که نظام جهانی فهمید باید به گونه‌ای روی عنصر زنان برنامه‌ریزی کند که بشود با عنوان جذابِ شهروندِ جهانی در قالب یک ربات و یک برده، از زن به عنوان ارزان ترین عنصر در جریان سرمایه گذاری استفاده شود.
وی با بیان اینکه حجاب موضوعیت دارد اما طریقیت ندارد، خاطر نشان کرد: نمی‌شود حجاب را صرفا موضوع دعوای غرب با اسلام تعریف کرد، بلکه این مساله هویتی است؛ نظام سرمایه داری غرب همه محدودیت ها را برای زن برداشته است و یکی از این موارد مهم حجاب است، ما نمی توانیم به مقوله به این وسعت با نگاه غلط و تک ساحتی ورود کنیم، وقتی می‌خواهیم به حل مساله ورود کنیم باید زیست بوم مساله را درک و بر همان مبنا مولفه ها را شناسایی کنیم به نحوی که برای بانویی که به جهت فرآیند جامعه پذیری اکنون با پوشش ناهنجار وارد جامعه می شود باید برنامه ریزی مجزایی شود و کسانی هم که سازمان یافته برای قبح شکنی با مدل خاصی به جامعه ورود می‌کنند نیز باید به گونه دیگری ورود کنیم، به بیان دیگر همه جنبه ها اعم از جنله سلبی و ایجابی در مورد مساله حجاب از اهمیت برخوردار است.
طالبی دارستانی گفت: وقتی دختر جوان وارد فضای مجازی یا ملموس واقعی می‌شود تحت خطر است، او هنوز به این تشخیص نرسیده که این عامل برای او چه اثری دارد، بدون نگاه تربیتیِ هویتی نمی‌توان در حوزه حجاب به نتیجه رسید؛ جنبه های سلبی و ایجابی در جریان مبارزه با کشف حجاب هم‌سنگ هستند اما در محیط‌های مختلف باید حجم استفاده از جنبه سلبی و ایجابی تنظیم شود.
نظر شما