حجت الاسلام «سیدمحمد عابدین‌زاده» در گفتگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری شبستان در مورد سیره پیامبر گرامی اسلام(ص) در استفاده از جریان‌های مخالف در ایجاد وفاق در حکومتداری، اظهار کرد: پیغمبر اکرم(ص) نماد کامل یک حاکم هستند و در همه ابعاد حکومتی ورود کردند، بنابراین ما باید طبق دستور قرآن، ایشان را الگو قرار دهیم و در تمام زمینه های حکومتی به سیره ایشان مراجعه کرده و از آن درس بگیریم؛ بنابراین این بحث بسیار گسترده است اما با توجه به فضای امروز جامعه به یکی از این مباحث بپردازیم و آن موضوع وفاق در سیره حکومتی رسول اکرم (ص) است که در دولت چهاردم و از سوی رئیس جمهور هم با جدیت مطرح و دنبال می شود.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در رابطه با وفاق در سیره پیامبر اکرم (ص) ابتدا باید بگوییم بستر اصلی اسلام، تقویت ارتباطات اجتماعی عنوان شده یعنی اسلام یک دین کاملا اجتماعی است که اهداف فرعی را به زیباترین شکل با اهداف اجتماعی توام و همراه کرده است. در واقع اسلام، اجتماعی‌ترین دین بشری است، بنابراین، در همه ابعاد و در تمام سطوح جامعه از جمله ارتباطات خانوادگی و ارتباطات فردی به موضوع وفاق و همدلی توجه دارد.
وی در ادامه گفت: ما در مورد دینی صحبت می کنیم که بیشترین عنایت را در تمام سطوح نسبت به تقویت ارتباطات و وفاق ارائه داده است البته آیات قرآن نیز می تواند ما را در شناخت سیره پیامبر (ص) کمک کند. از جمله آیات متعددی که در قرآن کریم درباره وحدت و همدلی وجود دارد، آیه مشهور ۱۰۳ سوره مبارکه آل عمران است که خداوند می فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَی شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ» یعنی و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان [یکدیگر] بودید پس میان دلهای شما الفت انداخت تا به لطف او برادران هم شدید و بر کنار پرتگاه آتش بودید که شما را از آن رهانید این گونه خداوند نشانه های خود را برای شما روشن می کند باشد که شما راه یابید. نکته مهم این آیه اشاره آن به قبل از اسلام است که اختلاف را آتش خانمان سوز اجتماعی مطرح می کند.
حجت الاسلام عابدینی زاده تأکید کرد: همچنین، در آیه ۶۳ سوره مبارکه انفال خداوند می فرمایند: «وَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ ۚ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مَا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَٰکِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ ۚ إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ» و میان دل هایشان الفت و پیوند برقرار کرد که اگر همه آنچه را در روی زمین است، هزینه می کردی نمی توانستی میان دل هایشان الفت اندازی، ولی خدا میان آنان ایجاد الفت کرد؛ زیرا خدا توانای شکست ناپذیر و حکیم است. (۶۳)؛ در این آیه خداوند وحدت و وفاقی که پیامبر در جامعه آن زمان ایجاد کردند را از معجزات الهی عنوان می کند. طبق این آیه دلها آنچنان توسط پیامبر به هم نزدیک شد که اگر وی تمام سرمایه های مادی روی زمین را هم به منظور نزدیکی دلها هزینه می کرد، نمی توانست. ما از لحاظ نظری می توانیم این یقین را داشته باشیم که یکی از اولویت های بسیار مهم پیامبر اکرم (ص) ایجاد وفاق و همدلی بین آحاد افراد جامعه و همین طور خواص موثر در دایره حاکمیت بوده است.
سنت‌شکنی پیامبر(ص) برای وفاق و همدلی
وی ادامه داد: از دیگر نمونه های عینی می توان به حدیث مشهور «مواخات» اشاره کرد که رسول گرامی اسلام(ص) پس از ورود به مدینه بارها بین مومنان و مسلمان برادری و عقد اخوت اجرا کردند و فرمودند: جدای از اینکه همه مومنین با هم برادرند دو به دو با یکدیگر برادر بشوید که حتی عنوان شده پس از آن ارباب قبل از اسلام با برده خودش برادر می شود. این امر جدای از ابعاد فردی ابعاد حکومتی نیز دارد. در این حدیث پیامبر اسلام(ص) بسیاری از سنت های غلط را می شکنند و همدلی و وفاق را تقویت می کنند.
حجت الاسلام عابدین زاده ابراز کرد: از نمونه های عملی دیگری که در سیره رسول گرامی اسلام(ص) برای ایجاد وفاق در سطوح حکومتی می توان از آن یاد کرد، ازدواج های ایشان بود. قرآن کریم برای این ازدواج ها ویژگی هایی را برشمرده است چه آنجایی که اجازه ازدواج متفاوتی به پیامبر(ص) داده شد و چه آنجایی که رسول خدا(ص) ممنوع الازدواج اعلام شدند؛ بنابراین ایشان با آحاد افراد متفاوت بودند چرا که از یک سو بیش از تعداد معین در احکام اسلام برای هر مسلمان ازدواج کردند و از سویی دیگر ممنوع الازدواج شدند. هر دوی اینها نشان دهنده این است که ازدواج های پیامبر(ص) یک امر شخصی نبوده است.
ازدواج برای وفاق قبایل
استاد حوزه و دانشگاه ابراز کرد: تاریخ نیز گواهی می دهد که ازدواج های پیامبر(ص) موجب وفاق بین قبایل مختلف و افراد تاثیرگذار با ایشان بوده است. در آن زمان ازدواج فقط وصلت با یک نفر یا حتی یک خانواده نبود بلکه وصلت با کل یک قبیله محسوب می شد. از جمله این ازدواج ها می توان به ازدواج رسول خداص(ص) با دو دختر از دو شخصیت مطرح یعنی ابوبکر و عمر اشاره کرد که در سوره مبارکه تحریم نیز به این ازدواج ها اشاره شده است.
وی افزود: علی رغم اینکه ابوبکر و عمر بعضا در عقاید شیعی با مسائلی مواجه هستند اما پیامبر(ص) با دختران این دو فرد ازدواج کردند. بدون شک این گونه ازدواج ها هم می تواند موجب بروز مشکل، هم سبب وفاق و همدلی و هم باعث سوءاستفاده های مختلف شود. مسئله بعدی صحنه هایی همچون هجرت پیامبر اکرم (ص) است که در سوره مبارکه توبه در آیه مشهور غار (آیه ۴۰ سوره توبه) به آن اشاره شده است. این آیه حکایت از همراهی ابوبکر با پیامبر(ص) می کند و بیانگر آن است که پیامبر اکرم(ص) علی‌رغم جایگاه مدیریتی خود هیچ اِبایی از همراهی با شخصی همانند ابوبکر در یک صحنه عجیب را ندارد، چراکه این همراهی می تواند حکایت از نزدیکی ارتباط و جایگاه خاصی را برای آن در اذهان جامعه باز کند.
وی گفت: مطلب بعدی در این زمینه بکارگیری افراد در صحنه های خاص است که نشان می دهد پیامبر(ص) صرفاً از یک جناح یا جریان استفاده نمی کردند و افراد خود را از جریانات مختلف انتخاب می کردند که این نیز می تواند موجب وفاق و همدلی در جامعه شود؛ در این خصوص می توان به ابلاغ آیات اولیه سوره مبارکه برائت اشاره کرد. قرار بود این آیات توسط پیامبر(ص) در مکه قرائت شود اما بر اساس روایت تاریخ، پیامبر(ص) ابتدا این آیات را برای ابوبکر را می فرستند. درست است که پس از ابوبکر، امیرالمومنین (ع) را می فرستند چرا که طبق روایات، جبرئیل نازل می شود و می گوید کسی باید برود که مثل تو یا از خود تو باشد که این امر نیز جایگاه خاص امیرالمومنین (ع) را می رساند اما همین که پیش از آن ابوبکر را برمی گزینند، نکته مهمی است.
پیامبر گرامی اسلام(ص) از تمام سلایق و جریان‌ها استفاده می کردند
حجت الاسلام عابدین‌زاده تصریح کرد: همچنین، حضرت محمد(ص) در برخی نبردها از جمله غزوه خیبر پرچم را به دست افرادی همچون ابوبکر و عمر می سپردند هرچند آنها توفیقی را که باید نداشتند اما همین بکارگیری مسئله مهمی است. در این خصوص می توان به بکارگیری افرادی نظیر خالد بن ولید که در سال پنجم یا ششم هجرت مسلمان شده نیز اشاره کرد. تمام اینها نشان می دهد که پیامبر گرامی اسلام(ص) افراد خاصی را در جامعه به عنوان افراد حزب‌اللهی شناخته می شدند، انتخاب نمی کردند و از همه سلایق و جریان ها استفاده داشتند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: مسئله مهم در این زمینه پیمان های مهم حضرت محمد(ص) با قبایل بود. علی‌رغم اینکه برخی از این پیمان ها با کفار بسته می شد اما طبق نص صریح قرآن، پیامبر(ص) به شدت به ملتزم بودن قراردادها پایبند بودند مگر اینکه طرف های مقابل پیمان شکنی می کردند یا قصد آن را داشتند که تعریف خاص خود را می طلبد. این امر نشان دهنده آن است که پیامبر(ص) جدای از امور داخلی در امور بین المللی نیز به وفاق تأکید داشتند. یقیناً اتحاد، همدلی و ایجاد وفاق در سطوح مختلف جامعه و ابعاد حاکمیتی یکی از مبانی بسیار جدی و آشکار سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) بوده است که به جهات مختلف رسول خدا(ص) با استفاده از شگردهای مختلف وفاق را در جامعه ایجاد و تقویت می کردند و از آن به نفع اسلام و اهداف جامعه بهره می بردند.
نظر شما