به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، در تقویم ملی جمهوری اسلامی ایران امروز ۲۷ شهریور روز شعر ادب و فارسی و بزرگداشت استاد شهریار، شاعر پرآوازه ایرانی نام‌گذاری شده است، همین موضووع بهانه ای شده است که با دکتر«ابراهیم اقبالی»استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز، شاعر، نویسنده و از شاگردان محمد حسین بهجت تبریزی به گفتگو بنشینیم.
شهریار در دو زبان شاهکار آفرید
اقبالی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز، شاعر، نویسنده و از شاگردان محمد حسین بهجت تبریزی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان درباره مهمترین ویژگی های شعری استاد شهریار که این شاعر را از دیگر شعرای فارسی زبان متمایز می کند، گفت: یکی از ویژگی های مهم شعر استاد شهریار دو زبانه بودن آن است. شهریار از معدود شاعرانی است که به دو زبان شعر گفته یکی فارسی که میراث نیاکان ما و یکی هم ترکی که زبان مادری اوست؛ البته قبل از شهریار شاعرانی به دو یا سه زبان شعر گفتند اما اشعارشان کیفیت شعر شهریار را ندارد، شهریار در دو زبان شاهکار آفرید؛ «هزیان دل»، «دل حالا چرا؟ »و چندین شعر دیگر در زبان فارسی «حیدر بابا سلام» در شعر ترکی. درباره شعر حیدربابا پنجاه نظیره نوشته اند و همچنین شعر «سهندیم» یک رستاخیزی در شعر ترکی بود و بعد از آن زبان ترکی اکتشاف بزرگی به دست آورد و شعر ترکی را در ایران به قبل از شهریار و بعد شهریار تقسیم کرد.
تسلط شهریار به قالب های شعر فارسی
این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز با اشاره به توانمندی شهریار در سرودن شعر در قالب های مختلف شعر فارسی اظهار کرد: شهریار در قالب های متنوع شعر گفته است، شاعرانی مثل «نظامی گنجوی» در گفتن «مثنوی» و «ملک الشعرای بهار» در گفتن «قصیده» شهره هستند اما استاد شهریار به خوبی از عهده سرودن «قطعه»، «قصیده»، «رباعی»، «دوبیتی» و «متضاد» برآمدند، هرچند شهرت استاد شهریار به غزل های عاشقانه اوست.
رمز ماندگاری شعر شهریار
این شاعر و نویسنده یکی از مهم ترین ویژگی شعر شهریار را محتوای اشعار این شاعر عنوان کرد و گفت: ما شعرای بسیاری داریم که در حد شهریار مشهور هستند اما اشعارشان تا زمان حیات شاعر زنده است، اما شعر شهریار به دلیل محتواهای گوناگونی که دارد ماندگار است.
شهریار بنیانگذار شعر انقلاب
وی رمز ماندگاری شعر شهریار را تنوع موضوعی خواند و اظهار کرد: در شعر آیینی شهریار «علی ای همای رحمت» را سروده اند، در شعر عاشورایی «شیعیان دیگر هوای نینوا دارد حسین» را سروده اند؛ در غزل «حالا چرا؟»، شهریار دهه آخر عمر خود را به گفتن شعر عرفانی گذرانده است، در شعر انقلابی می توان شهریار را بنیانگذار شعر انقلاب نامید؛ شهریار اشعار دفاع مقدسی نیز سروده اند؛ بنابراین اگر اشعار آیینی و انقلابی شهریار را تدوین کنیم منظومه بزرگی می شود؛ حضرت آیت الله خامنه ای که شعرشناس بزرگی هستند در مورد شعر «حیدربابا سلام» شهریار فرمودند: «تنها به خاطر حیدربابا و اشعار حکیمانه آن می توان شهریار را سید محمد حسین شهریار نامید»، بنابراین این خاصیت شهریار مخاطبان او را خیلی وسیع و گسترده ساخته است.
اقبالی با اشاره به ویژگی جهان شمولی شعر شهریار اظهار کرد: اگر کسی به شعر عاشقانه علاقه دارد در دیوان شهریار می یابد، جستجوگران شعر عرفانی مطلب خود را در شهریار می یابند.
استفاده شهریار از زبان فارسی در حد اعجاز در تصویرسازی اشعار
وی با بیان اینکه شهریار به زبان فارسی تسلط کامل دارد، گفت: خاصیت دیگر شعر شهریار تسلط او به زبان است شهریار با اینکه زبان مادری اش فارسی نبود ولی به دلیل اینکه از کودکی در تهران زندگی می کرد، زبان فارسی را علاوه بر متون سترگ نظم و نثر فارسی از زبان گویش مردم کوچه و بازار در تهران فرا گرفته بود و به خوبی به کنایات، ضرب المثل ها، تشبیهات، استعارات، اشعار و داستان های عامیانه زبان فارسی تسلط داشت و در حد اعجاز از آنها در تصویرسازی اشعار خویش بهره می برد.
در شعر نو و نیمایی شهریار گوی سبقت را از نیما یوشیج ربود
این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز تصریح کرد: ویژگی دیگر شهریار عقب نماندن او از قافله شعر معاصر است، شهریار تحت تاثیر «افسانه» نیما یوشیج به شعر نو روی آورد، ولی چنان استعدادی در این حوزه از خود نشان داد که از نیما نیز گوی سبقت ربود. شعرهای «وای مادرم» و شعر «مومیایی» او نمونه هایی شاهکار از شعر نو و نیمایی معاصر است.
شهریار؛ بنیانگذار شعر «رمانتیسم» در ایران
اقبالی با اشاره به تاثیر مکاتب غربی و اروپایی شعر بر اشعار شهریار گفت: شهریار با «رمانتیسم»، «کلاسیسم» و «امپرسونیسم» به خوبی آشنا بود و او را می توان بنیانگذار شعر«رمانتیسم» در ایران دانست که در این حوزه در زبان فارسی شعر «هذیان دل» را و در زبان ترکی «حیدربابا سلام» را سروده است؛ شهریار علاوه بر اینها در دیوان فارسی خود اشعاری را در مکتب رمانتیسم دارد که آنها را در مجموعه ای تحت عنوان «مکتب شهریار» تدوین کرده است.
پررنگی عواطف انسانی در شعر شهریار
وی با اشاره به پررنگ بودن عواطف انسانی در اشعار شهریار، اظهار کرد: ویژگی دیگر شعر شهریار فوران عواطف انسانی و احساسات لطیف بشری است، مرحوم «هوشنگ ابتهاج» می گوید: «در شعر شهریار ما نه با عاطفه بلکه با انفجار عاطفه مواجه ایم» به این بیت دقت کنید.
دلتنگ غروبی خفه بیرون زدم از در
در مشت گرفته مچ دست پسرم را
شهریار دلتنگی خود را با استخدام چندین کلمه و عامل دلتنگی نظیر «دلتنگ»، «غروب»، «خفه»، «بیرون زدن به جای بیرون رفتن»، «مشت به جای دست» که مشت نشان گرفتگی و انقباض است، دلتنگی خود را به طور کامل به مخاطب خویش القا می کند.
تخیل؛ ویژگی بی نظیر شعر شهریار
اقبالی با اشاره به اینکه تخیل ویژگی بی نظیر شعر شهریار است، توضیح داد: شهریار چنان در تخیل شاعرانه خویش غرق بود که گاهی مرز میان حقیقت و خیال را فراموش می کرد. دوست صمیمی او «لطف الله زاهدی» نقل می کند : «روزی بر شهریار وارد شدم و دیدم که دست و پا می زند و گویی در حال غرق شدن است و به حضرت علی (ع) توسل می جوید او را تکان دادم چون به خود آمد از من تشکر کرد» او گفت: «داشتم غرق می شدم و تو مرا نجات دادی» من با تعجب اطراف شهریار را نگاه کردم دیدم که شعر «سمفونی دریا» را می نویسد شاید بتوان گفت مهمترین ویژگی شعری شهریار معنویت این استاد بزرگ و اتصالی است که با عالم بالا دارد و اعتقاد متقن و محکمی که به ائمه اطهار (ع) به ویژه حضرت امیر دارد.
وی خاطرنشان کرد: شهریار از کودکی توسط رویاهای صادقه هدایت می شده است، خودش نقل می کرده است : «در ۱۴ سالگی از تبریز به تهران عازم بودم در راه خوابم برد و در خواب دیدم بالای قله کوهی رفته ام و طبل بزرگی را می نوازم که آوازش در آفاق منتشر می شود و چنان پر هیبت است که خود از صدای آن به وحشت می افتم چون بیدار شدم تعبیر کردم که شاعر بزرگی خواهم شد و شعرم در جهان منتشر خواهد شد».
این شاعر و نویسنده اظهار کرد: شهریار نمونه آخرین شاعر کهن ایرانی است که دچار یک عشق خانمان سوز مجازی می شود و همین عشق مجازی و شکست در آن او را به عشق حقیقی و عرفانی رهنمون می کند، اتفاقا این سیر و سلوک جاودانی را در خواب او می نمایاند شهریار در خواب می بیند که «ثریا» معشوقه اش در استخر بهجت آباد محل قرارهای عاشقانه شان غرق می شود. شهریار به نجات او در آب غوطه می خورد ولی به جای ثریا گوهری به کف می آورد که جهان را روشن می کند و شهریار این خواب را نیز اینچنین تعبیر می کند: «من ثریا نمود عشق مجازی را از کف دادم و گوهر شب چراغ سنبل عشق الهی و عرفانی را به کف آوردم».
تسلط شهریار بر اوزان شعری
این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز با اشاره به تسلط شهریار بر اوزان شعری گفت: ویژگی دیگر شعر شهریار موسیقی گوش نواز آن است؛ استاد شهریار علاوه بر موسیقی بیرونی شعر وزن عروضی و قوافی ردیف باشد شعر خود را به موسیقی درونی نیز زینت داده بود، مرحوم سایه در کتاب «پیر پرنیان اندیش» می گوید: «شهریار بهتر از همه خوانندگان معاصر خویش به گونه های موسیقی تسلط داشت و این امر شعر او را در عرصه موسیقی بسیار فنی ساخته است».«بس از شکوه کردم از دل ناسازگار خویش/دیشب که ساز داشت سر سازگاری ام»؛ واژه آرایی و القای سوزی که در موسیقی است دقت کنید، تناسبات معنایی در موسیقی کلامی که در میان اجزای شعر بی نظیر است.
نظر شما