دکترشکوهی؛پدر علم تعلیم و تربیت ایران و نخستین وزیر آموزش و پرورش کشور

خبرگزاری شبستان// خراسان جنوبی

دکتر شکوهی در تیرماه 1305 در شهر خوسف از توابع خراسان جنوبی متولد می شود و در سال 1311 به مدرسه ای در خوسف، محل تولدش می رود. مدرسه ای که به نام عارف و شاعر معروف، ابن حسام خوسفی نام گرفته بود.

وی از خاطرات دوران کودکی و مدرسه، تصاویر واضحی را به یاد می آورد: " بعد از اینکه از کلاس چهارم دبستان فارغ التحصیل شدم، مرتباً می رفتم به مدرسه و در همان فضا می گشتم یا در کلاس ها می نشستم، چون مثل بقیه بچه ها بازی نمی کردم، اصلاً بازی بلد نبودم. 2 سال باقی مانده آموزش ابتدایی را در دبستان های تدین و مدرسه ضمیمه دانشسرای مقدماتی گذراندم. در این مدرسه سطوح ابتدایی و متوسطه مثل دیگر مدارس وجود داشت و از پایان کلاس سوم دبیرستان یعنی پس از 9 سال تحصیل، 6 سال ابتدایی و 3 سال متوسطه، دانش آموز می توانست در دانشسرای مقدماتی تحصیلات خود را انجام دهد تا برای آموزگاری در مدارس ابتدایی شهر و روستا آماده شود"

غلامحسین شکوهی در سال 1323 با رتبه ممتاز از دانشسرا فارغ التحصیل شد و به روستای خود خوسف بیرجند بازگشت تا آموزش رسمی کودکان هم دیاری خود را آغاز کند. پس از 2 ماه به زاهدان منتقل شد، اما به دلیل بیماری مادر به آنجا نرفت، به روستای گل منتقل شد و پس از چهار ماه دوباره به خوسف بازگشت.

شکوهی: " آن زمان تحصیل در دانشسرای مقدماتی تا کلاس 11 محسوب می شد و فارغ التحصیل دانشسرا اگر در امتحان نهایی ششم دبیرستان یعنی ریاضی، طبیعی و ادبی پذیرفته می شد، دیپلم کامل بود و مطابق قانون می توانست بدون کنکور وارد دانشگاه شود. با این انگیزه این آزمون را در مشهد در سال 1327 گذراندم و دیپلم کامل ادبی را اخذ کردم".

غلامحسین شکوهی در سال های 1323 تا 1328 با قانون کفالت مادر از خدمت سربازی معاف شد، اما با فوت ناگهانی مادر در سال 1328 به سربازی اعزام شد و پس از طی دوره دانشکده افسری، بقیه خدمت را با درجه افسری در اصفهان به پایان رساند. شکوهی پس از سربازی به بیرجند بازگشت و تا سال 1332 در دبیرستان های بیرجند به تدریس پرداخت.

شکوهی، عطش آموختن داشت و این میل به دانش اندوزی بود که او را به تهران کشاند تا در رشته ادبیات فارسی دانشسرای عالی تحصیل خود را ادامه دهد. او در سال 1335 با رتبه اول فارغ التحصیل شد؛ امتیازی که مجوز اعزام او را به سوئیس فراهم کرد.

در دوران تحصیل در دانشسرای عالی تهران، شکوهی با یکی ازهمکلاسی های خود ازدواج کرد. شکوهی پس از اخذ لیسانس و پس از ازدواج در این سال (1336) به همراه همسرش به سوئیس رفت، سفری که دستاورد آن نه تنها مدرک دکترا بود، بلکه فرصت درک محضر استادانی چون «پیاژه» و «دوتران» را فراهم کرد. در سال 1340 بود که غلامحسین شکوهی در رشته علوم تربیتی از دانشگاه ژنو فارغ التحصیل شد. ژان پیاژه استاد بسیاری از چهره های نامی معاصر ایران در حوزه های علوم اجتماعی بوده است.

شکوهی: نخستین وزیر آموزش و پرورش ایران
سال 1341 پس از بازگشت از ژنو، شکوهی در وزارت فرهنگ آن زمان در دفتر مطالعات تربیتی که بعد به اداره کل مطالعات و برنامه ها تغییر نام یافت مشغول به کار شد و به تدریج در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران، تربیت معلم مامازن ورامین و دانشگاه فردوسی مشهد تدریس در حوزه های آموخته اش را آغاز کرد. در سال 1345 شکوهی با عنوان استادیار به دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران منتقل شد جایی که علاوه بر 27 سال تدریس موفق و سازنده، سال هایی را به کارهای اجرایی از جمله مدیریت گروه و ریاست دانشکده علوم تربیتی پرداخت. شکوهی همچنین نخستین وزیر آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران است.

پس از استعفا در کنار تدریس دانشگاهی، ریاست شورای عالی آموزش و پرورش را برای مدت یک دوره چهارساله بر عهده داشت. در سال 1365 شکوهی به مدت یک سال برای استفاده از فرصت مطالعاتی به ژنو اعزام شد و در دفتر بین المللی تعلیم و تربیت وابسته به سازمان یونسکو به تحقیق و مطالعه پرداخت. پس از مدتی به ایران بازگشت اما به علت ناراحتی ریوی و آلودگی هوای تهران مجبور به انتقال به شهر بیرجند و آموزش در دانشگاه های آن شهر شد. این آموزش تا زمان بازنشستگی یعنی سال 79 ادامه یافت.

مهشید شکوهی می گوید: " پدر مردی مهربان و جدی در کار خود بود. معمولاً اگر در تعطیلات به سفر نمی رفتیم پدر معلم دوم ما در خانه بود. کتاب و تخته سیاه و ریاضیات و غیره خلاصه کلی عصبانی می شدیم که چقدر درس بخوانیم ولی وقتی تعطیلی تمام می شد و به سر کلاس می رفتیم می فهمیدیم به جای یک راه حل ریاضی چند راه حل بلدیم و این ما را جلوی دیگران و معلم بالا می برد. پدرم در تمامی امور غیرمستقیم تأثیرگذار بود و همیشه تذکر می داد که بر فرزندانتان با نقاط قوت خود تأثیرگذار باشید."

سال 80 اما سال خوبی برای غلامحسین شکوهی نبود. همکلاس دیرین همراه و همسر او بر اثر سکته قلبی ناگهان از دنیا رفت و شکوهی را در ماتم گذاشت. مرگ همسر، موجب شد که او از تدریس و کارهای پژوهشی دست بکشد. دو سال و نیم پس از مرگ همسر، شکوهی سکته خفیف مغزی کرد در نتیجه طرف راست بدن او و نیز تکلم اش مختل شد که با توکل به خدا و فیزیوتراپی و سعی خودش، دوباره قادر به حرف زدن و مطالعه شده است.

بی شک زحمات غلامحسین شکوهی در تاریخ آموزش و پرورش کشور ما فراموش نخواهد شد. شکوهی کودک را در نظام تعلیم، کانون توجه قرار می دهد و شرط لازم معلمی را پذیرش کودک به عنوان انسانی مستقل و دارای ویژگی هایی می داند که باید آنها را شناخت و سپس به پرورش و آموزش او پرداخت.

انتشار بیش از 60 مقاله علمی دکتر شکوهی در نشریات مختلف
دکتر شکوهی از نظریه پردازان طراز اول کشور در زمینه مسائل تعلیم و تربیت است. تجربه طولانی شصت ساله معلمی را نیز پشتوانه خود دارد. شکوهی علاوه بر تدریس، به تحقیق و تألیف و ترجمه آثار مهمی در حوزه تعلیم و تربیت پرداخته است. از آن جمله است: روش آموختن حساب و هندسه، تعلیم و تربیت و مراحل آن، تعلیم و تربیت (که این کتاب تألیف امانوئل کانت، فیلسوف و نظریه پرداز صاحبنام آلمانی است که توسط شکوهی دو بار به فارسی ترجمه شده است)، مبانی و اصول آموزش و پرورش، مربیان بزرگ(تألیف ژان شاتو، استاد روانشناسی و تعلیم و تربیت دانشگاه بردو) همچنین غلامحسین شکوهی تاکنون بیش از 60 مقاله علمی در نشریات دانشکده علوم تربیتی فصلنامه های تعلیم و تربیت مجله روانشناسی و برخی نشریات تخصصی به چاپ رسانده است.

وی همچنین در یک فرصت مطالعاتی که در ایالت ایلی نویز آمریکا می گذرانید، دو مقاله با عناوین «ارزش مکانی» و «تدریس کسر متعارفی» نیز به زبان انگلیسی نگاشته که در نشریه علمی Arithmetic Teacher به چاپ رسیده است.

شکوهی معتقد است اگر کشوری بخواهد رشد کند، باید فرهنگش درست و صحیح باشد و مردمش خوب تربیت شوند. ما از کشورهای دیگر چیزی کم نداریم. قدر کشور خود را بدانیم و از موقعیت های خوب و عالی اطرافمان استفاده کنیم. به جای اینکه وقت خود را به بطالت صرف کنیم، صرف اصلاح و تعلیم و تربیت کشور کنیم و من خوشحالم و می بالم که عاشق معلمی و معلم عاشقی بوده ام.

دکتر غلامحسین شکوهی در دومین همایش چهره های ماندگار به عنوان چهره ماندگار علم تعلیم و تربیت ایران مورد تجلیل قرار گرفت.

انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کتاب زندگی نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر غلامحسین شکوهی را در سال 86 به ویراستاری امید قنبری به شماره شابک 964-528-018-4 منتشر کرده است.

پایان پیام/