خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: تاریخ شهر قدس به بیش از پنج هزار سال پیش برمی گردد، به همین دلیل یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان به شمار می‌آید.
اسامی بسیاری در طول تاریخ مردم و ملت‌هایی که در قدس سکونت کردند، به این شهر نامیدند، به طوری که کنعانیون که سه هزار سال پیش به این شهر مهاجرت کردند، آن را «اورسالیم» به معنی شهر صلح یا شهر خدای صلح نامیدند و کلمه «اورشلیم» که به عبری «یروشالیم» تلفظ می‌شود، به معنی خانه مقدس است که در توارت ۶۸۰ بار آمده است. در دوره یونانی به نام «ایلیاء» به معنی خانه خدا شناخته می شد. یکی از مهم‌ترین کارهایی که کنعانیان در قدس انجام دادند، ساختن تونلی برای اطمینان از دسترسی آب به شهر از چشمه جیحون بود که در دره قدرون که امروزه به چشمه سلوان معروف است، است.
کنعانیون که سه هزار سال پیش نام شهر قدس را «اورسالیم» به معنی شهر صلح یا شهر خدای صلح نامیدند و کلمه «اورشلیم» که به عبری «یروشالیم» تلفظ می‌شود، به معنی خانه مقدس است که در توارت ۶۸۰ بار آمده است. در دوره یونانی نیز به نام «ایلیاء» به معنی خانه خدا شناخته می شد.
یبوستیان، تیره ای از کنعانیان و از اقوام سامی در سرزمین کنونی فلسطین ساکن شدند و این شهر را به عنوان پایتخت شان به دلیل موقعیتش بین دریا و رودخانه برگزیدند. آن را با دیوار از همه طرف مستحکم کردند. از بقای شهر قدس دوره یبوسی، چشمه سلوان یا چشمه الدرج وجود دارد.
یبوستیان به رهبری پادشاه خود «ملکی صادق» در سرزمین فلسطین شهری بنا کردند که به نام اورسالم معروف گشت. او از حضرت ابراهیم(ع) هنگامی که به فلسطین آمد، استقبال کرد. اسناد تل العمارنه موجود در موزه مصر بیشتر این حقایق را آشکار کرد که عرب ها بیشتر جمعیت را در طول تاریخ تشکیل دادند تا زمان اشغال فلسطین توسط عبری از قرن ۱۱ پیش از میلاد. به طوری که مهاجمان عبری، هنر کشاورزی را از عرب ها (ساکنان اصلی) آموختند.
بعدها این شهر همان گونه که در تورات آمده توسط قوم بنی‌اسرائیل فتح شد، به صورت اورشلیم تلفظ گشت که مکان آن در جایگاه کنونی شهر قدس است. همچنین در متون قدیمی مصر نیز این شهر به «اورسالم» یعنی شهر صلح معروف است. این نام ۱۳۰۰ سال پیش از میلاد در لوح‌های تل العمارنه نوشته شده است، مکانی که یبوستیان عرب در آن زمان سکونت داشتند.
«هادریان» امپراتور روم با یهودیان به دلیل تمرد و شورش به شدت برخورد کرد و او یهودیان ساکن آنجا را اخراج کرد و فقط مسیحیان باقی مانند. پس از آن دستور داد که نام شهر را به «ایلیا» تغییر دهند و شرط کرد هیچ یهودی در آن زندگی نکند.شهر قدس از قرن شانزدهم قبل از میلاد تحت نفوذ فراعنه مصر بود در زمان پادشاه آخناتون توسط «خاپیرو» که قبایل بادیه نشین بودند، مورد هجوم قرار گرفت. «عبدی هیبا» نتوانست آنها را شکست دهد، بنابراین شهر در دست آنها باقی ماند تا اینکه در زمان پادشاهی «ستی اول» ۱۳۱۷-۱۳۰۱ پیش از میلاد، دوباره در تسلط مصر قرار گرفت.
این شهر از سال ۱۳۰۰ پیش از میلاد تا ۶۳ پیش از میلاد مورد جنگ و درگیری، اشغال و تخریب قرار گرفت. حوادث مهمی در طول این دوره شاهد بود. به طوری که در این برهه زمانی شهر قدس مورد اشغال مصری‌ها، اسرائیلی‌ها، آشوری‌ها، بابلی‌ها، فارس‌ها و یونانی قرار گرفت.
قدس در سال ۶۳ پیش از میلاد تحت حکومت رومیان قرار گرفت. «پمپجی» فرمانده ارتش روم در سال ۶۳ پیش از میلاد قدس را تصرف کرد و آن را به امپراتوری روم ضمیمه کرد. حکومت رومیان بر قدس شاهد حوادث زیادی بود.
کلیسای مقبره مقدس یا کنیسه القیامه یا کلیسای رستاخیز در سال 325 بعد از میلاد توسط کنستانین امپراطور روم در قدس ساخته شد
در دوره ۶۶ تا ۷۰ بعد از میلاد، یهودیان در قدس شورش‌ها و نافرمانی‌های مدنی انجام دادند که توسط «تیتوس» حاکم روم با زور سرکوب شد. این شهر به آتش کشیده شد و بسیاری از یهودیان به اسارت درآمدند و اوضاع به حالت عادی در سایه اشغال شهر قدس توسط رومیان بازگشت. پس از گذشت مدتی، دوباره یهودیان در طول سالهای ۱۱۵ تا ۱۳۲ بعد از میلاد به سرپیچی و تمرد اقدام کردند و توانستند شهر را تحت کنترل خود درآورند، اما «هادریان» امپراتور روم با آنها به شدت برخورد کرد و در سال ۱۳۹ بعد از میلاد برای بار دوم قدس تخریب شد. او یهودیان ساکن آنجا را اخراج کرد و فقط مسیحیان باقی مانند. پس از آن دستور داد که نام شهر را به «ایلیا» تغییر دهند و شرط کرد هیچ یهودی در آن زندگی نکند.
با گذشت زمان در سال ۳۲۵ بعد از میلاد، کنستانتین، امپراتور روم که به آئین مسیحیت گروید، کلیسای مقبره مقدس یا کنیسه القیامه یا کلیسای رستاخیز را در قدس ساخت و مسیحیت را به عنوان دین رسمی اعلام کرد.
در سال ۳۹۵ بعد از میلاد، امپراتوری روم به دو بخش امپراطوری روم و بیزانس که قدس از امپراطوری بیزانس تبعیت می کرد، تقسیم شد. امپراطوری روم فارس ها را به یورش به قدس تشویق کرد و موفق شدند که از سال ۶۱۴ تا ۶۲۸ بعد از میلاد آن را اشغال کنند، سپس رومیان دوباره آن را سال ۶۲۹ پس گرفتند و تا ۶۳۶ بعد از میلاد بر آن حکومت کردند. تا در سال ۶۳۶ زمان فتح اسلام رسید و تا سال ۱۹۱۷ در دست حکومت عربی و اسلامی قرار داشت.
عرب‌های مسلمان به رهبری ابوعبیده عامر بن آل وارد شهر قدس شدند، قدس را آزاد کردند. نام شهر را از ایلیاء به قدس تغییر دادند. مسلمانان با مسیحیان سندی امضاکردند که در ازای آزادی مذهبی خراج بدهند و در متن سند آمده بود که هیچ یهودی در این شهر زندگی نکند.
در سال ۶۳۶ بعد از میلاد، عرب‌های مسلمان به رهبری ابوعبیده عامر بن آل وارد شهر قدس شدند، قدس را آزاد کردند. نام شهر را از ایلیاء به قدس تغییر دادند. مسلمانان با مسیحیان سندی امضاکردند که در ازای آزادی مذهبی خراج بدهند و در متن سند آمده بود که هیچ یهودی در این شهر زندگی نکند.
از آن پس، این شهر ویژگی اسلامی خود را پیدا کرد، در دوره بنی امیه و بنی عباس توجه ویژه این شهر شد. شاهد نهضت علمی در زمینه‌های مختلف بود. از مهم‌ترین آثار اسلامی در آن دوره می‌توان به مسجد قبه الصخره اشاره کرد که «عبدالملک بن مروان» از ۶۸۲ تا ۶۹۱ میلادی آن را ساخت. سپس مسجد الاقصی در سال ۷۰۵ میلادی توسط عبدالملک بن مروان و پسرش ولید بن عبدالملک بازسازی و توسعه یافت .
مسجد الاقصی در سال ۷۴۷ میلادی و در سال ۱۰۳۳ میلادی در نتیجه زلزله تخریب شد و توسط منصور خلیفه عباسی بازسازی شد. بنیان اصلی مسجد الاقصی به دو دوره حکام اموی عبدالملک بن مروان و پسرش ولید بن عبدالملک برمی گردد.
مسجد الاقصی در سال ۷۴۷ میلادی و در سال ۱۰۳۳ میلادی در نتیجه زلزله تخریب شد و توسط منصور خلیفه عباسی بازسازی شد
با گذشت زمان شهرقدس به دلیل درگیری‌های نظامی که بین عباسیان، فاطمیان و قرمطیان درگرفت، شاهد بی‌ثباتی بود و قدس در سال ۱۰۷۱ میلادی تحت سلطه سلجوقیان قرار گرفت.
قدس پس از پنج قرن حکومت اسلامی، در سال ۱۰۹۹ میلادی به دست صلیبیون افتاد. سقوط قدس در نتیجه جنگ قدرت بین سلجوقیان، فاطمیون رخ داد.صلیبیون پس از این بی ثباتی، به سرعت وارد قدس شدند و نزدیک به ۷۰ هزار مسلمان را کشتند و به مقدسات اسلامی هتک حرمت کردند. به طوری که قبه الصخره را به کلیسای سید مسیح تبدیل کردند. مسجد الاقصی را به بخشی از این کلیسا ملحق کردند. بخش دیگری محل اقامت شوالیه‌های دائوئست بود، در آنجا انبار ساختند و زیرزمین های زیر آن به عنوان اسطبل استفاده کردند.
ازآن تاریخ، امپراطوری لاتین در قدس توسط یک پادشاه کاتولیک برپا شد که آئین‌های کاتولیک را بر مسیحیان ارتدوکس اعمال کرد که خشم آنها را برانگیخت. اشغالگری صلیبیون به این شهر، ۸۸ سال ادامه داشت.
صلاح الدین ایوبی در سال ۱۱۸۷ پس از نبرد حطین توانست قدس را از دست صلیبیون بازپس گیرد و با ساکنان آن برخورد حسنه و خوبی داشت. او صلیب را از قبه الصخره برداشت و به ساختن و استحکامات شهر توجه کرد. اما صلیبیون در دوره های کوتاهی پس از درگذشت صلاح الدین توانستند بر قدس مسلط شوند و ۱۱ سال دوباره قدس در اختیار آنها بود تا اینکه در دوره ایوبیون «نجم الدین ایوب» در سال ۱۲۴۴ میلادی آن را بازپس گرفت.
این شهر در سال ۱۲۴۳ -۱۲۴۴ میلادی مورد تهاجم مغول‌ها قرار گرفت، اما ممالیک به رهبری «سیف الدین قطز» و «الظاهرپیپرس» در نبرد عین جالوت در سال ۱۲۵۹ میلادی آنها را شکست دادند و فلسطین از جمله قدس به قلمرو ممالیک اضافه شد که پس از دولت ایوبیان تا سال ۱۵۱۷ میلادی بر مصر و شام حکومت کردند.
در سال ۱۵۱۶، ارتش عثمانی به رهبری سلطان سلیم یکم پس از نبرد مرج دابق، وارد فلسطین شد و قدس به عنوان شهر متعلق به امپراتوری عثمانی عنوان شد. سلطان سلیمان قانونی دیوارهای کنونی این شهر ساخت و مسجد الاقصی و قبه الصخره را بازسازی و مرمت کرد.
در سال ۱۵۱۶، ارتش عثمانی به رهبری سلطان سلیم یکم پس از نبرد مرج دابق، وارد فلسطین شد و قدس به عنوان شهر متعلق به امپراتوری عثمانی عنوان شد. سلطان سلیمان قانونی دیوارهای کنونی این شهر ساخت و مسجد الاقصی و قبه الصخره را بازسازی و مرمت کرد.
از سال ۱۸۳۱ -۱۸۴۰ میلادی، فلسطین و شهر قدس به عنوان بخشی از دولت مصر شد که محمد علی پاشا حکومت می کرد، خارج از دیوارهای شهر قدیمی، دیوارهای ساخت که به «قدس جدید» معروف شد.
پس از مدتی، در سال ۱۸۴۰ دوباره فلسطین به حکومت عثمانی بازگشت. دولت عثمانی در سال ۱۸۶۳ میلادی، شهرداری قدس تاسیس شد و کلیسای مقبره مقدس بازسازی کردد.
در سال ۱۸۸۲ آغاز مهاجرت دسته جمعی یهودیان از روسیه به قدس و فلسطین بود، قدس به مدت ۴۰۰ سال تحت حکومت ترکها بود.
دولت عثمانی دیوار قدیمی شهر قدس را نیز سال ۱۸۹۸ برای تسهیل در ورود «ویلیام دوم» قیصر دوم و همراهانش هنگام سفر به قدس تخریب کرد. این شهر تا جنگ جهانی اول تحت حکومت عثمانی بود، در این جنگ ترک های عثمانی شکست خورد، از فلسطین خارج شد.
قدس از ۱۹۱۷ تا ۱۹۴۸ تحت اشغال انگلیس قرار گرفت و جامعه ملل به بریتانیا حق قیمومیت فلسطین را اعطا کرد و قدس پایتخت فلسطین در زمان قیمومیت فلسطین از سال ۱۹۲۰تا ۱۹۴۸ بود. از آن زمان این شهر وارد دوره جدیدی شد که یکی از بارزترین ویژگی های آن افزایش تعداد یهودیان مهاجر به آن به ویژه پس از اعلامیه بالفور در سال ۱۹۱۷ بود.
دس از ۱۹۱۷ تا ۱۹۴۸ تحت اشغال انگلیس قرار گرفت و جامعه ملل به بریتانیا حق قیمومیت فلسطین را اعطا کرد و قدس پایتخت فلسطین در زمان قیمومیت فلسطین از سال ۱۹۲۰تا ۱۹۴۸ بود. از مهم‌ترین رخدادهای این دوره اعلامیه بالفور در سال 1917 بود.
فلسطینی‌ها مبارزات خود از زمان قیمومیت انگلیس آغاز کردند، به طوری که در سال ۱۹۲۹ میلادی انقلاب براق، ۱۹۳۵ انقلاب القسام و شهادت عزالدین قسام به دست انگلیس، در سال ۱۹۳۶ انقلاب بزرگ فلسطین که تا سال ۱۹۳۹ ادامه داشت، را پشت سرگذراندند.
مسئله قدس پس از جنگ جهانی دوم به سازمان ملل ارجاع شد و این نهاد بین المللی در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷ تصمیم خود را مبنی بر بین المللی شدن قدس صادر کرد.
در سال ۱۹۴۸، انگلیس پایان مأموریت در فلسطین و خروج نیروهای خود را اعلام کرد، پس از آن، گروه های صهیونیستی از خلاء سیاسی و نظامی سوء استفاده کرد و تشکیل دولت اسرائیل را اعلام کرد. در سوم دسامبر ۱۹۴۸، دیوید بن گوریون، نخست وزیر اسرائیل، اعلام کرد که قدس غربی پایتخت کشور نوپای رژیم جعلی اسرائیل است.
سال ۱۹۴۸ آغاز درگیری بین عرب‌ها و یهودیان بود که با سلسله قتل عام اسرائیل علیه فلسطینی‌ها آغاز شد و با نکبت فلسطین، برپایی رژیم صهیونیستی و اشغال بخش غربی قدس و ۷۸ درصد از سرزمین‌های فلسطین سوی اسرائیل به پایان رسید. یعنی ۲۲ درصدی بیشتر از آنچه در قطعنامه شماره ۱۸۱/۱۹۴۷ مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام شده بود.
از سال ۱۹۴۸ تا ۱۹۶۷ میلادی دوره تقسیم قدس است.
سال ۱۹۴۸ آغاز درگیری بین عرب‌ها و یهودیان بود که با سلسله قتل عام اسرائیل علیه فلسطینی‌ها آغاز شد و با نکبت فلسطین، برپایی رژیم صهیونیستی و اشغال بخش غربی قدس و ۷۸ درصد از سرزمین‌های فلسطین سوی اسرائیل به پایان رسید. یعنی ۲۲ درصدی بیشتر از آنچه در قطعنامه شماره ۱۸۱/۱۹۴۷ مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام شده بود.
در سال های ۱۹۴۸- ۱۹۴۹ نکبت فلسطین و امضای توافقنامه آتش بس بین اسرائیل و کشورهای عربی در جزیره رودس رقم خورد.
پارلمان اردن در سال ۱۹۵۰میلادی موافقت کرد که اردن هاشمی، کرانه باختری از جمله بخش شرقی قدس را در بربگیرد. در سال ۱۹۵۱ میلادی، اولین انتخابات شهرداری در بخش شرقی قدس انجام شد.
اولین دوره مجلس ملی فلسطین در قدس در سال ۱۹۶۴ میلادی برگزار شد، به طوری که منشور ملی فلسطین صادر و تشکیل کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین انجام شد.
اشغالگران اسرائیلی در سال ۱۹۶۷ میلادی شهر قدس را به طور کامل اشغال کردند. در همین سال، اجرای قوانین اسرائیل در قدس اعلام شد و دیوارها تخریب و دو بخش شرقی و غربی قدس یکسان شد.
در ۲۱ آگوست ۱۹۶۹ دنیس مایکل روهان، جوان یهودی استرالیایی الاصل اقدام به آتش زدن مسجدالاقصی نمود و بیش از یک سوم مسجد در آتش سوخت. همچنین گنبد داخلی، محراب زکریا و منبر صلاح الدین ایوبی آسیب دیدند.
مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۶۷ قطعنامه شماره ۲۲۵۳ مبنی بر تدابیر اتخاذ شده اسرائیل در قدس باطل است و باید لغو شود، صادر کرد.
در ۲۱ آگوست ۱۹۶۹ دنیس مایکل روهان، جوان یهودی استرالیایی الاصل اقدام به آتش زدن مسجدالاقصی نمود و بیش از یک سوم مسجد در آتش سوخت. همچنین گنبد داخلی، محراب زکریا و منبر صلاح الدین ایوبی آسیب دیدند.
در سال ۱۹۸۰ کنست اسرائیل با ضمیمه کردن قدس شرقی به قدس غربی، آن پایتخت یکپارچه اسرائیل نامید. در همین سال، شورای امنیت قطعنامه شماره ۴۷۸ را صادر کرد و قدس یکپارچه را به رسمیت نشناخت و از کشورهای جهان خواست تا هیئت‌های دیپلماتیک خود را خارج کنند و اسرائیل را برای تصویب این قانون شماتت کرد.
در ۱۱ می سال ۱۹۸۲ میلادی یکی از سربازان ارتش رژیم صهیونیستی به مسجد قبه الصخره حمله کرد.
در ۱۱ می سال ۱۹۸۲ میلادی یکی از سربازان ارتش رژیم صهیونیستی به مسجد قبه الصخره حمله کرد.
کنگره عمومی یونسکو در سال ۱۹۸۳ شهر قدیمی قدس را به عنوان میراث جهانی که در معرض خطر است، تصویب کرد.
در ۲۵ فوریه سال ۱۹۹۴، کشتار وحشیانه حرم ابراهیمی به فرماندهی باروخ گولدشتاین، پزشک یهودی به وقوع پیوست که طی آن ۲۹ نمازگزار به خاک و خون کشیده شده و ۱۵۰ نفر دیگر زخمی شدند.
در ۲۵ فوریه سال ۱۹۹۴، کشتار وحشیانه حرم ابراهیمی به فرماندهی باروخ گولدشتاین، پزشک یهودی به وقوع پیوست که طی آن ۲۹ نمازگزار به خاک و خون کشیده شده و ۱۵۰ نفر دیگر زخمی شدند.
در سال ۱۹۹۳ امضای توافقنامه اسلو بررسی مسئله قدس را به مرحله ای که «مرحله راه حل نهایی» نامیده می شد، به تعویق انداخت که قرار بود در سال ۱۹۹۹ به دست آید.
در سال ۱۹۹۴ توافقنامه دیگر «وادی عربه» امضا شد که اسرائیل به احترام به نقش کنونی اردن هاشمی در اماکن اسلامی مقدس در قدس متعهد شد.
در ۲۴ سپتامبر سال ۱۹۹۶ اسرائیل، تونل الاقصی را افتتاح کرد که انتفاضه الاقصی را رقم زد که منجر به شهادت ۶۲ فلسطینی و کشته شدن ۱۵ یهودی و زخمی شدن صدها نفر دیگر شد.
انتفاضه الاقصی، خیزش بزرگ فلسطینیان علیه اسرائیل بود. گمان می‌رود که محرک‌های عمومی ناآرامی‌ها بر شکست اجلاس کمپ دیوید در سال ۲۰۰۰ متمرکز باشد که انتظار می‌رفت در ژوئیه ۲۰۰۰ به توافق نهایی در مورد روند صلح اسرائیل و فلسطین دست یابد. شیوع خشونت در سپتامبر ۲۰۰۰، پس از آن که آریل شارون بازدید تحریک آمیزی از محوطه الاقصی در قدس انجام داد، آغاز شد.
رحبعام زائیفی، وزیر اسرائیلی در سال ۲۰۰۱ در شهر قدس به دست گروهی از فلسطینی‌ها وابسته به جبهه خلق آزادیبخش فلسطین ترور شد.
در سال ۲۰۱۶ میلادی، سازمان یونسکو با صدور قطعنامه ای هرگونه ارتباط تاریخی و دینی یا فرهنگی یهود در شهر قدس اشغالی و مسجد الاقصی را رد کرد.
انتفاضه الاقصی، خیزش بزرگ فلسطینیان علیه اسرائیل بود. شیوع خشونت در سپتامبر ۲۰۰۰، پس از آن که آریل شارون بازدید تحریک آمیزی از محوطه الاقصی در قدس انجام داد، آغاز شد.نیروهای اشغالگر در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۷ میلادی، مسجد الاقصی را بستند و پخش اذان و اقامه نماز در آن را ممنوع کرد و نمازگزاران در خیابان‌های نزدیک مسجد الاقصی نماز برپا کردند.
در ۱۴ می ۲۰۱۸ میلادی سفارت آمریکا از تل آویو به قدس منتقل شد که این مسئله نقض حقوق مشروع ملی فلسطین و قوانین و منشورهای بین المللی به شمار می‌آمد.
در ۱۷ آوریل ۲۰۲۱ میلادی، نظامیان اشغالگر، موانع آهنی را به شکل راهرو در باب العامود برای بازرسی و جلوگیری از نشستن ساکنان قدس روی پل‌ها و ورود آنها به مسجد الاقصی نصب کردند.
درهفتم اکتبر ۲۰۲۳ میلادی همزمان با حمله رژیم صهیونیستی، محدودیت ورود به مسجد الاقصی ادامه دارد و در مناسبت‌ها و اعیادهای یهودی، شهرک نشینان صهیونیستی به همراه وزرای این رژیم از جمله ایتامار بن گویر، وزیر امنیت اسرائیل حمله می‌کنند. یورش به مسجد الاقصی از اکتبر ۲۰۲۳ تا امروز(۲۰۲۴) ادامه دارد.
در ۱۸ نوامبر ۲۰۲۱ کمیته موسوم به «کمیته آموزشی» در کنست اسرائیل تصویب کرد که مدارس وابسته به وزارت آموزش و پرورش اسرائیل را ملزم کند تا مسجدالاقصی را در تورهای آموزشی خود برای دانش آموزان یهودی قرار دهند.این تصمیم پس از جلسه این کمیته به رهبری شارن هسکل، یهودی افراطی از «گروه های معبد» شد.
درهفتم اکتبر ۲۰۲۳ میلادی همزمان با حمله رژیم صهیونیستی، محدودیت ورود به مسجد الاقصی ادامه دارد و در مناسبت‌ها و اعیادهای یهودی، شهرک نشینان صهیونیستی به همراه وزرای این رژیم از جمله ایتامار بن گویر، وزیر امنیت اسرائیل حمله می‌کنند. یورش به مسجد الاقصی از اکتبر ۲۰۲۳ تا امروز(۲۰۲۴) ادامه دارد.
نظر شما