به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: رویداد «طَبا (طراحی برای آینده)» با هدف حمایت از محصولات و خدمات نوآور طلاب حوزه‌های علمیه سراسر کشور به همت مرکز رشد و نوآوری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجتمع حوزوی امام رضا (ع)، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور، مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، خانه اندیشه‌ورزان برگزار می‌شود.
محورهای رویداد «طبا» عبارت‌اند از: فرهنگ و معنویت، اجتماعی، اقتصاد ،رسانه، فضای مجازی، رفاه ، سلامت و تامین اجتماعی ،مدیریت ،هوش مصنوعی، علم، فناوری و نوآوری، فناوری اطلاعات، دفاع و مقاومت، بین الملل؛ لذا مخاطبان تا ۳۰ دی ماه فرصت ثبت‌نام برای شرکت در رویداد را دارند؛ ضمن اینکه ۵ تا ۱۰ بهمن زمان ارزیابی آثار بوده و آیین اختتامیه و معرفی برگزیدگان نیز ۳۰ بهمن برگزار می‌شود.
به مناسبت برگزاری رویداد طبا، «سید مهدی موسوی» دبیر اجرایی این رویداد با حجت‌الاسلام «عبدالحسین خسروپناه»، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی دیدار کرد که در ادامه مشروح مباحث مطرح شده از سوی دبیر شورا در این دیدار را می‌خوانید:
کسب ثروت از راه درست و مصرف آن برای فعالیت‌های فرهنگی از سوی طلاب مانعی ندارد
حجت‌الاسلام «عبدالحسین خسروپناه» دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در آستانه برگزاری رویداد «طبا» در مورد ارتباط متقابل تولید ثروت از معبر فعالیت‌های علمی و فرهنگی و به ویژه بحث تولید علم و مشارکت طلاب ذیل برگزاری این رویداد و اساسا راه‌های تولید ثروت از سوی طلاب اظهار کرد: ثروت در آموزه‌های دینی یک ارزش محسوب می‌شود اما باید مراقب باشیم که نگاه مارکسیستی نسبت به آن نداشته باشیم؛ اگر در قرآن مال نکوهش و به عنوان فتنه توصیف شده ناظر بر مواردی است که از ثروت استفاده نادرست می‌شود حال آنکه انبیا با قدرتِ ثروتی که داشتند سعی می‌کردند باطل بر حق غلبه پیدا کند؛ بنابراین کسب ثروت از راه درست و حلال و مصرف آن در همین مسیر محل اشکال نیست و طبیعتا یکی از موارد مصرف ثروت فعالیت‌های فرهنگی است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: برای مثال برخی از ثروت در عرصه فناوری‌های نرم و خلاق فرهنگی استفاده و از این راه درآمد کسب می‌کنند؛ به عنوان نمونه پویانمایی کرده و تولید انیمیشن دارند یا بازی‌های رایانه‌ای را تولید می‌کنند؛ مثال دیگر بحثی است که اکنون مطرح بوده و از آن تعریف ارایه می‌کنند یعنی شهرِ خلاق فرهنگی و کسب درآمد از طریق آن که اشکالی در آن نیست و با مبانی شرعی سازگاری داشته و یک وسیله و ابزاری برای اشتغال‌زایی است؛ از سوی دیگر ذیل همین نگاه، صنایع دستی یا اسباب‌بازی و مواردی از این دست ابزاری هستند که در عین تاثیرگذاری و کار فرهنگی، می‌توانند کسب درآمد و اشتغال‌زایی داشته و گردش ثروت ایجاد کنند؛ در واقع با این رویکرد به جای اینکه کنز اتفاق بیفتد و انباشت ثروت شود، این کسب درآمد و ثروت به صورت چرخشی در حوزه فرهنگ انجام می‌گیرد؛ بنابراین رابطه ثروت و فرهنگ می‌تواند با مبانی حکمی و فقهی صحیح باشد و تعارضی با این دو نداشته و جامعه نیز می‌تواند از آن استفاده کند.
از علوم انسانی اسلامی می‌توان فناوری‌های نرم تولید کرد
حجت الاسلام خسروپناه گفت: نباید گمان کنیم که علوم اسلامی یا علوم انسانی صرفاً یک سری نظریه از علوم انسانی و اسلامی است، بلکه می‌توان از آنها فناوری‌های نرم مثل تکنولوژی آموزشی تولید کرد؛ از روانشناسی، جامعه شناسی، اقتصاد، مدیریت و سایر رشته‌های این عرصه؛ بعد از این مرحله تکنولوژی آموزشی و وزارت آموزش و پرورش شکل گرفته و مدارس ایجاد می‌شود که این مدارس در واقع ساختارهای عینی هستند که زاییده همین تکنولوژی آموزشی هستند که البته این تکنولوژی نیز زاییده نظریه‌هایی در روانشناسی و جامعه شناسی و علوم تربیتی است.
وی افزود: ما در علوم اسلامی با یک سری نظریه‌هایی مواجهیم مثلاً در فلسفه اسلامی نظریه انسان‌شناسی وجود دارد، نظریه انسان در فلسفه، نظریه معرفت در فلسفه، نظریه جهان در فلسفه چراکه در فلسفه هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی و جهان‌شناسی و انسان شناسی ناب است که این مباحث ارایه می‌شود و این در حالی است که ما عین همین مباحث را در معارف قرآن و روایات داریم، به بیان دیگر می‌توانیم از معرفت‌شناسیِ قرآنی و روایی سخن بگوییم و از جهان‌شناسی قرآنی صحبت کنیم، در واقع روایت از هستی‌شناسی قرآنی و روایی به مثابه علوم پایه در علوم تجربی است؛ یعنی همان‌طور که علوم تجربی به فناوری‌های علوم مهندسی و از سوی دیگر علوم مهندسی به صنعت سوق پیدا کرد ما نظریه‌ای در علوم اسلامی داریم مثل انسان‌شناسیِ اسلامی، جهان‌شناسی اسلامی و امثالهم که می‌توانیم آن را به یک فناوری مثلاً تکنولوژی آموزشی و تعلیم و تربیت برسانیم، به بیان دیگر کاملا تکنولوژی تعلیم و تربیت مبتنی بر انسان‌شناسی اسلامی را شکل دهیم چراکه انسان‌شناسی اسلامی، مواردی نظیر ساحت‌های انسان، مراتب نفس، مراتب جسم، مراتب انسان را بیان میکند و این مراتب انسان در تکنولوژی تعلیم و تربیت، در فناوری تعلیم و تربیت و حکمرانی این عرصه اثرگذار هستند.
دیبر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: تکنولوژی تعلیم و تربیت و حکمرانی تربیت شبیه علوم مهندسی در علوم پایه و علوم تجربی است اما اینجا از علوم و نظریه علوم اسلامی و در واقع قرآنی و روایی استفاده می‌کنیم و پس از آن به فناوری‌ها و تکنولوژی‌های نرم اجتماعی مثل فناوری تعلیم و تربیت و فناوری حکمرانی می‌رسیم که وقتی در جامعه پیاده می‌شود مدرسه‌ای با رویکرد اسلامی ساخته می‌شود که نظیر آن در بسیاری از حوزه‌های علمیه وجود دارد.
مدرسه علمیه مکتب علمی را شکل می‌دهد
وی گفت: اساسا سبک آموزشی در حوزه‌های علمیه حفظ‌محور نبوده و کاملا متفاوت است؛ اولاً طلاب خودشان استادشان را انتخاب می‌کنند برای مثال فرض کنید که اساتید مختلف درس خارج دارند اما یک طلبه می‌گوید من علاقه دارم که سر درس فلان استاد بروم، قطعا این طلبه بعدها باید قدرت استنباط و اجتهاد پیدا کند، از سوی دیگر تصور کنید که او فرمول‌های مختلفی هم حفظ کند اما نتواند یک مسئله جدید به تعبیری مسائل مستحدثه و مسایل جدید را از قرآن و روایات با روش اجتهادی به دست بیاورد و طبیعتا وقتی چنین باشد صد سال هم سر کلاس برود ارزش ندارد؛ این مساله مهم است که بدانیم مدرسه علمیه مکتب علمی را شکل می‌دهد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: ما می‌توانیم با تولید نظریه در علوم انسانی و علوم اسلامی به یک سری دانش‌بنیان‌هایی برسیم و از دانش بنیان‌ها به علوم مهندسی و در واقع تکنیکی برسیم، شبیه علوم مهندسی که عینیت آن در بخش‌های مختلف اعم از اداری، اجتماعی و علمی ظهور و تجلی پیدا کند، این ارتباط را امروزه تحت عنوان سطوح فناوری TRL مطرح و معتقدند از ایده تا تجاری‌سازی می‌توان این فرایند را طی کرد، از نظر من عینا همین فرایند در حوزه علوم انسانی اسلامی قابل تعریف است؛ ما نظریه اسلامی در علوم انسانی داریم و بسیاری از محققان در این عرصه و شاخه‌های آن تلاش کرده‌اند و از این نظریه‌ها به تکنولوژی تعلیم و تربیت اسلامی هم رسیده‌اند یا مثلاً برخی محققین به فناوری حکمرانی رسیدند؛ تبدیل این گام به گام بعدی که همان عینیت‌بخشی در مدارس یا در سازمان‌ها است کمتر اتفاق افتاده که امیدواریم محقق شود و از یک سازمان مبتنی بر نظر اسلامی برخوردار باشیم، در این میان نقش شتاب دهندگی شورای انقلاب فرهنگی در شکل گیری این فرآیند زیست‌بوم می‌شود.
وی اظهار کرد: تولید نظریه‌های اسلامی در حوزه اجتماع و تبدیل آن به فناوری‌های نرم اجتماعی و تبدیل فناوری نرم اجتماعی به ساختارها و سازمان‌ها امری ممکن و شدنی است و بخشی از آن نیز تحقق یافته است؛ اما سوال این است که آیا شورای عالی انقلاب فرهنگی نقش شتاب‌دهنده برای تحقق این اتفاق داشته است یا خیر؟ قطعا شورا تاثیرگذار بوده و نوشتن سندهای مختلف از جمله سند نانو، سند هوافضا، سند امنیت فضایی، اسنادی در باب علوم طبیعی و علوم فناوری شاهدی بر این مدعاست اما علاوه بر اسنادی که اشاره شد، تعریف ساختارهایی هم بوده که قابل توجه است به عنوان نمونه معاونت علمی ریاست جمهوری، بنیاد نخبگان، صندوق حمایت از پژوهشگران، ستاد نانو، ستاد بیوتکنولوژی و ... که همه ساختارهایی هستند که با تدوین و تصویب اسناد ایجاد شدند و به نظر من شورای عالی انقلاب فرهنگی نقش شتاب دهنده در زیست بوم تحول در علوم مهندسی و علوم پایه را انجام داده و در این عرصه موفق عمل کرده است.
حجت‌الاسلام خسروپناه افزود: البته این شتاب‌دهندگی شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه علوم انسانی و علوم اسلامی و تبدیل این نظریه‌های اسلامی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی به فناوری‌های نرم و تبدیل فناوری نرم به سازمان‌ها کاری است که شورا به تازگی آغاز و در حال انجام آن است؛ برای مثال به آیین‌نامه ارتقایی که اخیرا در حال اصلاح آن هستیم اشاره می‌کنم که در قدم اول، آیین‌نامه ارتقا را مصوب کردیم تا ذیل آن علوم مهندسی و علوم انسانی، هنر و علوم پزشکی آیین‌نامه ارتقا داشته باشند یعنی سه فصل در یک بسته آیین‌نامه که برای هر یک از این سه فصل بنا شد تا ماده فرهنگی، ماده آموزشی، ماده پژوهشی، ماده فناوری و ماده مدیریتی لحاظ شود یعنی حتی در آیین‌نامه ارتقا در علوم انسانی و اسلامی و علوم هنری، به ماده فناوری هم توجه شده است که به این معناست که اولاً باید تولید نظریه علوم انسانی و علوم اجتماعی با رویکرد اسلامی داشته باشیم و اینکه اساسا نظریه ها تبدیل به فناوری‌های نرم اثرگذار در ساختارها و سازمان‌ها شود و این اقدامی بود که شورای عالی انقلاب فرهنگی در راستای شتاب‌دهندگی انجام داد.
وی افزود: اقدام دیگر این بود که اسنادی را که در حوزه انسانی و هنر باقی مانده نظیر سند موسیقی، سند صنایع دستی، سند نقشه جامع علمی، سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور تبدیل به اسناد راهبردی و ساختار شود که این اتفاق دارد می‌افتد، بنابراین نقش شورای انقلاب فرهنگی بیشتر نقش سیاست‌گذاری است البته شورا نقش قرارگاهی را نیز در کنار سیاست‌گذاری پذیرفته و ایجاد کرده و طبیعتاً با کار قرارگاهی؛ راهبری و هدایتگری دستگاه‌ها و ساختارها در راستای عینیت بخشی برای نظریه‌ها در حوزه علوم انسانی و اجتماعی با رویکرد اسلامی محقق می شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: شخصا تلاش کردم تا وارد مباحث فلسفی و فقهی متعارف و فلسفه‌های مضاف و فقه نظامات اجتماعی شوم، به این معنا که اولا فلسفه اسلامی، فلسفه علوم انسانی و نظریه پردازی در علوم انسانی اسلامی را کار کردیم و سپس پیوند بین فلسفه علوم انسانی و فقه نظامات اجتماعی را دنبال کرده و اکنون در گام بعدی به دنبال تبدیل نظریه‌های فقهی و فلسفی در حوزه نظامات اجتماعی به حکمرانی اجتماعی هستیم؛ در واقع ایده من مبتنی بر اینکه از نظریه اسلامی بتوانیم به حوزه عینی برسیم و یک زیست‌بوم دانش بنیان را در حوزه علوم انسانی دنبال کنیم نه تنها ایده بلکه تکامل نظریه فقه نظامات اجتماعی یعنی نظریه فلسفه مضاف و نظریه فقه نظامات اجتماعی بود که در راستای تکامل آن صورت پذیرفت.
حجت‌الاسلام خسروپناه گفت: حتی در این عرصه به مدت دو سال درس خارج فقه حکمرانی داشتیم و تلاش این است که بتوانیم الگوی حکمرانی حکمی را در حوزه های مختلف پیاده کنیم، برای مثال اخیرا با یکی از هلدینگ‌های انرژی جلسه داشتم و الگوی حکمرانی حکمی در حکمرانی انرژی را پیشنهاد دادم؛ همچنین جلسه‌ای با اصحاب موسیقی در خانه موسیقی داشتیم تا کاربست حکمرانی حکمی در حوزه موسیقی و هنر را پیشنهاد دادم؛ به نظرم فاصله عمیقی بین نظریه‌های فلسفی و فقهی با حوزه‌های فرهنگی نظیر موسیقی، انیمیشن و بازی‌های رایانه‌ای داشتیم، الگوی حکمرانی حکمی می‌تواند نظریه‌های فقهی و فلسفی را به عرصه‌های مختلف فرهنگ پیوند بزند.
طلبه به شرطی می‌تواند دنبال ثروت باشد که این عرصه را با کار علمی- فرهنگی خود پیوند بزند
وی در ادامه در مورد فعالیت اساتید و طلاب حوزه‌های علمیه در عرصه‌ها و مشاغل دیگر در جوار تدریس و تحصیل بسان همان سیره و روش علمای قدیم اظهار کرد: این مساله هیچ اشکالی ندارد که یک طلبه حوزوی به دنبال ثروت‌اندوزی هم باشد اما با حفظ چند شرط ؛ نخست آنکه این ثروت‌زایی را با کار علمی فرهنگی خویش پیوند بزند یعنی بتواند نظریه‌پردازی کرده و ایده اثربخش فرهنگی ارایه کند که ذیل این ایده و نظریه درآمد اقتصادی هم برایش محقق شود؛ اساسا این رویکردها اشکالی ندارد اما حتما باید با دانش ارتباطی داشته باشند؛ اما برخی طلاب چند سال درس می‌خوانند و دیگر رها می‌کنند و سراغ کسب و کار می‌روند که من این رویه را تایید نمی‌کنم چراکه قطعا این رویکرد به کار علمی طلبه آسیب می‌زند.
تولید نظریه و کسب درآمد از این طریق بیشتر در شأن طلبه است
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: طلبه باید حوصله کند و سواد و علم و دانش خود را رشد دهد، ممکن است از طریق دانش خود به درآمدزایی هم برسد برای مثال برخی از اساتید حوزه، هیات علمی دانشگاه می شوند و پروژه‌های پژوهشی دریافت می کنند که طبیعتا برایشان منبع درآمد هم هست، از سوی دیگر پرداختن به رویکرد کسب درآمد برای طلاب شرط دیگری هم دارد که عبارت است از اینکه این ثروت تبدیل به کنز نشود چراکه کنز از نظر اسلام حرام است؛ این ثروت حتما باید در گردش بوده و منشا اشتغال‌زایی برای دیگران شود، شرط دیگر آن است که این کسب ثروت و درآمد برای طلبه منجر به فتنه نشود به این معنا که مانع کار خیر او نشود بلکه برایش کوثر شود نَه ثروت تکاثری، اگر ثروت کوثری شد اشکالی ندارد، حضرت امیر(ع) سرمایه عظیمی داشت، خودش کار اقتصادی می‌کرد، اما وقف می‌کرد و وقف‌نامه در نامه‌های آغازین نهج البلاغه هست که تولیت امور وقفی امیرالمومنین به حسنین سپرده شد، قطعا اگر آن حضرت ثروتی نداشت که وقف‌نامه‌ای به این گستردگی نداشت، بنابراین کسب ثروت برای طلبه باید در خدمت مردم و امور خیر باشد؛ مساله آن است که ما با نظریه فاصله داریم، این عرصه یعنی تولید نظریه و کسب درآمد از این طریق بیشتر در شأن طلبه است.
نظر شما