به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: آیین نکوداشت مقام علمی و فرهنگی «منوچهر صدوقی سها» مدرس و پژوهشگر حکمت و عرفان اسلامی از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، عصر چهارشنبه ۱۹ دی‌ماه در تالار اجتماعات شهید مطهری این انجمن برگزار شد.
در این مراسم آیت‌الله «سیدمصطفی محقق داماد» رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم؛ «محمود شالویی» رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی؛ «غلامرضا اعوانی» عضو پیوسته فرهنگستان علوم و «غلامرضا امیرخانی» رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره جایگاه و اهمیت صدوقی سها در سپهر حکمی، فلسفی و عرفانی ایران سخنرانی کردند؛ ضمن اینکه بخشی از این آیین کلیپی تصویری از مرحوم «احمد مهدوی دامغانی» درباره منوچهر صدوقی پخش شد.
صدوقی سها محققی است که به کُنه مطالب می‌پردازد
در ابتدای این مراسم «محمود شالویی» طی سخنانی با بیان اینکه دکتر صدوقی سها از جهات مختلفی حق بزرگی به گردن ما دارد، اظهار کرد: ایشان در حوزه‌های حکمت، فلسفه و عرفان و سایر علوم متداول پژوهش‌های بسیاری داشته است، او نه تنها در باره حکمتِ ایرانی که در مورد عرصه‌های مختلف علوم حِکمی نیز تدبر داشته و محققی است که به کُنه مطالب می‌پردازد.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ادامه داد: او از نظر نَسَبی به خاندانی جلیل‌القدر در اردبیل منتسب است، من سال گذشته به اردبیل سفری داشتم و جمعی از نخبگان اردبیل از ما تقاضا داشتند که حق مطلب را درباره ایشان ادا کرده و مجلسی را برگزار کنیم؛ از سوی دیگر دکتر صدوقی سها منتسب به خانواده علامه جعفری است، لذا هم خودش از نظر خانوادگی با علما نشست و برخاست داشته و هم خانواده متعلقه‌اش؛ (همسر مرحوم دکتر صدوقی سها دختر علامه جعفری بود).
وی با بیان اینکه ترجمه‌های دکتر صدوقی سها فصیح و عاری از بسیاری از نواقصی است که در دیگر ترجمه‌ها به چشم می‌خورد؛ ادامه داد: آیت‌الله محقق داماد ایشان را به دلیل آشنایی دقیق با ادبیات فارس و عرب ستوده است؛ مساله دیگر اخلاق جناب صدوقی سها است؛ او در بسیاری از محافلی که در انجمن برای بزرگداشت علما و اندیشمندان برگزار شد حضور یافت و سخنرانی کرد وخود افرادی که بنا بود که برایشان مراسمی برگزار شود درخواست می‌کردند که یکی از سخنرانان او باشد.
اگر این مورخان نبودند عده بسیاری از اندیشمندان بزرگ فراموش می‌شدند
در ادامه این مراسم آیت‌الله «سید مصطفی محقق داماد» با اشاره به اینکه این آسمان پر ستاره تمدن اسلامی دارای ستارگان تابناکی است که متاسفانه بسیاری از آنان در اثر عدم ذکر نام‌شان در تاریخ یا شناسایی نشده یا کمتر در موردشان صحبت شده است، افزود: به نظر میرسد قدیمی‌ترین کسی که تاریخ حکیمان را نوشته و ذکر آنان را حفظ کرده «سجستانی» بوده است که در کتاب «صوان الحکمة و ثلاث رسائل» نام پنجاه و چند نفر را آورده است؛ پس از او بیهقی البته نَه آن بیهقی مورخ بلکه حکیم بیهقی در کتاب «تتمة‌صوان الحکمة» تعداد ۱۱۱نفر را به این تعداد افزوده است؛ در مقدمه‌ای که نویسنده در این اثر نوشته مشخص است که دغدغه مولف نوشتن این زندگینامه‌ها بوده چراکه اگر به اعتقاد او اگر این موارد را ننویسند یاد این افراد فراموش می‌شود، او نگران این مساله است؛ جالب است بدانید که اگر فردی چون بیهقی از «ابوعبدالله معصومی» نام نمی‌برد او فراموش شده بود؛ غرض اینکه اگر این مورخان نبودند عده بسیاری از این اندیشمندان بزرگ فراموش می‌شدند.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم با بیان اینکه شخصیت‌هایی که علمای گذشته را زنده می‌کنند چند خصیصه دارند، تصریح کرد: اولا هرکسی نمی‌تواند این کار را بکند؛ کسی که می‌خواهد تاریخ زندگی فیلسوف را بنویسد باید خودش فلسفه بداند، اینکه کسی بیاید در مورد تاریخ زندگی فقها بنویسد باید خودش هم از فقهی سر در بیاورد؛ اکنون بسیاری از مطالبی که نوشته می‌شود اگر بگویم تماما جفنگیات است سخنی گزاف نیست؛ باید توجه داشت که نوشتن زندگینامه علمای گذشته در گرو آن است که فرد نویسنده تاریخ را نیز بداند.
صدوقی سها دغدغه زنده کردن آثار قدما را داشت
آیت‌الله محقق داماد گفت: از همان روز اول کار آنچه که از صدوقی سها برای من تجلی داشت همین مساله بود که او دغدغه زنده کردن آثار قدما را داشت؛ او میخواست که بزرگان در تاریخ گُم نشوند؛ نکته دیگر آنکه تصحیح خوب از یک اثر رنج بسیاری برای مصحح دارد، جناب صدوقی سها یکی از بزرگان این عرصه است.
در ادامه این مراسم «غلامرضا اعوانی» با بیان اینکه ما وارث تمدنی هستیم که چنان که باید و شاید ارزش و بهای آن را نمی‌دانیم، گفت: من همواره مثالی را از ابن‌خلدون مطرح می‌کنم؛ او در اواخر مقدمه خود می‌نویسد که تقریبا همه علمای علوم عقلی و نقلی از ایران بودند؛ او نویسندگان صحاح سته نام می برد؛ به هرحال کلام انسان منصفی چون ابن خلدون حجت است؛ او همچنین حدیثی از حضرت رسول(ص) را نقل می‌کند که اگر علم در ثریا هم باشد کسانی از اهل ایران به آن می رسند.
چهره ماندگار فلسفه با اشاره به اینکه حکت مشخصاتی دارد، افزود: سوال این است که چرا علوم را حکمت می‌گوییم؛ پاسخ مشخص است چون هرچه که انسان را از جهل نشان دهد حکمت است. حکمت عالی‌ترین علم است. خداوند در قرآن فرمود: «وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا وَ مَا یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ» (خدا فیض حکمت را به هر که خواهد عطا کند، و هر که را به حکمت و دانش رسانند در باره او مرحمت و عنایت بسیار کرده‌اند و این حقیقت را جز خردمندان متذکر نشوند)؛ حکمت را کسی درک می کند که اولوالالباب باشد.
جهانی کردن حکمت از معجزات قرآن است
وی افزود: حکمت دیدن هر چیزی از دیدگاه الهی بوده و از دیدگاه قرآن تمام پیامبران حکیم بودند؛ اساسا یکی از معجزات قرآن که کمتر مورد توجه واقع شده جهانی کردن حکمت است که در هیچ کتاب و دین دیگری این مساله دیده نشده که همه انبیاء را آموزگار حکمت دانسته باشند؛ مساله دیگر آنکه حکمت به حقایق اشیا توجه دارد، در کشورهای دیگر اسلامی به جهت رواج کلام اشعری این نگاه نبود اما در ایران فرهنگی از فارابی، ابن سینا تا ملاصدرا و دیگران تا به امروز حکمت جایگاه ویژه ای داشته است. حکمت تاله است.
اعوانی در ادامه ضمن تقدیر از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به مناسبت برگزاری این مراسم، اظهار کرد: ما تاکنون انسان‌های بزرگی را دیده‌ایم که اگر اکنون سوال کنیم شاید حتی یک نفر نام آنها را ندارد؛ در مورد شخصیتی چون دکتر صدوقی سها باید به چند نکته توجه داشت؛ نخست کار شصت ساله او در زمینه حکمت است. نکته دیگر اینکه او هر وقت هرکدام از بزرگان و علما را می دید بعضا تا دوساعت پرسش‌هایش را مطرح می‌کرد و این رویکرد او بین سی تا چهل سال بود؛ سوال می‌کرد و می نوشت؛ نکته دیگر آنکه او بس یاری متواضع است؛ اهل دوستی و واقعا مهربان و بی تکلف؛ هیچ اعتنایی به مسایل مادی ندارد؛ ظاهرا اخمو است اما یشان را در مجالس مختلف دیدیم که بسیار اهل مزاح و خوشرو است. بسیار اهل مطالعه و مدرس عالی‌قدر حکمت است.
در ادامه این مراسم «غلامحسین امیرخانی» با بیان اینکه ارتباط من با دکتر صدوقی سها از اواسط دهه ۹۰ شکل گرفت، افزود: ایشان هفته‌ای دو روز به بخش نسخ خطی کتابخانه ملی می‌آمدند و با استاد «اکبر ثبوت» در یک اتاق بودند؛ به یاد دارم یکبار صحبت از یکی از فلاسفه متاخر بود و همه گفتند که او را نمی‌شناسیم ناگهان دکتر صدوقی سها فی‌البداهه سلسله مراتبی را در وصف آن فیلسوف مطرح کرد؛ نکته اینجاست که دکتر صدوقی سها نسبت به علوم نقلی و عقلی و حکمت جامعیت دارد؛ لذا بیراه نیبست که لقب حکیم را به او داده اند.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: وجود امثال دکتر صدوقی سها برای جامعه و فرهنگ ما، تمدن اسلامی و شیعی یک نعمت است و کسی چون او بر احوال و آثار و اندیشه حکما تسلط ندارد.
در ادامه پیامبر دکتر «علی لاریجانی» به این مراسم توسط «مجید فرخزادی» قرائت شد.
بر پایه این گزارش: بخش دیگر این مراسم اختصاص به سخنرانی «منوچهر صدوقی سها» داشت.
وی ضمن قدردانی از برگزاری این مراسم و آنچه که از سوی سخنرانان مطرح شد، گفت: جز شرمندگی نمی‌دانم چه بگویم؛ اما دو مطلب را عنوان می‌کنم؛ اولین فلسفه من مرحوم «یحیی طالقانی» بود که من و جناب روح‌الامین نزد ایشان می‌رفتیم؛ سپس مرحوم هاشم آقای خراسانی بودند و استاد سوم آقای روشن بودند؛ همچنین شیخ محمدعلی جولستانی، حکیم تراز اول عصر با عمر بیش از صد سال نیز استاد دیگر من و نهایتا آقای موسوی گرمارودی؛ همچنین باید از سه نفر از جمله آقای حکیم، آقای عصار و میرزا هادی حائری نیز نام بیاورم.
صدوقی سها ادامه داد: تاریخ فلسفه در صورت جدیدش در غرب از قرن هجدهم در آلمان مطرح می شود و از همان تاریخ که آنان در مورد فلسفه اسلامی شروع به کار کردند نوعا گفتند که فلسفه اسلامی همان فلسفه یونانی است که از سمت راست نوشته می‌شود، حرف واهی دیگری نیز مطرح شد بر این مبنا که اگر بپذیریم چیزی به اسم فلسفه اسلامی مستقل از فلسفه یونانی وجود داشته باشد فلسفه ای متاثر از دین است و فلسفه ای که متاثر از دین باشد دیگر فلسفه نیست بلکه کلام است؛ موضوع سومی که مطرح می‌کنند این است که اگر چیزی به اسم فلسفه اسلامی وجود داشته باشد جنازه‌اش با تشییع جنازه ابن رشد تشییع شده است.
وی افزود: خداوند به من توفیق داد که طی ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر در مورد واقعیت و عدم واقعیت این سه مولفه که مطرح می‌کنند تامل داشته باشم که منجر به پیدایش چند کتاب شد از جمله «پدیدارشناخت تاریخ استعلایی فلاسفه اسلامی»؛ همچنین مجموعه چهار جلدیِ «تاریخ عمومی فلسفه اسلامی بالمعنی الأعم یا برآمده تفاعل اسلامیّات و یونانیّات» البته این کتاب هم دیده نخواهد شد؛ به هر روی در ابن آثار که اشاره کردم بیان نفس الامری واقعی این مدعاها مطرح می شود و اینکه با مرگ ابن رشد نه تنها فلسفه اسلامی تشییع نشد که متولد شد.
صدوقی سها افزود: ما یک دستگاه فلسفی بر مبنای قرآن و احادیث داریم؛ در اسلام در عرض عقل مبادی ادراکی دیگری هم هست، جرا باید از آنها غفلت کنیم؟ بسیاری از احادیث هستند که متن قاعده عقلی هستند. محقق لاهیجی نیز می گوید: «قول معصوم، لااقل نازل منزله بدیهیات است»؛ در نهایت اگر دستگاه فلسفه اسلامی بامعنالاخص را تدوین کنم موجب کمال سعادت و نتیجه عمر من خواهد شد.
علی لاریجانی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم به آیین پیامی ارسال کرده بود که در ادامه می‌آید:
حدود چهل و اندی سال پیش که در دانشگاه صنعتی شریف تحصیل می کردم، با استاد منوچهر صدوقی سها آشنا شدم. آن زمان ایشان فلسفه اسلامی تدریس می کرد و در کلاس ایشان شرکت داشتم. شاید تعجب کنید که چرا در آن زمان در دانشگاه صنعتی که به تربیت مهندسین اهتمام دارد، فلسفه اسلامی تدریس می شد. اجباری در کسب این معارف نبود، ولی مرکزی که آن موقع ایجاد شد و افرادی نظیر آقای دکتر حداد عادل و آقای چتیک در آن تدریس می کردند، در تکمیل شخصیت مهندسان آینده کشور موثر بودند. آقای صدوقی سها نیز در آموزش فلسفه اسلامی خوب ظاهر شدند. در طول
سال های بعد نیز تاملات علمی خود را پیگیر بودند و آثار گرانقدری از خود به یادگار باقی گذاردند که نمونه آن جلد نخست مجموعه تاریخ عمومی فلسفه اسلامی است که اینک از آن رونمایی می گردد. قدر تلاش های این مرد الهی را می دانیم و همواره مورد تکریم ماست. از خداوند متعال توفیقات بیشتر ایشان را خواستارم. علی لاریجانی.»
گفتنی است: در پایان این مراسم از مجلد نخستینِ مجموعه چهار جلدیِ «تاریخ عمومی فلسفه اسلامی بالمعنی الأعم یا برآمده تفاعل اسلامیّات و یونانیّات» اثر منوچهر صدوقی سها که در سلسله انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر شده است، رونمایی شد.
نظر شما