به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: نشست «عصری با دکتر رسول جعفریان؛ جست‌وجوگر گذشته، دغدغه‌مند آینده» به همراه رونمایی از کتاب «آفاق دانایی» عصر روز یکشنبه ۱۶ دی ماه بر گزار شد.
در این مراسم «علی لاریجانی» مشاور رهبر معظم انقلاب و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام؛ حجت الاسلام «علی اکبر ناطق نوری»، حجت‌الاسلام «محمدعلی مهدوی راد»، حجت‌الاسلام «احمد واعظی»، «محسن اسماعیلی»، «نادره رضایی» و جمعی از اهالی فرهنگ و پژوهشگران حضور داشتند؛ ضمن اینکه در خلال مراسم پیام‌های آیت‌الله‌العظمی «جعفر سبحانی»، آیت‌آلله «سید مصطفی محقق داماد»، حجت‌الاسلام «سیدعلی قاضی عسگر» تولیت آستان مقدس عبدالعظیم حسنی و همچنین پیام وزرای علوم و فرهنگ نیز قرائت شد.
«علی لاریجانی» طی سخنانی در این مراسم با اشاره به اینکه کتاب «آفاق دانایی» برای من که سالهاست جناب جعفریان را می‌شناختم نکات جذابی داشت، افزود: واقعیت آن است که این تعشق علمی در جناب جعفریان بسیار فراوان دیده می‌شود؛ به این معنا که او علاقه‌مند است که مسیرها را باز کند تا دانشمندان از آثار علمی استفاده کنند.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: زمانی که در کتابخانه مجلس حضور داشت همه کتب و نسخه خطی را بارگذاری کرد که البته بسیاری بودند که در آن زمان به او خرده گرفتند اما این کار شجاعانه واقعا قابل تقدیر بود؛ از سوی دیگر او در مورد مسایل فرهنگی و سیاسی نیز اظهار نظر می‌کند و شجاعانه هم نظراتش را می‌گوید که گاهی هم کار دستش می‌دهد.
وی افزود: نکته دیگر اینکه حجت‌الاسلام جعفریان در جمع‌آوری شواهد و استنادات تاریخی نظیر ندارد، در این فرصت خاطره‌ای را مطرح می‌کنم که به یاد دارم یکبار شهر مقدس قم بودم و دیدم ایشان مجموعه‌ای از اطلاعیه‌های مراسم ترحیم را جمع کرده و با شوق و ذوق برای ما نقل می‌کرد؛ طبیعتا وقتی اطلاعیه ترحیم می‌دهند آدم یا به مراسم می‌رود یا نمی‌رود؛ اما جناب جعفریان این مجموعه را جمع کرده بود، آن زمان من مسئول پرونده هسته‌ای بودم و داشتم این مجموعه را ورق می‌زدم ناگهان یکی از اعلامیه‌ها را دیدم که نوشته بودم ترحیم مرحوم حاج علی هسته‌ای! (این بخش با خنده دکتر لاریجانی و حضار همراه شد.
لاریجانی گفت: از ویژگی‌های دیگر حجت‌الاسلام جعفریان این است که او نگاه علمی دارد و تلاش می‌کند تا این نگاه علمی را تا حد زیادی رعایت کند؛ برای مثال کتاب «صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست» که به خوبی مساله تقویت حکومت مرکزی و هویت ملی را مورد توجه قرار داده است؛ یا در کتاب «جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران» که به نقش فداییان اسلام و نهضت‌های سیاسی پرداخته است.
وی در بخش دیگری از مباحث خود با بیان اینکه دو سبک تاریخ‌نگاری داریم، افزود: یک سبک تاریخ‌نگاری خطی است که حوادث را بر حسب تاریخ روایت می‌کند که سبک بی‌فایده‌ای نیست اما چون بسیاری از حوادث ارزش تحولی ندارند این روش چندان خاصیت ندارد؛ این مساله در خاطره‌نویسی‌ها دیده می‌شود، مثلا ناصرالدین شاه در خاطرات روزانه خود تکرار زندگی‌اش را داشت اما تاریخ نگاری کایروسی رویکرد و نوشتن موقعیت‌های حساس تاریخی است که تحولی را در تمدن ایجاد کرده استو تاریخ‌نگاری درست است که در امروز و فرداها نقش خواهد داشت که جناب جعفریان در آثار خود به آن توجه کرده است.
مشاور رهبر معظم انقلاب اسلامی ادامه داد: برای مثال جعفریان در مورد تاریخ اسلام، در مورد عصر صفویه، در مورد تاریخ مشروطه و وقایع معاصر به مسایل سرنوشت‌ساز توجه کرده است؛ به عنوان نمونه در کالبدشکافی سقوط صفویه دست روی مردم گذاشته است؛ یا در مورد مشروطه عواملی را که سبب عدم توفیق مشروطه شد بررسی می‌کند؛ از سوی دیگر یکی از نکاتی که جعفریان به آن توجه دارد و مطرح می‌کند ناتوانی نخبگانی سیاسی و مذهبی در درک نیازهای واقعی طبقات فرودست جامعه و پیوند آرمان‌ها با خواست‌های این طبقه است؛ گاهی حکمرانان و روشنفکران نکاتی را مطرح می‌کنند که با خواست واقعی مردم ارتباط ندارند.
حجت الاسلام جعفریان به مساله انقلاب علمی در آثار خود توجه دارد
وی گفت: امروز مشکل گرانی و قیمت ارز را داریم و یک مرتبه بحث وفاق مطرح می‌شود اما این ارتباط با زندگی مردم ندارد ندارد و ملموس نیست؛ وفاق ذیل کارآمدی است؛ سخنانی که در راس کشور مطرح می شود باید با خواست طبقه مردم پیوند ملموس داشته باشد؛ بنابراین مباحث تاریخی برای تمرکز فردای کشور مهم است، مساله دیگری که جعفریان به آن اهمیت داده است موضوع توجه به انقلاب علمی است؛ من تصور می‌کنم که ایشان درست فهمیده است، به این معنا که حرکتی که گالیله و نیوتن و دیگران در غرب به معنای علم ایجاد کردند در ایران به معنای ساینس نبوده است؛ جعفریان حرف و برداشت خود را روشن گفته است؛ من می‌گویم معرفت را باید تقسیم‌بندی کرد؛ یک دسته جنبه متافیزیکی دارد که طی آن انسان با پرسش‌های اصلی زندگی و جهان مرتبط می‌شود؛ قطعا ما در سطح متافیزیک و معارفی در تمدن اسلامی رشد داشته ایم و عالَم اسلام درخشیده و ایران بیش از هرجای دیگر؛ در سطح معارف متافیزیکی و تمدن اسلامی ما رشد داشتیم و عالم اسلام و به ویژه ایران درخشیده است.
لاریجانی ادامه داد: در حوزه ساینس آثار ابن‌سینا در قرون سیزده میلادی و تا مدت‌ها در غرب تدریس می‌شد و کار ابن‌سینا؛ کار و رویکرد جالینوس نبود بلکه یک کار علمی به تعبیری امروزی بود؛ از حدود قرن هفدهم که مفاهیمی نظیر دموکراسی غربی مطرح شد، کشورهای اسلامی ذیل این مفهوم نرفتند که این مساله به دلیل شرایط حکومت‌ها بود؛ البته این صرفا معلول توجه به متافیزیک نبود، از سوی دیگر در غرب به گفته خودشان افراط‌گرایی در ساینس بود.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام تصریح کرد: به هر روی باید قدر جناب جعفریان را دانست، او انسان خوش‌فکر، شجاع و موثری است. ما قدردان شما هستیم، خداوند به شما تندرستی عنایت کند.
در بخش دیگری از این مراسم حجت‌الاسلام «محمدعلی مهدوی راد» گفت: رسول جعفریان از فرهنگیان، فرهنگ‌گستر و فرهنگ دوست است.
موضوع گفت‌وگو همیشه کتاب بود و هست
وی ادامه داد: من سال ۱۳۴۸ طلبه شدم؛ به یاد دارم که آن سالها کتابخانه من متشکل از یک نهج ابلاغه، مفاتیح و منتهی الآمال بود، امروز در کتابخانه ام بیش از ۳۰ هزار جلد کتاب دارم؛ اما حدیث برای من ثقلین است. دین برنامه زندگی است؛ لذا باید بر پایه این نگاه ژرف زندگی خود را برنامه‌ریزی کنیم؛ جعفریان بدون هیچ اغراق در طول این بیش از چهل سال دوستی که با او داشتم در هر نوبت که ملاقت‌اش کردم یا تلفنی با او گفت‌وگو داشتم، صرفا از یک مساله صحبت بود، گفت وگوی ما فقط حول یک موضوع بود که او به چه کتابی دست یافته و من به تازگی چه کتابی خوانده ام.
فناوری‌های نوین همواره دغدغه حجت الاسلام جعفریان بوده است
همچنین «سمیه توحیدلو» در این نشست طی سخنانی با بیان اینکه حجت الاسلام جعفریان در بسیاری از مطالبی که می‌نویسد یک ویژگی قابل توجه دارد و آن هم دغدغه ایشان در مورد فناوری‌های نو و کتابخانه‌های دیجیتال است، افزود: این مساله چیزی است که بسیار کم به آن پرداختیم در حالی که جزو نیازهای آینده بوده و اساسا هر تاخیر در این عرصه سبب می‌شود که بر خلاف سایر تکنولوژی‌ها تاخیر ما در این گستره بیشتر و بیشتر شود، اما دکتر جعفریان بسیاردر این عرصه پیشرو بوده و هستن؛ در واقع ایشان درجمع‌آوری داده کتابخانه دیجیتال و پردازش داده‌های آن با وجود نگاه سنتی موجود در کشور پیشتاز هستند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: دکتر جعفریان نَه تنها در عرصه فناوری‌های نو و دیجیتال اهتمام داشته و دارد بلکه از نهادها مطالبه‌گری نیز می‌کند؛ در مقام گردآوری داده بخش بسیاری از منابع و دیتاها در کتابخانه‌های ما وجود ندارد؛ کتابخانه‌های بزرگ ما بسیاری از منابع را ندارند؛ این در حالی است که در دنیا این روش وجود دارد و بسیاری از منابع آرشیو می‌شوند، اکنون در سطح دنیا ربات‌هایی وجود دارد که مانع تخریب کتاب‌ها در فرآیند تحقیق و پژوهش در نسخه هستند در حالی ما حتی در بزرگ ترین کتابخانه‌ها دغدغه‌ای برای داشتن چنین چیزهایی نداریم؛ گویا یک تعصبی وجود دارد تا این موارد به عرصه دانش واگذار نشود.
توحیدلو در ادامه به برخی از ویژگی‌های حجت‌الاسلام جعفریان اشاره کرد و افزود: آموزنده‌ترین خلق و خوی ایشان این است که احساس نمی‌کند با ارایه منبع به دیگران چیزی از ایشان کم می‌شود؛ متاسفانه چنین نگاهی درنهادهای علمی ما نیست؛ امیدوارم که وارد فضای تکنولوژی شویم و ممانعت‌های مختلف در مقابل روش‌های جدید از بین برود و پژوهشگران بتوانند از کتابخانه‌ها به راحتی استفاده کنند.
در بخش دیگری از این مراسم حجت‌الاسلام «عبدالحسین معزی» به سخنرانی پرداخت و با اشاره به اینکه از همان دوران کودکی علاقه بسیاری به کتاب و مطالعه داشته است، اظهار کرد: انگیزه اول من از حضور در این مراسم احترام به علم است؛ علم نور است؛ از علم نور و از روشنایی و نور است که در مسیر و راه درست زندگی قرار می‌گیریم؛ هدف دیگر من از حضور در این مراسم این بود که به مقام دانشمند احترام بگذارم و او را تکریم کنم چراکه از همان ابتدا که طلبه شدم به ما آموختند «اکرم العلماء» بنابراین وظیفه ما این است که بزرگان علم و دانش را گرامی بداریم.
نماینده ولی‌فقیه در جمعیت هلال‌احمر در ادامه با قدردانی از حامد زارع به دلیل تدوین کتاب «آفاق دانایی در سپهر تمدن اسلامی» ادامه داد: بخش نخست این کتاب زندگی‌نامه است و بسیار متعجب شدم وقتی خواندم که یک نوجوان از اصفهان به حوزه می‌آید و در سالهای بعد در طول فعالیت خود آثار متعددی را به رشته تحریر در می‌آورد؛ او قبل از هر صفت دیگری سخت‌کوش بوده و دلباخته کتاب است، البته بسیاری از افراد هستند که کتاب می‌خوانند اما عشق و علاقه به کتاب ندارند؛ به تعبیر دکتر مهدوی راد از جمله افرادی نیستند که روی کتاب خوابشان ببرد و روی کتاب بیدار شوند؛ اما رسول جعفریان این وصف را دارد.
وی در ادامه به ماجرای آشنایی خود با حجت‌الاسلام جعفریان اشاره کرد و افزود: یکی از کتاب‌های ایشان با عنوان «جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران» به دست من رسید که بسیار مورد توجه‌ام واقع شد؛ در این کتاب فعالیت‌های عمیق و خصوصا فعالیت‌های اسلامی و سیاسی مطرح می‌شود که بسیار دقیق است، یکبار نشد که چیزی از ایشان منتشر شود و من نخوانم؛ برای ممثل نماز صبح بود و هرگز مقاله‌ای نبود که از ایشان نخوانده باشم.
حجت الاسلام معزی در ادامه خطاب به حجت‌الاسلام جعفریان تصریح کرد: مرحوم آیت‌الله قاضی همواره تاکید داشت که طلاب باید یک دوره تاریخ اسلام از بعثت تا غیبت کبری بخوانند؛ اکنون تاریخ اسلام در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود اما جامعیت ندارد؛ یکبار به یاد می‌آورم که در دانشگاه تهران بودم و برای اینکه بگویم تاریخ اسلام چیست تصمیم گرفتم که جلسات کنفرانسی برگزار کنم، در این راستا از دکتر زرین‌کوب دعوت کردم به دانشگاه امام صادق (ع) بیابد؛ وقتی ایشان آمد و جلسه تمام شد من متن جلسه را ارایه کردم؛ به یاد می‌آورم که مرحوم حکیمی به من گفت: تو زرین‌کوب را به دانشگاه امام صادق(ع) بردی و او تاریخ گفت؟ در هرحال ایشان آمد و واقعیت این است که ما به این جلساتی نظیر آنچه اشاره شد در این روزگار هم نیاز داریم.
یک دوره تاریخ اسلام برای طلاب بنویسید
حجت الاسلام معزی تصریح کرد: وقتی مرحوم آیت الله قاضی می‌گوید طلبه باید تاریخ اسلام بداند، من از حجت الاسلام جعفریان درخواست می‌کنم که دوره تاریخ اسلام را برای طلاب بنویسید.
بخش دیگری از این مراسم اختصاص به سخنرانی «سید فرید قاسمی» داشت؛ وی ضمن گرامیداشت یاد و نام همه کتابداران و مدیران کتابخان ها، همه کتاب‌ورزان و کتاب‌آفرینان در ایران طی سخنانی اظهار کرد: ما در تاریخ مدیریت ایران معاصر دو فصل داریم که یکی مربوط به زنده‌یاد ایرج افشار است و دیگری مربوط به رسول جعفریان.
وی افزود: رسول جعفریان ۴۷ سال است که با کتاب مانوس است اما سوال این است که ما کتاب را چه چیزی می‌دانیم و چه چیزی تلقی می‌کنیم؟ ما کتاب را هر مضمونی می‌دانیم که در هر محفلی ضبط ثبت شود، من در محفل گرامیداشت ایرج افشار گفتم که اگر پدر او موقوفه‌ای را باقی گذاشت، ایرج افشار خودش را وقف کرد؛ در مورد رسول جعفریان نیز همین مساله صادق است که او خود را وقف ایران‌شناسی، اسلام‌شناسی و تاریخ‌شناسی کرد.
قاسمی افزود: رسول جعفریان هم ناشر است هم پدیدآورنده اثر و نویسنده؛ هم مصحح است هم گردآورنده؛ بنیانگذار کتابخانه تخصص تاریخ اسلام؛ مدتی ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس را عهده دار بود؛ همچنین ریاست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران که اکنون عهده‌دار آن است؛ در طول مدیریت او برگ زرینی به حیات این دو مجموعه اضافه شد؛ از سوی دیگر حیات مطبوعاتی او در قم و تهران بوده است، مساله دیگر اینکه نسخه‌پژوهی و متن‌نگاری، ایران‌گردی و نوشتن سفرنامه، تاسیس گروه‌های تاریخ در موسسات پژوهشی و پژوهشگاه‌ها، پیونددهی کتابخانه‌ها، همکاری با پایگاه‌های خبری، تاسیس کتابخانه‌های تخصصی در کتابخانه مجلس و ... همه و همه برگ‌هایی از خدمات رسول جعفریان است که به ثمررسیده است؛ مرحوم ایرج افشار در مورد رسول جعفریان می‌گفت: پژوهش های تاریخی قم را باید به دو دوره تقسیم کرد، یکی تا آقای جعفریان و دوره دوم از روزی که آقای جعفریان کارش را شروع کرد.
او ناقد علم در ایران است
این پیشکسوت عرصه روزنامه‌نگاری با اشاره به اینکه رسول جعفریان از خیابان تاریخ به بزرگراه تمدن پژوهی رسیده است، تصریح کرد: او ناقد علم در ایران است؛ او معتقد است که دنیا مدرسه و معدن کار است؛ او می‌داند که فهم گذشته با گرفتار شدن در گذشته متفاوت است؛ نخ اتصال را دریافته و وقوف دارد که تاریخ پشت سر نیست و امروز و فردا هم ادامه تاریخ است؛ به خوبی دریافته است که راه رشد و پیشرفت و توسعه از کتابخانه می‌گذرد؛ یکی از طرح‌های او نظرام یکپارچه کتابخانه های دانشگاه‌های ایران با مرکزیت کتابخانه دانشگاه تهران است.
نظر شما