به گزارش خبرنگار گروه زنان و خانواده خبرگزاری شبستان ، تحقق سبک زندگی ایرانی-اسلامی، به‌عنوان یکی از اهداف کلان فرهنگی کشور، با موانع متعددی مواجه است که برخی از آن‌ها ناشی از تحولات جهانی و بخشی دیگر نتیجه سیاست‌گذاری‌های داخلی است. از تهاجم فرهنگی گرفته تا نقش شبکه‌های اجتماعی در تغییر ارزش‌های جامعه، این چالش‌ها به مرور زمان جایگاه سنت‌ها و هویت ایرانی-اسلامی را متزلزل کرده‌اند.
نفوذ شبکه‌های اجتماعی و تهاجم فرهنگی
یکی از بارزترین چالش‌ها، نفوذ گسترده شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های غربی است که ارزش‌های سنتی را هدف قرار داده‌اند.
سمیه رضایی، کارشناس رسانه و فرهنگ دیجیتال، در گفت‌وگو با شبستان می‌گوید: فضای مجازی به میدان نبرد نرم فرهنگی تبدیل شده است. بسیاری از کاربران ایرانی به‌ویژه نسل جوان، روزانه ساعت‌های زیادی را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند. محتوای غالب در این فضاها، نه‌تنها هویت ایرانی-اسلامی را تقویت نمی‌کند، بلکه غالباً باعث تقابل با آن می‌شود. ترویج سبک زندگی غربی، فردگرایی و مصرف‌گرایی از پیامدهای این روند است.
او تأکید می‌کند: برای مقابله با این چالش، باید سواد رسانه‌ای جامعه را ارتقا داد و پلتفرم‌های بومی را تقویت کرد تا کاربران به محتوای مناسب و بومی دسترسی داشته باشند.
کاهش تعاملات اجتماعی و بحران خانواده
کاهش تعاملات واقعی بین افراد و جایگزینی آن با روابط مجازی، از دیگر مسائل اجتماعی است که سبک زندگی ایرانی-اسلامی را تحت‌تأثیر قرار داده است.
حجت‌الاسلام محمد نوری، کارشناس مذهبی و پژوهشگر سبک زندگی اسلامی، در این باره می‌گوید: خانواده در اسلام، محور اصلی تربیت و انتقال ارزش‌هاست. اما در سال‌های اخیر، تعاملات درون‌خانوادگی کاهش یافته و نقش خانواده به‌عنوان نهاد تربیتی کمرنگ شده است. فضای مجازی نه‌تنها جایگزین گفت‌وگوهای خانوادگی شده، بلکه در مواردی حتی به تضعیف روابط زناشویی و افزایش طلاق نیز منجر شده است.
او راهکار این مسئله را تقویت معنویت و افزایش آگاهی خانواده‌ها می‌داند و می‌افزاید: باید به ارزش‌های اسلامی در خانواده بازگردیم و از ابزارهای مدرن برای تقویت روابط خانوادگی استفاده کنیم، نه تخریب آن.
مشکلات اقتصادی و تأثیر آن بر فرهنگ
مشکلات اقتصادی در سال‌های اخیر، اثرات گسترده‌ای بر فرهنگ و سبک زندگی ایرانیان داشته است. کاهش توان اقتصادی خانواده‌ها، بسیاری را به زندگی مصرف‌گرایانه و تلاش برای بقا سوق داده است.
رضا عباسی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با شبستان می‌گوید: در شرایط اقتصادی کنونی، خانواده‌ها برای تأمین نیازهای اولیه خود دچار مشکل هستند. این فشار اقتصادی باعث شده که بسیاری از والدین، فرصت کافی برای تربیت فرزندان نداشته باشند و نقش تربیتی به رسانه‌ها و فضای مجازی واگذار شود.
او ادامه می‌دهد: اقتصاد، پایه فرهنگ است. اگر دولت نتواند وضعیت اقتصادی را بهبود بخشد، نمی‌توان انتظار داشت که خانواده‌ها به ارزش‌های فرهنگی پایبند بمانند. سیاست‌گذاران باید به این پیوند اقتصادی-فرهنگی توجه بیشتری داشته باشند.
یکی دیگر از چالش‌های کلیدی، ضعف در نظام آموزشی کشور است. محتوای آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها، به‌جای تقویت هویت ملی و دینی، گاه با الگوهای جهانی ناسازگار تطبیق داده می‌شود.
حجت‌الاسلام نوری در این باره می‌گوید: نظام آموزشی ما باید پرچم‌دار هویت‌سازی باشد. اما متأسفانه در برخی موارد، ارزش‌های ایرانی-اسلامی در متون درسی و روش‌های آموزشی کمرنگ شده است. این در حالی است که کشورهای دیگر با سرمایه‌گذاری در آموزش، فرهنگ و هویت ملی خود را تقویت می‌کنند.
بازگشت به هویت ایرانی_ اسلامی با نگاه به آینده
برای عبور از چالش‌های پیش‌رو، لازم است که نهادهای مختلف، از جمله دولت، رسانه‌ها، و مراکز آموزشی، همسو عمل کنند. بهبود وضعیت اقتصادی، ارتقای سواد رسانه‌ای، تقویت معنویت در خانواده‌ها، و بازنگری در سیاست‌های فرهنگی و آموزشی از گام‌های کلیدی در این مسیر است.
همچنین، توجه به دیدگاه‌های کارشناسان و مشارکت جامعه در طراحی سیاست‌های فرهنگی، می‌تواند به احیای سبک زندگی ایرانی-اسلامی کمک کند. این مسیر نه‌تنها به تقویت هویت ملی منجر می‌شود، بلکه انسجام اجتماعی را نیز افزایش خواهد داد.
نظر شما