گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان-نازلی مروت: اینجا، آدم را به آرزویش می‌رسانند. آرزوی قدیمی خیلی از آن‌ها که می‌خواهند ریزه‌خوار خوان کریمان باشند. اینجا رزق بهشتی تقسیم می‌کنند؛ از آن‌ها که شفا می‌دهد، که تبرک است، که مزه بهشت می‌دهد.
سفره عشق؛ لقمۀ تبرک
آه از بهشت! باید خیلی خوش‌شانس باشی تا قرعۀ بهشت به نامت بیفتد. تا یکی از آن فیش‌هایی که برای تبرّک و شفا می‌دهند، به دستت برسد؛ تا مهمان شوی، مهمان او که آوازه کرامتش حتی به آهو هم رسیده. مهمان همان آقایی که در صحن و سرای حرمش عطر عاشقی تنفس می‌کنی و بر سفره برکتش، لقمه عاشقی در دهان می‌گذاری.
قدمتی به درازای ۴۰۰ سال تجربه
اینجا مهمانسرای حرم رضوی است؛ دروازه بهشت، همانجا که همه حاضرند هرچه دارند، بپردازند و یک لقمه از غذای تبرّکی‌اش را ببرند. همانجا که برکت سفره‌اش شفا می‌دهد دردهای لاعلاج را و جلا می‌دهد دل‌های شکسته را. بیش از ۴۰۰ سال است که پیر و جوان، زن و مرد، کوچک و بزرگ جلوی در این مهمانسرا صف می‌کشند. آن‌ها حتی به یک تکه نان هم راضی‌اند و دانه‌های برنجش را با خود می‌برند که برکت دیگ غذایشان شود. اینجا عشق قسمت می‌کنند، بهشت می‌دهند و برکت. مهمانسرای حرم رضوی، قبله آمال بسیاری از زائران است و آرزوی هر کسی است که برای یک بار هم که شده بر سفره کرامت امام رضا(ع) مهمان شود. اینجا قدمتی ۴۳۵ ساله دارد، آنطور که در اسناد به جامانده، آمده است.
قدیمی‌ترین سندی که شکل‌گیری مهمانسرای آستان قدس رضوی را ثبت کرده، مربوط به سال ۱۰۱۰ هجری قمری؛ چیزی بیش از ۴۳۰ سال قبل است. از آن زمان تاکنون این تکه از بهشت رضا(ع)، بنده‌پروری و زائران را به سفره رحمت رضوی میهمان می‌کند.
سندها می‌گویند در عهد صفوی این مهمانسرا با نام «مطبخ» فعالیت خود را شروع کرده و از ادوار مختلف تاریخ گذشته، خوان نعمتی برای عاشقان امام هشتم(ع) بوده. آنطور که از گذشته در سندها روایت شده؛ حاج میرزا موسی‌خان، نخستین تولیت آستان قدس، مطبخ را از رکودی که در دوره افشاریه به آن دچار شده بود، می‌رهاند و رونقی دوباره به آن می‌دهد تا کسی دست خالی از سر سفره امام مهربانی‌ها نرود.
مهمانسرای آستان قدس تا پایان حکومت قاجار در دو بخش جداگانه «کارخانه مبارکه خادمی» و «کارخانه مبارکه زوّاری» به فعالیت خود ادامه می‌دهد و تفاوت فعالیتش با دوره‌های قبل در آن است که علاوه بر فقرا، نیازمندان و خادمان؛ به زائران هم رزق بهشتی می‌دهند. در واقع از این دوران است که پای زائران به طور رسمی به مهمانسرای حضرت باز می‌شود. پیش از آن و در دوره صفویه آنطور که در کتاب «مکارم اخلاق» به آن اشاره شده؛ این مهمانسرا به نام «غلور خانه» فعالیت داشته و هر روز در آن به اطعام فقرا، ضعفا و ایتام پرداخته می‌شده است.
واقفان، عاشقانه پای کار آمدند
مهمانسرای حضرت در طول تاریخ جابجایی‌های زیادی داشته تا به مکان نهایی خود واقع در حرم مطهر رضوی می‌رسد. در کتاب «عالم‌آرای نادری»، مکان اولیه این مهمانسرا در دوره‌های صفویه و افشاریه بر روی صفّه گنبد الله‌وردی خان ثبت شده است اما در اواسط دوره قاجار که مهمانسرا به دو قسمت مجزا تقسیم می‌شود، قسمت زائران و خادمان در بالاخیابان و مهمانسرای ویژه اعیان و خدام هم در پایین‌خیابان حرم مطهر در نظر گرفته می‌شود.
سرانجام پس از تغییرات متعدد، اکنون این مهمانسرا در دو بخش؛ یکی در بست شیخ نواب صفوی و دیگری در صحن غدیر پذیرای زائرانی است که چون کبوتران دور مانده از آب و دانه به سوی سفره برکت رضوی بال و پر می‌گشایند. در گذشته افراد زیادی در این مهمانسرا با مشاغل مختلفی در حال خدمت بوده‌اند. توشمال (حاکم آشپزخانه)، حویج‌دار (کسی که طبّاخان و کارکنان مطبخ نیازهای روزمره خود را از او درخواست می‌کرده‌اند)، سفره‌چی (پیشخدمت)، ایاغچی (مسئول نگهداری و شستشوی ظروف)، قاپوچی (دربان) و... از جمله مشاغلی بودند که با کم و بیش تغییراتی در حال حاضر نیز وجود داشته و امورات مربوط به مهمانسرای آستان قدس را برقرار می‌کنند.
مدیریت و تأمین هزینه‌های مهمانسرای حرم رضوی از دیرباز تاکنون امری سخت و در عین حال مهم است. رد پای وقف را می‌توان در این تامین هزینه دید. آنجا که تعمیرات ساختمانی، تأمین سوخت، سفیدگری ظروف، تهیه مواد غذایی، پرداخت حقوق به کارکنان و... از قدیم به هزینه‌های بالایی نیاز داشته؛ واقفان عاشقانه پای کار می‌آمدند و برای سفره پربرکت امام خوبی‌ها، به خوبی خرج می‌کرده‌اند.
این سنت حسنه با رغبت و اشتیاق واقفان کماکان نیز در پرداخت بخشی از هزینه‌های مهمانسرا نقش مهمی دارد و سفره پذیرایی از زائران رضوی با کمک و شوق همین واقفان است که رنگین می‌شود. این در حالی است که نذورات مردمی هم به کمک وقف آمده و مدیریت این مجموعه را آسان‌تر کرده است. در واقع وقف و نذورات، دو بازوی کمکی هستند که در کنار بودجه سالانه‌ای که از طرف آستان قدس رضوی برای اداره این مهمانسرا در نظر گرفته می‌شود، به ادامه خدمات در مهمانسرا کمک می‌کند.
موقوفات، بخش مهمی از منابع اصلی درآمدهای فعالیت‌های آستان قدس رضوی، به شمار می‌رود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نگاه به مسئله وقف در این حوزه پررنگ‌تر و به توسعه موقوفات منجر شد و کلیه علاقه‌مندان به مشارکت در این امر، راغب بوده و آن را افتخاری برای خود می‌دانند که بتوانند به عنوان واقف وارد عمل شده و در توسعه مهمانسرای رضوی مشارکت داشته باشند.
با رضوان، مهمان مهمانسرا شوید.
دریافت غذای حضرتی و ورود به مهمانسرای آستان قدس، آرزوی بسیاری از زائران است. اما از آنجا که تعداد عظیمی از زائران متقاضی دریافت ژتون غذا از مهمانسرا هستند و ظرفیت مهمانسرای رضوی برای پذیرایی از زائران محدود است، معمولاً چشم همه زائران به جمال غذای حضرتی روشن نمی‌شود و این توفیق نصیب تعداد محدودی از آن‌ها می‌شود. در گذشته، کارت‌های غذای حضرت به صورت تصادفی بین مسافران و زائران در مساجد، ایستگاه‌های راه آهن و هتل‌ها توزیع و یا در ازای برخی نذورات اهدا می‌شد اما برای مدیریت هرچه بهتر این روند؛ امروزه زائران می‌توانند با نصب نرم‌افزار رضوان و درج کد ملی خود در آن؛ هر روزه از فرصت قرعه‌کشی برای دریافت فیش غذای حضرتی بهره‌مند شوند. این قرعه‌کشی با ارسال عدد ۳ به سامانه پیامکی ۸۸۰۰ نیز ممکن خواهد بود.
تعداد بسیار زیاد زائران موجب شده تا دریافت غذای حضرتی برای هر زائر یک بار ممکن شود و وعده بعدی پذیرایی از زائری که نامش در قرعه‌کشی در آمده، به دو یا سه سال بعد موکول شود. مهمانسرای رضوی روزانه در سه وعده غذایی صبحانه، ناهار و شام، هزاران پرس غذا تولید و بین زائران و مشتاقان حرم کبریایی علی بن موسی الرضا(ع) توزیع می‌کند.
حالا تصور کنید این انتظار ۲ یا ۳ ساله برای دریافت غذای حضرت چه شوقِ شیرینی را کنج دل زائران می‌نشاند. مگر اینجا چه تقسیم می‌کنند که خیل مشتاقان سه سال در انتظار می‌مانند و صف می‌کشند و آرزو می‌کنند بلکه قرعه به نامشان بیفتد و میهمان امام رضا (ع) بشوند؟ کافی‌ست چشم دل را ببندیم و لحظه‌ای خود را بر سفره پربرکت رضوی تصور کنیم. یک قاشق از غذای حضرتی در مهمانسرای رضوی، حکم آب حیات را دارد. شفا می‌دهد، تبرّک می‌کند، جان می‌بخشد و آرامش می‌دهد. این مهمانسرا تلاش خود را به کار گرفته تا بهترین و با کیفیت‌ترین خدمات را به زائران رضوی ارائه دهد تا میهمانان امام رضا (ع) با لبخندی بر لب این فضا را ترک کنند.
در این قطعه از بهشت؛ حال و هوا جور دیگری است. عشق طعم دیگری دارد و عطر عاشقی پیچیده لابلای چین و شکن‌های سفره اطعام رضوی. واقفان و اهداکنندگان نذورات در این اطعام بهشتی سهم بسزایی دارند و چه سعادتی بالاتر از آن که دستی برسانی و گوشه سفره امام رضا(ع) را بگیری و زائرانش را بر سر این سفره بنشانی.
اینجا سفره عشق گسترده است، دست و رویی بشویید و وارد شوید، بسم الله...
نظر شما