خبرگزاری شبستان_مهدی رحمانیان| مساجد از دیرباز نقشی فراتر از یک عبادتگاه صرف در جامعه اسلامی ایفا کرده‌اند. این اماکن مقدس، علاوه بر جایگاه ویژه‌شان در مناسک عبادی، مراکز تصمیم‌گیری اجتماعی، پایگاه‌های فرهنگی و محور همبستگی دینی و مردمی بوده‌اند. در دوران صدر اسلام، مسجد پیامبر(ص) علاوه بر محل عبادت نقطه آغاز تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بود. این رویکرد در تاریخ ایران اسلامی نیز با احداث و گسترش مساجد همچنان پابرجا بوده است.
با این وجود، در دنیای معاصر، تغییرات فرهنگی و اجتماعی از یک سو و چالش‌های اقتصادی و مدیریتی از سوی دیگر، جایگاه تاریخی و محوری مساجد را با مشکلات و خلأهایی روبه‌رو کرده است. این مشکلات علاوه بر فعالیت‌های عبادی، بر سایر کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و تربیتی این نهاد تأثیرگذار سایه افکنده است.
در این میان، مدیریت مساجد و حمایت از این نهاد مقدس به یکی از دغدغه‌های اصلی روحانیت، مردم و مسئولان تبدیل شده است. نبود قوانین شفاف، کمبود بودجه‌های حمایتی و عدم به‌روزرسانی قوانین مرتبط با مساجد، تنها بخشی از چالش‌هایی است که این نهاد با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند. حجت‌الاسلام مسعود نظیف، امام جماعت مسجد امام رضا(ع) نارمک، به‌عنوان یکی از چهره‌های فعال در این حوزه، با نگاهی جامع و تحلیلی به بررسی این مشکلات و ارائه راهکارهایی برای حل آنها پرداخته است.
در ادامه، مصاحبه‌ای تفصیلی با ایشان انجام داده‌ایم که در آن، مسائل و چالش‌های پیش روی مساجد و نقش مجلس شورای اسلامی در تقویت این نهاد مقدس از زوایای گوناگون مورد بحث قرار گرفته است. این گفت‌وگو علاوه بر ارائه تصویری روشن از وضعیت کنونی مساجد، راهکارهایی کاربردی برای احیای نقش کلیدی آنها در جامعه اسلامی امروز ارائه می‌دهد.
جایگاه فراموش‌شده مساجد در جامعه امروز
شبستان: با سلام و تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. به نظر شما، مهم‌ترین مشکلاتی که امروز مساجد کشور با آن مواجه هستند، چیست؟
حجت‌الاسلام نظیف: بسمه تعالی. من هم از شما بابت این فرصت سپاسگزارم. ابتدا لازم می‌دانم سالروز شهادت شهید بزرگوار، آیت‌الله مدرس را تسلیت بگویم و برای تمامی نمایندگان مجلس شورای اسلامی آرزوی موفقیت در خدمت‌گذاری به مردم داشته باشم.
اما در پاسخ به سؤال شما، باید بگویم که اولین مشکل مساجد کشور به نظر بنده فراموش شدن جایگاه والا و محوری مسجد در جامعه امروزی ماست.
مسجد از دیرباز در فرهنگ اسلامی دارای نقش کلیدی در امورات مادی و معنوی مسلمین داشته که امروز این جایگاه تا حدود زیادی فراموش و نادیده گرفته شده است.
چالش‌های مالی مساجد در سایه نبود قوانین حمایتی
شبستان: چه چالش‌هایی در حوزه مدیریت، نگهداری و تأمین مالی مساجد به دلیل کمبود قوانین وجود دارد؟
حجت‌الاسلام نظیف: امروزه در جامعه ما با توجه به مشکلات اقتصادی، مدیریت مسجد که از گذشته به صورت مردم نهاد صورت گرفته بوده است.
به دلیل نبود یک سازمان و سازکار مالی مشخص و نبود بودجه معین برای اداره امورات جاری ، مساجد با خلاء ساختار حمایتی مالی روبرو هستند که باید یک نهاد مشخص برای کمک مالی معین گردد
قوانین قدیمی؛ نیاز مساجد به حمایت‌های به‌روز
شبستان: آیا قوانین موجود برای حمایت از فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و آموزشی مساجد کافی هستند؟
حجت‌الاسلام نظیف: بله، قوانین موجود برای حمایت از مشکلات مسجد بیشتر برای اوائل انقلاب هست که باید به روز رسانی دقیق تر و ساز و کار معینی برای حمایت های بیشتر از مساجد شکل بگیرد.
تاثیر قوانین ناکارآمد بر تخصیص بودجه مساجد
شبستان: چگونه نبود قوانین شفاف، در تخصیص بودجه‌های دولتی به مساجد تأثیر می‌گذارد؟
حجت‌الاسلام نظیف: متاسفانه اگر بودجه ای در یک نهاد برای مسجد در نظر گرفته شود بیشتر با سلیقه شخصی مدیریت نهاد مصرف می شود و نیازهای اساسی مسجد که توسط امام جماعت یا امنا تشخیص داده می‌شود به مصرف نخواهد رسید که باید بودجه مدنظر مستقیم در اختیار متولیان اداره مسجد قرار بگیرد.
ضعف حمایت از مساجد؛ تهدیدی برای معنویت جامعه
شبستان: به نظر شما، نبود قوانین حمایتی چه تأثیری بر نقش اجتماعی و فرهنگی مساجد در جامعه گذاشته است؟
حجت‌الاسلام نظیف: اگر مسجد حمایت لازم از جهات مختلف نشود بزرگترین مرکز ترویج معنویت و تبلیغ معارف دین ضربه مهلک خواهد خورد و در صورت نبود فهم صحیح از دین و ضعف معنویت در جامعه قطعا جرم و جنایت و فساد گسترش قابل توجه خواهد داشت.
حمایت از مسجد در حقیقت حمایت از عنصر معنویت و آرامش روانی جامعه خواهد بود.
خلأ قانونی در تصرف اموال غیرمنقول مساجد
شبستان: کدام حوزه‌ها در مدیریت مساجد به شدت نیازمند قانون‌گذاری جدید هستند؟
حجت‌الاسلام نظیف: یکی از موارد مهم برای قانون گذاری در حیطه مسجد ، حوزه تصرفات اموال غیر منقول مساجد است که بعضا توسط افراد سودجو مورد تصرف عدوانی قرار گرفته و انتفاع نامشروع خواهند داشت که در صورت وضع قوانین سختگیرانه تا حدود زیادی از شخصیت حقوقی مسجد حمایت خواهد شد.
بی‌توجهی به حقوق متولیان و امامان جماعت مساجد
شبستان: آیا قوانین موجود به‌درستی از حقوق متولیان و امامان جماعت مساجد حمایت می‌کنند؟
حجت‌الاسلام نظیف: قوانین زیادی در حمایت از متولیان مسجد، موجود نیست اما اگر موارد قانونی وجود داشته باشد برای متولیان مسجد توجه خاصی در نظر گرفته نشده است و متاسفانه بعضا شاهد قصور و ضعف حمایت از متولیان هم هستیم که باید مجلس محترم تجدید نظر در بعضی از قوانین داشته باشند.
توسعه و بازسازی مساجد در پیچ‌وخم بروکراسی
شبستان: در حوزه تملک، بازسازی یا توسعه مساجد، چه خلأهای قانونی وجود دارد؟
حجت‌الاسلام نظیف: یکی از خلأ های قانونی برای مساجد قوانین عجیب و غریب بعضی نهادها برای ثبت سند مسجد هست که با سازو کار های پیچیده و مراحل طاقت فرسای اداری و عدم صدور سریع سند و مجوز های لازم متاسفانه بازسازی یا توسعه مساجد با معضلات فراوانی روبرو است به طور مثال برای گرفتن دستگاه کارت خوان باید سند مسجد و حساب حقوقی رسمی برای مسجد تهیه گردد که مراحل ثبت سند بسیار مشکل خواهد بود.
راهکارهای جلوگیری از تصرف اموال وقفی مساجد
شبستان: چگونه میتوان با قانون‌گذاری، از تصرف غیرقانونی اراضی و اموال وقف‌شده برای مساجد جلوگیری کرد؟
حجت‌الاسلام نظیف: با تصویب قوانین سختگیرانه می‌شود اموال مسجد را از تصرف حفظ کرد.
نقش مجلس در رفع معضلات اجتماعی از مسیر مسجد
شبستان: به نظر شما، مجلس باید چه قوانینی را برای حمایت بیشتر از مساجد در دستور کار قرار دهد؟
حجت‌الاسلام نظیف: مجلس شورای اسلامی باید محوریت مسجد برای حل خیلی از معضلات اجتماعی را مورد بررسی قرار دهد و بواسطه الزام بعضی از نهاد ها و سازمان ها همکاری با نهاد مسجد را الزامی و قانونی نماید
تقویت فعالیت‌های اجتماعی مساجد با قوانین حمایتی
شبستان: چه اقداماتی میتوان انجام داد تا فعالیت‌های مساجد در حوزه آموزش و خدمات اجتماعی از پشتوانه قانونی برخوردار شود؟
حجت‌الاسلام نظیف: به نظر بنده اختیارات اجرایی و منابع مالی لازم در اختیار سازمان امور مساجد قرار بگیرد و با تقویت این نهاد مهم و تأثیرگذار میتوان حمایت های لازم را از مساجد داشته باشیم
پایداری مساجد در بحران‌های اقتصاد
شبستان: چه قوانینی می‌توانند تضمین کنند که مساجد در شرایط اقتصادی سخت، همچنان بتوانند به فعالیت‌های خود ادامه دهند؟
حجت‌الاسلام نظیف: الزام بعضی نهادها مانند سازمان اوقاف و شهرداری ها به کمک و تعاون مساجد و ایجاد شبکه ارتباطی بین مسجد و مسئولین نهاد های خدماتی و جهادی برای تداوم خدمات مساجد لازم است.
سند بالادستی؛ نیاز یا ضرورت حمایت جامع از مساجد
شبستان: آیا نیاز به یک سند بالادستی برای حمایت جامع از مساجد وجود دارد؟ اگر بله، چه محورهایی باید در آن گنجانده شود؟
حجت‌الاسلام نظیف: هیچ سند بالا دستی مانند قرآن و روایات معصومین(ع) در مورد مساجد وجود ندارد؛ اگر مسئولین امر با محوریت تعالیم قرآن و دستورات گهر بار معصومین علیهم السلام اقدام به حمایت از مساجد داشته باشند هم جامعه انتفاع لازم را از مسجد می برد هم مسجد به نقش آفرینی والاتری در اجتماع دست پیدا می کنند.
نظر شما