به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، در چهارشنبه‌ای امام رضایی و به در آستانه انتخابات ریاست جمهوری مروری داریم بر آموزه‌های امام رضایی برای حیات فرهنگی اجتماعی.
در چند روز گذشته کشور ما بستر اتفاقات سختی بود. سقوط بالگرد حامل رئیس جمهور و همراهان‌ایشان در شب میلاد امام رضا(ع) تألم روحی برای مردم به همراه داشت. اتفاقی تلخ که البته زمینه ساز خلق جلوه‌ای از همگرایی اجتماعی شد. حضور پرشمار مردم در مراسم بدرقه کاروان شهدای خدمت را می‌توان نمایش پررنگی از وحدت و انسجام اجتماعی دانست.
اکنون پس از پایان روزهای پرخبر ثبت نام داوطلبان کاندیداتوریِ ریاست جمهوری اینک زمان رقابت فرا رسیده است. رقابتی که می‌تواند زمینه ساز وحدت و یا ایجاد شکاف در بدنه جامعه شود. اینک دو راه پیش روی نامزدهای احتمالی انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و طرفداران آن‌ها وجود دارد؛ وحدت یا تفرقه.
«وحدت» رمز پیروزی همه بشر است. این اصل در دنیای امروز بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته و گذری بر رویدادهای سیاسی جهان غرب نشان از اهمیت استراتژی وحدت در سیاستگذاری‌های جهانی دارد.
۱۴قرن پیش از این، زمانی که هنوز معاهده‌ای برای اتحاد در غرب نوشته نشده بود، جهان در آستانه تحولی فرهنگی قرار گرفت و تمدنی نوین با ظهور اسلام روی خود را به جهانیان نشان داد. دعوت آسمانی پیامبرخاتم(ص) درکنار همه مؤلفه‌های فرهنگی و سیاسی دیگر به مسأله مهم وحدت نیز تأکید کرد. نزول آیه «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا» حجت را بر همه مسلمانان تمام کرد تا راه فتنه بر امت اسلام بسته شود. این استراتژی راهبردی از اولین شخص امت اسلام یعنی رسول الله(ص) تا همه امامان و پیشوایان مورد توجه قرار گرفت تا جغرافیا و اساس اسلام در معرض خطر قرار نگیرد.
اما... در دوره حیات امام رضا(ع)، موضوع «وحدت» رنگ و بوی دیگری گرفت. عالم آل محمد(ص) در دروه‌ای که عصر طلایی آزاداندیشی نامیده می‌شود، امامت شیعه را عهده دار شدند. نشر عقاید ادیان دیگر که با نهضت ترجمه بغداد رخ داده بود زمینه شکلگیری‌اندیشه نوین را نیز فراهم ساخته بود. علاوه بر این، شرایط سیاسی بوجود آمده برای آن حضرت موجب شد تا از مدینه به مرو هجرت کنند. ولایتعهدی ثامن الائمه(ع) گرچه با اجبار مأمون عباسی صورت گرفت، اما هشتمین امام شیعیان با بهره‌مندی از شرایط سیاسی دربار عباسی، همه تهدیدهای فرهنگی و تمدنی خلیفه عباسی را به فرصتی برای اشاعه و نشر آموزه‌های تمدن اسلامی تبدیل کردند.
یکی از صفحات دفتر حیات سیاسی و فرهنگی امام رضا(ع)، مناظراتی بود که سران ادیان و مذاهب با برگزار شد. در همه این مناظرات که مأمون عباسی به نام آزاداندیشی و با هدف زیرسؤال بردن «علم لدنی» امام برپا کرد، امام هشتم(ع) ضمن برخوردهای عالمانه و پیروزی‌های مستمر علمی، نام و آوازه فرهنگ اصیل اسلامی را به دنیای آن روز مخابره کردند. تضارب آرا، تعدد مذاهب و ادیان یکی از ویژگی‌های دوره حیات علی بن موسی الرضا(ع) است.
امام(ع) با تکیه بر بنیان‌های عقلی و استدلال بر اساس مبادی عقل در مناظره با سران ادیان و مذاهب شرکت کرده و با استفاده از روش منحصر به فرد خود نه تنها شکست در میدان دشمن را رقم نزد بلکه موجب تعظیم آن‌ها در برابر عظمت علمی خود شد. نکته مهم در روش علمی امام(ع) توجه به مسأله «تقریب» است. ثامن الحجج(ع)، تقریب را به معنای سکوت ندانسته و بلکه احتجاج عقلانی را روش خود معرفی می‌کنند. استفاده از کتب مقدس و آرای طرف مناظره در کرسی‌های علمی روشی است که امام رضا(ع) به کار می‌بردند. استدلال عقلی و پرهیز از توهین به‌اندیشه و مقدسات دیگران و امتناع از پرداختن به بحث‌های بیهوده پایه این مناظرات بوده است. سیره آن حضرت(ع) در مناظرات درس صبوری در مواجهه با آرای مخالف را به ما می‌دهد. رفتار مسالمت‌آمیز امام رضا(ع) با سران ادیان و جدال احسن، روی دیگر سکه اسلام را به مخالفان نشان داد. رأفت اسلامی، احترام به عقاید دیگران، پرهیزاز تحمیل عقیده، تأکید بر مشترکات ادیان و مذاهب، بازنمایی مبانی اعتقاد اسلامی در ادیان الهی و التزام به اخلاق انسانی و پرهیز از تبعیض و بی‌احترامی در رفتار علمی امام هشتم(ع) پایه‌های وحدت انسانی و تقریب مذاهب و ادیان را محکم و شیوه برخورد با آرای مخالف را برای آیندگان ترسیم کرد.
آوازه امام هشتم(ع) شیعیان از دوره مأمون عباسی تا امروز بر مناره‌های وحدت اسلامی و انسانی شنیده می‌شود و پس از گذشت قرن‌ها از دوره حیات آن امام معصوم امروز بارگاه آن حضرت(ع) به محلی برای تکرار آموزه وحدت آفرین ثامن الائمه(ع) تبدیل شده و درسی است که از کتاب زندگی علی بن موسی الرضا(ع) برای زیست مسلمانی بر جای مانده است.
نویسنده: نازلی مروت، روزنامه نگار و دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات
نظر شما