به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از پایگاه جامعه و فرهنگ ملل، تمبر کریسمس آلمان امسال تصویر پنجره کلیسای «نور آسمانی» در کلیسای صومعه سنت موریس در تولای را نمایش می‌دهد. این خبر توسط وزارت دارایی فدرال آلمان اعلام شد. بدین ترتیب، محبوبه مقصودی که مسلمانی متولد ۱۹۵۷ است، نخستین زنی شد که اثری هنری‌اش بر روی تمبر کریسمس آلمان، که از سال ۱۹۶۹ توسط پست آلمان منتشر می‌شود، قرار گرفته است. وی در بازسازی شیشه‌های رنگی صومعه بندیکت تولای، در زارلند آلمان شرکت داشته است. مقصودی در مسابقه هنری بین‌المللی و ناشناس که به مناسبت بازسازی گسترده صومعه بندیکتینی برگزار شد، به دلیل زبان بصری شفاف، خلاقیت در طراحی و رنگ‌آمیزی برجسته‌اش، توانست نظر مثبت کنوانت (شورای کلیسا) را به خود جلب کند. از آن زمان، ۲۹ پنجره کلیسای طراحی‌شده توسط او داستان‌های کتاب مقدس را به شیوه‌ای معاصر روایت می‌کنند. صومعه تولای که اولین بار در سال ۶۳۴ به صورت مکتوب ذکر شده است، به‌عنوان قدیمی‌ترین صومعه آلمان شناخته می‌شود.
برای هلموت شرتس تمبرشناس و نایب‌رئیس گروه تمبرهای موضوعی کریسمس در انجمن تمبرشناسان آلمان، ارزش‌گذاری این تمبر واضح است: «این تمبر برای من یکی از زیباترین تمبرهای کریسمس است که پست آلمان در تاریخ خود منتشر کرده است.» او که از علاقه‌مندان به جمع‌آوری تمبر (فیلاتلیست) است، در تحسین طرح امسال می‌گوید این تمبر معمولاً آثاری تاریخی را نشان می‌دادند، اما امسال بیان هنری آن بسیار ویژه است.
از حوزه فرهنگی مسلمانان
شرتس می‌گوید: این تمبر بسیار رنگارنگ است و رنگ‌ها به‌خوبی خود را نشان می‌دهند. او مدت‌هاست نایب‌رئیس دوم گروه تمبرهای کریسمس در اتحادیه تمبرشناسان آلمان است، تمبرهای بسیاری را می‌شناسد، اما این‌بار تحسین او بسیار آشکار است. شرتس به نکته‌ای اشاره می‌کند که برایش مهم است: من تحت تأثیر قرار گرفتم که این طرح پنجره توسط هنرمندی از حوزه فرهنگی مسلمانان طراحی شده است.
این تمبر ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. تاکنون هیچ‌یک از تمبرهای کریسمس آلمان که از سال ۱۹۶۹ منتشر شده‌اند، اثری از یک هنرمند زن یا هنرمند معاصر را نشان نداده است.
این تمبرها معمولاً آثاری مربوط به دوران قرون وسطی از هنرمندان بزرگی مانند رافائل (۱۴۸۳-۱۵۲۰) یا آلبرشت دورر (۱۴۷۱-۱۵۲۸) را به تصویر کشیده اند. گاهی هم طرح‌هایی از کتاب‌های دینی یا پنجره کلیساهای تاریخی آلمان مانند کلیسای زنان در مونیخ، سنت لورنز در نورنبرگ و سنت گرئون در کلن استفاده می‌شد. پس از آتش‌سوزی کلیسای نوتردام در پاریس در آوریل ۲۰۱۹، تمبر کریسمس آلمان تصویر پنجره «تولد مسیح» از این بنای تاریخی را نشان داد.
در تمام این ۵۵ سال، نام هیچ زن هنرمندی در فهرست‌ها دیده نمی‌شود
در استودیوی خود در شمال مونیخ و در میان طرح‌ها و طراحی‌های رنگارنگ، محبوبه مقصودی نشسته است. تمبر امسال اثری از او را به نمایش می‌گذارد. او می‌گوید: خوشحالم و احساس افتخار می‌کنم. او تلاش می‌کند که آثارش همیشه ایده‌ای را به حرکت درآورند و بیننده را به تفکر و جستجو وادارند. این موضوع در اینجا هم برای مفهوم تولد صدق می‌کند. زیبا خواهد بود اگر مردم از طریق این تمبر بار دیگر با این نور آسمانی ارتباط برقرار کنند. این‌که او نخستین هنرمند زن و نخستین هنرمند معاصر است که اثرش روی تمبر کریسمس آلمان چاپ می‌شود، برایش ناشناخته بود.
ترور در هرات افغانستان و نقطه آغاز فرار
مقصودی ۶۷ ساله در هرات در غرب افغانستان متولد شد و در آنجا به‌عنوان معلم دبیرستان کار می‌کرد. زمانی که خواهرش عفیفه، مدیر بزرگ‌ترین مدرسه دخترانه در هرات، در سال ۱۹۷۹ در خیابان به دست یک اسلام‌گرا ترور شد، مقصودی به همراه همسرش فضل مقصودی کشور افغانستان را ترک کرد. یک بورسیه هنری آن‌ها را به لنینگراد روسیه (سن‌پترزبورگ امروزی) کشاند. پس از فارغ‌التحصیلی، جنگ داخلی در افغانستان بازگشت آن‌ها را غیرممکن ساخت.
خانواده مقصودی در سال ۱۹۹۴ به همراه دو پسر کوچکشان به‌عنوان پناهنده وارد مونیخ شدند و به‌سرعت پناهندگی دریافت کردند. اکنون سال‌هاست که او و پسرانش تابعیت آلمان دارند. در صحبت‌هایش می‌توان رد پای فرهنگ زادگاهش و گاهی گویش بایرنی را شنید. او می‌گوید: من به‌نوعی در سه فرهنگ بزرگ شده‌ام. اما اساس و ریشه‌ام افغانستان و سال‌های اولیه زندگی‌ام است. آن‌ها درون من هستند. در مونیخ، کارگاه‌های شیشه‌ای هنر او را کشف کردند و او را تشویق کردند تا پنجره کلیساها را نیز طراحی کند. در سال‌های اخیر، مقصودی یکی از مهم‌ترین پروژه‌های هنر مدرن در فضای کلیسایی آلمان را شکل داد. در ایالت زارلند، صومعه تولای به‌عنوان قدیمی‌ترین صومعه آلمان، در مدت ۱۵ سال بازسازی شد. از دو سال پیش، این کلیسای قرن سیزدهمی که زمانی تیره و دودگرفته بود، با درخشش پنجره‌های جدید زنده شده است.
مهم‌ترین عنصر در بازسازی کلیسای تولای، پنجره‌های جدیدی هستند که فضا را تحت تأثیر قرار می‌دهند. راهبان به سه پنجره انتزاعی افتخار می‌کنند که توسط گِرهارد ریشتر، مهم‌ترین هنرمند مدرن آلمان (۸۸ ساله) طراحی شده است. اما ۲۹ پنجره را محبوبه مقصودی خلق کرده است. رنگ‌های او کشتی کلیسا را روشن و پرجنب‌وجوش کرده است. تا پیش از این، آثار این هنرمند برجسته در زمینه شیشه در آلمان تقریباً ناشناخته بود. او پیش‌تر پنجره‌هایی برای سه عبادتگاه در ایالت‌های تنسی، تگزاس و نبراسکا در ایالات متحده و همچنین برای یک کلیسا در اتریش طراحی کرده بود. و بعد نوبت به تولای رسید؛ نقطه عطفی در کارنامه او. پس از آن، سفارش‌هایی برای چندین مکان مذهبی و کلیسا در آلمان به او داده شد.
نور آسمانی
محبوبه مقصودی یک مسلمان و در عین حال یک انسان‌گرای معتقد است. او برای تمام انسان‌ها نقاشی می‌کند، فارغ از دین و مذهبشان. پنجره کریسمس در کلیسای تولای که کمتر از پنج سال از خلق آن می‌گذرد، برای او تصویری از «نور آسمانی» است. این اثر اکنون به عنوان طرحی ویژه بر روی تمبر کریسمس نقش بسته است. او می‌گوید: مسیر تفسیر هنر آزاد است؛ این زیبایی هر اثر هنری است. او ادامه می‌دهد: چرا مردم نباید این طرح را به‌عنوان یک تمبر کریسمس ببینند، اگر آن را در این ارتباط قرار دهند؟ این رخداد (تولد) تجربه‌ای جهانی است. شاید همین حالا که ما صحبت می‌کنیم، میلیون‌ها نفر در نقاط مختلف جهان چشمانشان را به روی زندگی و نور باز می‌کنند. این درکی است که همواره به‌روز و تازه می‌ماند. پیام نور آسمانی همواره یکسان است، حتی اگر اکنون این تصویر در ارتباط با کریسمس دیده شود. بنابراین می‌توان این اثر را به این شکل نیز تفسیر کرد.
از شیشه‌کاری عظیم تا تمبر کوچک
از سال ۱۹۹۵، وزارت دارایی آلمان منتشرکننده رسمی تمبرهای پستی این کشور است. تقریباً دو سال پیش، کلیسای پروتستان که به‌طور متناوب با کلیسای کاتولیک هر ساله یک طرح را به وزارت دارایی پیشنهاد می‌دهد، با مقصودی تماس گرفت و از او پرسید آیا اجازه دارد پنجره کریسمس تولای را معرفی کند؟ پس از آن، رقابت معمول برای طراحی گرافیکی آغاز شد. زوج گرافیست از دورتموند، سوزانه ووستمان و دیتر زیگنفویتر، این پنجره ۴ متری را به اندازه یک تمبر کوچک (حدود ۴.۷ در ۳.۵ سانتی‌متر) طراحی و تبدیل و همچنین مهرهای ویژه را طراحی کردند.
حتی در این اندازه کوچک، قدرت رنگ‌ها و پویایی صحنه‌ها که مختص آثار مقصودی است، کاملاً مشهود است. مقصودی می‌گوید: من حدس می‌زدم که می‌توان یک پنجره بزرگ را حتی در این اندازه کوچک به شکلی به نمایش گذاشت که تأثیر آن حفظ شود. او اضافه می‌کند: وقتی کار می‌کنم، هم مقیاس بزرگ و هم کوچک را در نظر می‌گیرم؛ اثری که از نزدیک دیده می‌شود باید همان تأثیری را داشته باشد که از دور دیده می‌شود.
تمبر کریسمس آلمان در ده سال گذشته تیراژی بین دو تا چهار میلیون نسخه داشته است. مقصودی امیدوار است که این تمبر بار دیگر مردم را به فکر کردن درباره این نور آسمانی وادارد. او می‌گوید: و شاید آن‌ها به تولای سفر کنند تا کل مجموعه آثار را از نزدیک ببینند و تأثیر پنجره‌ها در مقیاس واقعی را تجربه کنند.
الهامی برای هنرمندان جوان
مقصودی زندگی و آثارش را انگیزه‌ای برای هنرمندان جوانی می‌داند که از مناطق بحرانی به آلمان مهاجرت کرده‌اند. او می‌گوید: «هنر زبان من و ابزار من است و به همین دلیل هرگز تسلیم نشدم.» به باور او، داشتن چندین فرهنگ در درون خود و باز بودن نسبت به آن‌ها، «غنایی شگفت‌انگیز» است.
هنرمندی که مصالحه نکرد
تمبر کریسمس نیز مانند پنجره کلیسا، پر از رنگ‌های غنی و زنده است و بخشی از پنجره «نور آسمانی» را از سمت چپ نمازخانه نشان می‌دهد. در مرکز تصویر، خانواده مقدس قرار دارد که در نور گرم و الهی می‌درخشد. یوسف با لبخندی محبت‌آمیز نوزاد عیسی را در آغوش گرفته و حضرت مریم نیز به آن‌ها نگاه می‌کند. در این فضای محصور در رنگ سفید ساده، هم اثر مقصودی تأثیر خود را می‌گذارد و هم پیامی که می‌خواهد منتقل کند: «خدا نور است و هیچ ظلمتی در او نیست.» (انجیل اول یوحنا ۱:۵).
همان‌طور که در روایت کتاب مقدس از تولد حضرت عیسی، هر جزئی با دقت طراحی شده، برای هنرمند نیز مهم بود که در بازنمایی خود هیچ مصالحه‌ای نکند. هر سایه‌رنگ باید دقیقاً درست می‌بود تا این داستان بزرگ در نور مناسب خود قرار گیرد. این مطلب را دکتر پاتریک راجر اشنابل، مشاور ارشد کلیسا، در متن همراه با معرفی رسمی تمبر در وزارت دارایی فدرال نوشته است. همراه با سه پنجره طراحی‌شده توسط گِرهارد ریشتر، آثار شیشه‌ای رنگارنگ مقصودی نه‌تنها معماری تاریخی و زیبایی‌شناسی قرن ۲۱ را در گفتگو قرار می‌دهد، بلکه دیدگاهی کاملاً جدید از داستان‌های کتاب مقدس را به بیننده ارائه می‌کند. نصب این پنجره‌ها (بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱) باعث شد که صومعه تولای نوعی نوزایی را تجربه کند. این صومعه امروز علاوه بر مکانی برای ایمان، به مرکزی برای علاقه‌مندان به هنر نیز تبدیل شده است.
تمبر کریسمس که توسط پروفسور دیتر زیگنفویتر و سوزانه وُستمان از دورتموند طراحی شده است، در تیراژ حدود ۲.۵ میلیون قطعه منتشر می‌شود. این تمبر در فروشگاه‌های پست با مجموعه کامل، در صومعه تولای یا به‌صورت آنلاین عرضه می‌شود و قیمت هر قطعه ۱.۲۵ یورو است که ۴۰ سنت از این مبلغ به پروژه‌های خیریه خدمات اجتماعی اهدا می‌شود. این تمبر چسب‌دار برای ارسال نامه‌های استاندارد تا ۲۰ گرم در داخل آلمان مناسب است.
نظر شما