حجت‌الاسلام «سیدعلی برقعی» در گفت وگو با خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، با اشاره به شرایط سخت دوران امامت حضرت سیدالساجدین (ع) چهارمین امام شیعیان، اظهار کرد: البته همه اهل‌بیت(ع) به نوعی در سختی بودند و دوران حیات و امامت هرکدام از این بزرگواران حساسیت‌های خاص خود را داشت اما از یک منظر می‌توانیم دوران امام سجاد(ع) را به عنوان یکی از پرچالش‌ترین دوران امامت بین ائمه(ع) بدانیم که بیشترین تقیه را در این دوران داریم و شاید بیشترین تبلور و ظهور وبروز تقیه در آن دوران بود.
نماینده طلاب و فضلای قم در مجمع طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه ادامه داد: دوران امامت امام سجاد (ع) پس از واقعه عاشورا در تقسیم‌بندی اجمالی در قالب دو بخش قابل بررسی است، نخست دوران کوتاه اسارت حضرت(ع) که ایشان با وجود همه سختی‌هایی که گذراند باز هم روشنگری داشت و حقیقت را بیان کرد چراکه حکومت یزید با نیت سرکوب شیعیان بود که این واقعه سوزناک را رقم زدند اما با حضور حضرت زینب (س) و آن خطبه روشنگرانه و آتشین و همچنین خطبه امام سجاد (ع) در شام ورق کاملا برگشت.
وی گفت: وقتی جریان اسارت امام سجاد (ع) را مرور می‌کنیم، قابل باور نیست که به این سرعت همه چیز تغییر کند به این معنا که عده‌ای را به عنوان اسیر وارد شام کردند آن هم شام که در اختیار بنی‌امیه است و آن قدر نفوذ فکری دارد که زمان شهادت امیرالمومنین(ع) جامعه را به این سمت و سو هدایت کردند که بسیاری می‌گفتند مگر علی(ع) نماز می‌خواند که در محراب شهید شد؟ اما با همه این مباحث و جوّ مسمومی که ایجاد شده بود، خطبه معروف امام سجاد (ع)، بند بند رسوایی بنی‌امیه را رقم زد و آنها مجبور به آزادسازی اسرا می‌شوند و این همان بخش تبیینی است که توسط امام سجاد(ع) صورت می‌پذیرد.
این پژوهشگر در ادامه گفت: اما بُعد دوم از زندگی امام سجاد (ع) پس از واقعه کربلا به شرایط جامعه اسلامی باز می‌گردد که اگر از منظر تاریخی این وضعیت را بررسی کنیم به چندین نکته قابل تامل می‌رسیم؛ نخست آنکه جامعه اسلامی در چندسال ابتدایی امامت امام سجاد(ع) تقریبا دچار شورش است یعنی حکمرانی ثابت مستقر نیست و بنی امیه بعد از یزید ضعیف شده و درگیری‌های داخلی متعددی دارند؛ از سوی دیگر مختار قیام کرده و در شبه جزیره عربستان و حجاز زبیریان مدعی شدند و به شکلی مستمر جنگ بین زبیریان و مختار و مختار و بنی‌امیه جریان گرفت؛ حال پرسش اصلی آن است که سیدالساجدین (ع) این سال ها را چه‌طور گذراندند؟
نماینده طلاب و فضلای قم در مجمع طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه در پاسخ به پرسش مذکور تصریح کرد: اگر بخواهیم با در نظر گرفتن تقیه‌ای که امام سجاد (ع) در آن شرایط داشت وضعیت را بررسی می کنیم به چند شاخصه می‌رسیم که اشاره خواهم داشت، نخست آنکه امام سجاد (ع) از جمله ائمه‌ای بود که بندگان بسیاری را آزاد کرد؛ در واقع حضرت(ع) از این مساله به عنوان یک روش و سیره برای تبیین و روشنگری بهره بردند به این معنا که بردگان را خریداری کرده و پس از آموزش آنها بلافاصله آزادشان می‌کردند و این افراد خودشان به عنوان نیروهای روشنگر وارد جامعه می‌شدند.
حجت‌الاسلام برقعی افزود: دومین کاری که امام سجاد (ع) در آن شرایط انجام دادند این بود که از طریق ادعیه جامعه اسلامی را به سمت و سوی حقیقت رهنمون کردند، صحیفه سجادیه اثری سترگ از آن حضرت(ع) است که به دست ما رسیده و مفاهیم بسیاری در آن بیان شده است؛ رویکرد دیگر سیدالساجدین (ع) گریه‌های مدام ایشان در طول دوران امامت نسبتا طولانی حدودا ۳۴ ساله بود، امام سجاد (ع) اگر غذا می‌دیدند می‌گریستند، اگر نوزاد شیرخواره‌ای را مشاهده می‌کردند، می‌گریستند، اگر یک جوان را می‌دیدند گریه می‌کردند و نمونه‌های فراوان از این دست که وقتی افراد علت را از ایشان جویا می‌شدند حضرت(ع) از واقعه عاشورا و آنچه که بَر سَر خاندان آل‌الله آوردند برای مردم می‌گفتند و به این شکل اجازه خاموش شدن حقیقت و جریان و واقعه کربلا را ندادند.
وی ادامه داد: از این نظر است که پس از دوران امام سجاد (ع) شاهد شکوفایی شیعه در دوره‌های امام باقر (ع) و امام صادق (ع) هستیم که علت آن تلاش‌ها و روش‌هایی است که امام سجاد (ع) برای روشنگری و ساختن زیربنای فکری جامعه از آن بهره بردند؛ به هرحال می‌دانیم که بعد از جریان عاشورا واقعه «حره» اتفاق افتاد که طی آن سپاه یزید به مدینه حمله می‌کند و در ادامه به مکه حمله‌ور می‌شود، پس از آن زبیریان حجاز را از دست بنی امیه خارج کرده و مدت کوتاهی حکومت می‌کنند؛ از سوی دیگر همان طور که پیش‌تر اشاره کردم مختار، عراق را از دست بنی‌امیه خارج کرده و پس از آن زبیریان با مختار وارد جنگ می‌شوند و بر او غلبه می‌کنند اما همه این ماجراها در کوتاه‌مدت است که رخ می‌دهد و در نهایت عبدالملک مروان بر همه غالب می‌شود.
این پژوهشگر تصریح کرد: شرایط بسیار سختی را در این دوران شاهد هستیم، در واقع بعد از استقرار مجدد و قدرت گرفتن بنی‌امیه در زمان عبدالملک مروان که بیشترین دوره امامت امام سجاد (ع) در زمان او و پسرش ولید بن عبدالمک بود، باز هم آن خفقان حتی شدت می‌یابد؛ در جریان حکومت کوتاه‌مدت زبیریان که پیش‌تر اشاره کردم نوعی حصر کوتاه برای امام سجاد (ع) اتفاق می افتد و این حصر در زمان عبدالمک ادامه می‌یابد آن هم همراه با فشارهای سیاسی مختلفی که وجود داشت، با این وجود تلاش حضرت(ع) این بود که به عنوان بزرگِ خاندان بنی هاشم از جان و شرایط زندگی آنها حفاظت کرده و بتواند دین واقعی را تبیین کند که اتفاقا امام سجاد (ع) بسیار خوب از پس این مساله برآمدند.
نماینده طلاب و فضلای قم در مجمع طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه در بخش دیگری از مباحث خود در پاسخ به پرسشی در مورد امکان و شرایط شاگردپروری در آن دوران، اظهار کرد: در واقع امکان برقراری کرسی تدریس نبوده است که دلیل این امر خفقانی بود که در جامعه ایجاد شده بود، بنابراین حضرت(ع) از راه دیگری وارد شدند که همان خریداری بردگان و آزادسازی آنان بود، به این نحو در واقع امام سجاد (ع) این افراد را جذب و آنها را مرید می کردند، این افراد با حشر و نشر با امام سجاد (ع) و گفت وگو با حضرت(ع) به ایشان علاقه‌مند و شیعه و در نهایت آزاد می شدند، این یعنی تربیت جامعه به واسطه محبت؛ همین مساله بستری برای فعالیت امام باقر (ع) و امام صادق (ع) شد، چراکه جامعه توسط حضرت سیدالساجدین(ع) آماده شده بود و در دوره این امامان شاگردپروری محقق شد.
حجت الاسلام برقعی در ادامه به درس‌ها و الگوهایی که می‌توان از زندگی و سیره امام سجاد (ع) برای زندگی و شرایط امروز جامعه بهره‌مند شد اشاره و خاطرنشان کرد: از نظر من مهمترین جنبه‌ای که می توان از امام سجاد (ع) درس گرفت، آن است که برای اصلاح جامعه برنامه‌های بلندمدت داشته و صبور باشیم، تربیت افراد را قدم به قدم انجام دهیم، نمی توان با چند جمله شعاری افراد را جذب کرد، بلکه باید همراه مردم شده و اول علقه ایجاد کنیم و در ادامه آموزه هایی را که جامعه ظرفیت پذیرش آنها را دارد، منتقل کنیم، از نظر من مهمترین درس از امام سجاد (ع) برای جامعه امروز صبر و تقیه در فرآیند روشنگری است.
نظر شما