به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: همایش «تطور پژوهش و دانش فلسفه اصول در سده اخیر حوزه» صبح امروز دوشنبه ۲۱ آبان در مجتمع حوزوی امام رضا(ع) برگزار شد.
بر پایه این گزارش: در این مراسم که با حضور جمعی از معاونین پژوهش مدارس علمیه استان تهران و اعضای هیئت علمی برگزار شد؛ ارائه پیشنهادات و راهکارهایی برای توسعه و ارتقای پژوهش در حوزه فقه حکمرانی و فقه علوم انسانی مورد بررسی قرار گرفت، ضمن اینکه اساسا هدف از برگزاری این همایش و نشست‌های جنبی، تقویت هم‌افزایی و هم‌اندیشی میان پژوهشگران و ایجاد بستر مناسب برای تبادل نظر و تجربه در زمینه‌های پژوهشی مختلف بود.
آیت الله «علی اکبر رشاد» طی سخنانی گفت: خداوند را شاکرم که بیش از ۴۰ سال است که خادم طلاب هستم و از ایام جوانی و بیست و چند سالگی به لطف و اراده خداوند در کسوت طلبگی و خدمت به آنها فعالیت دارم.
رئیس شورای حوزه های علمیه استان تهران با اشاره به عنوان این همایش و مولفه تحول و تطور در فقه و اصول ادامه داد: این عنوان بسیار عمیقی است و نمی‌توان در قالب یک همایش به این موضوع پرداخت، لازم نیست تاکید شود که علم اصول چه قدر اهمیت دارد چراکه در مجموعه علوم یک علم داریم که شیعه زاد و اسلام زاد، است و نظیرش در دیگر اقالیم، مذاهب و ادیان نیست؛ علم اصول است که دانش تولیدی و بومی ماست و از عهد حضرات معصومین(ع) این دانش آغاز شده است و اینکه فکر کنیم که امثال شافعی بنیان گذار این علم هستند من صریحا می‌گویم که اشتباه است.
آیت الله رشاد با بیان اینکه علم اصول، دانش شیعه‌زاد است، تصریح کرد: نسبت و رابطه فقه و اصول روشن است، علم اصول، زاده فقه است و در متن فقه متولد شده و پدر شده و فقه تولید می‌کند و اصلی ترین دانش مولد فقه است، بدون اصول امکان تولید فقه نیست، در مساله تولید تطور و تحول فقه و هر علمی به اشکال مختلف می‌توان سخن گفت، گاهی تطور کیفی است، گاهی تطور تاریخی است، تعبیر دیگری هم هست که در قالب دو اصطلاح در مورد فقه و اصول مطرح می‌شود، یکی تحت عنوان مدارس اصولی و فقهی مطرح می شد و دیگری تحت عنوان ادوار اصولی و ادوار فقهی؛ وقتی می گوییم مدارس فقهی و اصولی در واقع می‌خواهیم تحولات معرفتی و کیفی را اشاره کنیم، اما وقتی می‌گوییم ادوار در واقع نگاهمان تاریخی است و ممکن است در این نگرش احیانا مدرسه جدیدی ظهور کرده باشد و آن تحول به حد مدرسه ظهور نکرده باشد و فقه دچار وقفه شده، باشد اما در تطور معرفتی باید جز این باشد.
علم اصول دارد لاغر می‌شود
وی اضافه کرد: تطور را می‌توان در چند محور بررسی کرد، یکبار می‌گوییم در مولفه های رکنی یک علم تطور ایجاد شده است، از جمله مولفه مبانی، مولفه پیش انگاشته و...، اما مساله آن است که وحدت درونی علم و تمایز برونی آن با دیگر علوم قائم به غایت نیست چنانکه برخی بزرگان می‌گویند، این مولفه به مسائل نیست یا حیثی نیست، بلکه به تناسب و سازگار شدن و متناسب شدن این چند مولفه با یکدیگر است و انباشتی از قضایا با هم نسبت مناسبی پیدا می‌کنند، این تحول و تطور اساسی و مستوای مولفه های حکمی است، از سوی دیگر علوم با یکدیگر ممیزاتی دارند، مثلا علوم عقلی حقیقی هستند، گاهی در این مستوی است که تطور ایجاد می‌شود، از آفات امروز این است که علم اصول دارد لاغر می‌شود و برخی فصول را حذف می‌کنند و درس را خودخوان درخواست می‌کنند که اصلا برای علم اصول معنی نمی‌دهد.
رئیس شورای حوزه های علمیه استان تهران تصریح کرد: در تاسیس علوم انسانی هیچ راهی جز تحول نیست، علوم انسانی اسلامی با علوم انسانی الحادی متفاوت است، هر دو از علوم انسانی و یک واژه مشترک صحبت می‌کنند اما اصلا درکی از فهم ما از انسان ندارند، آنها همه آرزوها و آمال انسان را شکم و شهوت را می دانند، انسانی که مد نظر ما در علم مطرح می‌شود گزاره ها و مولفه های مختلفی دارد.
آیت الله رشاد افزود: این صدسال بازتاسیس حوزه علمیه درست است که بعد از مشروطه بود اما فقهای ما در آن جریان جلودار بودند، غالبا در تاریخ جهان سران ادیان جلودار هستند و همین هم شد که مارکسیست‌ها گفتند که دین افیون توده هاست، اما در شیعه در نجف نشستند و برای ایران انقلاب مشروطه خواستند و این صد سال را باید امتداد این واقعه تاریخی دانست اما انقلاب اسلامی را باید تاریخ ساز و تاثیرگذارتر دانست و چنین هم بود.
علم اصولی کنونی مشکل ساختاری دارد
وی در پایان خاطرنشان کرد: آفات و آسیب‌های وارده بر دانش اصول نیاز به بررسی دارد، ما اکنون با پاره ای از آفات جدید هم مواجهیم که مسبب آنها هستیم، ضعف هایی در تاریخ علم اصول بوده است از جمله اختلاط مبادی و مسائل. علم اصولی کنونی مشکل ساختاری دارد، علم اصول باید بر اساس یک مبنا صورت بندی شود، مساله دیگر اینکه علم اصول می‌خواهد مساله شناختی کند در حالی که کاش میشد علم اصول کشف واقع کند.
آموزش و پژوهش و تهذیب از ارکان مدرسه علمیه است
در ادامه حجت الاسلام «محمدهادی رحیمی صادق» با بیان اینکه با سیاستی که در حوزه علمیه تهران با هدایت و پشتیبانی شورای حوزه علمیه استان تهران و توجهی که نسبت به جایگاه و رسالت‌های حوزه علمیه استان وجود دارد شاهد رشد و گسترش کیفی حوزه استان بوده ایم، تصریح کرد: این رشد در سه زمینه باید بیش از پیش ملموس باشد، نخست توجه به دروس خارج و ورودشان به صحنه‌های فقه نظام ساز و انتظار و توقعی که از حوزه تهران در این عرصه می‌رود، نکته دوم توسعه رشته ای تخصصی است و آنچه که به عنوان ثمره حوزه می‌توان از آن یاد کرد یعنی حد واسطی که بین حوزه و جامعه و نظام ما و جامعه علمی و دانشگاهی در ایران و همه عالم در سطح نسل جوان شاهد هستیم و در نهایت در بخش سوم توسعه امر مهمی که همان عنصر پژوهش است که هم مدارس علمیه باید نقش جدی در این گستره ایفا کنند و امروز خدا را شاکریم که پژوهشسرای حوزه علمیه امام رضا علیه السلام به پژوهشکده تبدیل شده است.
مدیر حوزه علمیه استان تهران افزود: البته نگاه کیفی همواره مورد توجه ماست، در این سال‌ها وارد عرصه تبلیغ تخصصی و کادر پروری هستیم که آغاز آن با طرح رشد آرمان در تابستان سال گذشته بود که آغازی برای دیگر فعالیت‌هایی بود که باید در آن ورود کنیم، خدا را شاکریم که امروز در بخش سوم این فعالیت‌ها در استان تهران شاهد افتتاح این پژوهشکده هستیم.
وی گفت: آنچه امروز در حوزه علمیه تهران در حال اتفاق است آینده روشنی را برای این حوزه رقم می‌زند، اما در بازتاب فعالیت‌هایی که در مدارس علمیه اتفاق می‌افتد نیازمند نگاه ویژه هستیم، به ویژه در حوزه پژوهش، حوزه علمیه باید همه مسائل منطقه خود را رصد کرده و پاسخ دهد، آموزش و پژوهش و تهذیب از ارکان مدرسه علمیه است چراکه حوزه علمیه یک مجموعه است، لذا حوزه و مدرسه علمیه یک عنصر پژوهش محور، تربیت محور و مبلغ محور است.
امام خمینی(ره) کاربتس فقه را تغییر داد
در ادامه حجت‌الاسلام «ابوالقاسم مقیمی حاجی» با بیان اینکه تحول و تطور در فقه قم با ورود آیت الله بروجردی محقق شد، افزود: ایشان در ۷۰ سالگی وارد قم شد و حرف پخته اش را در قم زد، حوزه قم از بدو تکون از علمای مستقر در بلاد شکل گرفت یعنی ذهنیت اجتماعی و حضور سالیان سال در بین مردم داشت و علما با مردم مرتبط بودند.
معاون پژوهش حوزه های علمیه ادامه داد: شیخ عبدالکریم حائری از کسانی که دعوت به حوزه می‌کرد درخواست می‌کردند تا بمانند و در نتیجه شاید فردی برای مدتی به قم سفر می‌کرد اما ماندگار می شد، مساله دیگر اینکه زمینه های مکتب قم در زمان آیت‌الله الله حائری محقق شد اما تکون و تطور این مکتب در زمان آیت الله بروجردی شکل گرفت تا زمان انقلاب که در روش شناسی و کاربست فقه شاهد بودیم که مرحوم امام خمینی(ره) کاربست و روش جدیدی را پدید آورد.
وی در پایان گفت: اگر روح پژوهش در وجود طلبه زنده شود به آن عالم پروری کمک خواهد کرد.
افتتاح پژوهشکده فقه و علوم انسانی
در ابتدای این همایش حجت الاسلام داوودی پور، با بیان اینکه پژوهشکده فقه و علوم انسانی امام رضا(ع) زیر مجموعه مجتمع حوزوی امام رضا(ع) فعالیت دارد، اظهار کرد: این مجتمع حوزوی در چندین بخش فعالیت دارد و یک بخش آن نیز در آستانه بالفعل شدن است، بخش اول حوزه علمیه امام رضا (ع) است که متولی تربیت نیروی علوم انسانی در دانش‌های مختلف بوده و نوآوری‌های متعددی داشته است.
وی ادامه داد: در این حوزه علاوه بر اینکه روش عمیق خوانی دروس متعارف حوزوی به شدت مورد توجه و اصرار است اما تلاش داریم دانش‌های حوزوی را با الگوی هندسه معرفتی و ساختارشناسی که این دانش‌ها و دروس مکمل را ارائه و مجموعه ای از ساختارهای علمی را در قالب کانون‌ها ارائه می‌کنند تجمیع کنیم تا در طول ۱۰ سال طلابی را که قریب الاجتهاد هستند، به عنوان محصول و فارغ‌التحصیلان حوزه علمیه امام رضا(ع) در خدمت بگیریم، بخش دوم تربیت مجتهد متخصص در فقه های مضاعف است، بخش سوم انجمن فلسفه، اسلامی، بخش چهارم دفتر نشر آثار، بخش پنجم کمیته دستگاهی، بخش ششم بنیاد امام رضا(ع)، بخش هفتم کمیته نشست ها و همایش‌ها، بخش هشتم پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و در نهایت پژوهشکده فقه و علوم انسانی که امروز افتتاح می‌شود.
رئیس پژوهشکده فقه و علوم انسانی مجتمع حوزوی امام رضا(ع) گفت: برنامه پژوهشکده سالانه است، امروز چهار گروه علمی را تاسیس می کنیم از جمله گروه فقه مناسبات و نظامات اجتماعی، گروه فقه تمدن و پیشرفت از جمله آنهاست و ما امیدوارم که بتوانیم ذیل فعالیت و همراهی اساتید و طلاب در آینده زمینه را برای پیشبرد هرچه بهتر اهداف فراهم کنیم.
در ادامه این آیین همچنین پژوهشکده فقه و علوم انسانی افتتاح شد.
نظر شما