خبرگزاری شبستان: یکی از اعتقادات و باورهای خلل ناپذیر شیعه نسبت به امامان معصوم (ع) آن است که دانش آنان را لدنی می دانند یعنی؛ ما شیعیان باور داریم که ائمه (ع) برخوردار از علم و دانشی خدایی هستند که با تجربه به دست نیامده است و لذا هرگز خطا نمی کنند در این باور، سن و سال امامان دخالت ندارد چنان که طفلی در خردسالی هم چون امام زمان (عج) در پنج سالگی از همان دانشی برخوردار است که امام صادق (ع) دردوران کهولت آن را دارا می باشند.
نکته مهم در این باور آن است که هر چند علوم اهل بیت (ع) در همه زمینه ها و حوزه ها تحقق دارد اما آن چه بیشتر در دسترس شیعیان قرار گرفته و مجموعه گران قدری از معارف اسلام را تشکیل می دهد آن بخش از علوم آنان است که در اصطلاح امروز به علوم انسانی نامگذاری می شود و بر همین اساس، امروز شیعه افتخار دارد که مجموعه ای گرانسنگ از میراث ارزشمند امامان معصوم (ع) را در قالب گفتار و کردار و تقریر از آنان در اختیار دارد. از این رو به منظور درک چگونگی و امکان الگوبرداری از نهضت علمی امام صادق (ع) در پیشرفت علمی امروز جامعه اسلامی گفت و گویی با عبدالله امیدی فرد، عضو هیات علمی دانشگاه قم انجام داده ایم، که شرح آن در ذیل می آید:
برای مقدمه و ورود به بحث توضیح دهید، شرایط الگو برداری از نهضت علمی امام صادق (ع) در شرایط امروزی تا چه حد امکان پذیر است؟
علوم بازمانده از معصومین و از جمله امام صادق (ع) در گروه علوم انسانی می گنجد نه علوم فنی و مهندسی و ...هر چند قطعا این مطلب پذیرفتنی است که تربیت شدگانی در محضر ائمه (ع) توانسته اند جرعه ای از زلال دانش آنان را در سایر حوزه های علوم بچشند همچون جابر بن حیان در دانش شیمی. اما از آن جا که رسالت اصلی ائمه (ع) ساختن انسان به معنای واقعی کلمه بوده و این انسان مورد نظر همان است که قابلیت دارد بر پهنای جهان هستی بال بگشاید و مرزها را در نوردد و بدان جا رسد که جز خدا نبیند اما ساختن چنین انسانی نه کار هر کسی است و نه دانش تجربی بشر چنین توانی دارد، پس اینجاست که امامان معصوم و امام صادق با دانشی خدایی، معماری خداگونه می شوند و جمله زیبای" انا هدیناه السبیل" را محقق می سازند با این نگاه است که ما برای دانش ائمه (ع) مرز نمی شناسیم، زمان را تاثیر گذار نمی دانیم، کهنگی و از دور خارج شدن را در علم امام نمی پذیریم و اعتقاد داریم همان سخنان صادر شده زمان حضورشان امروز هم می تواند نجات بخش و منجی بشریت گردد. اما این مطلب شرایط خاص خودش را می طلبد.
شیوه امام جعفر صادق (ع) در مواجهه با عقاید مخالف و ارائه استدلالات علمی چقدر می تواند در حوزه آزاداندیشی برای ما راهگشا باشد؟
فقیهی که امروز می خواهد سخنان نورانی معصومان را بازگو کند باید به ظرف زمانی و مکانی کلام معصوم (ع) توجه داشته باشد، زیرا پر واضح است که امامان همانگونه که برای هدایت جامعه ارائه طریق می فرمودند از سویی همچون سایر انسان ها برای تامین نیازهای بشری خود ناچار به گفتمان با دیگران می شدند این است که یک فقیه نکته سنج باید میان دو حوزه یعنی هدایت آدمیان و امور شخصی بتواند تفکیک قائل شود و دچار خطا نگردد. به عبارت دیگر توجه به نقش زمان و مکان گفتار معصومین (ع) داشته باشد چنان که امام خمینی (ره) بر این نکته تاکید بسیار داشت .
از سوی دیگر اندیشه خود را با میزان کلام معصوم استوار سازد و از کژی ها برهاند نه آن که کلام معصوم را بر اساس دریافت های شخصی خود توجیه و تاویل نماید منظور ما از این سخن آن است که یک دانشمند صادق، برای یافتن راهکارها آن چه را از کلام معصوم (ع) به دست می آورد برای دیگران بازگوید و چنین نباشد که ابتدا اندیشه هایی را در سر بپرواند و در لابلای کلام معصومین (ع) به دنبال شاهد و مدرک گردد.
شرط بعدی داشتن درک درست از عصر حاضر و دانش و توانمندی های بشر امروز است که در یافتن راهکارها به نیازهای اساسی انسان امروز بسیار اثرگذار است، به عبارت دیگر امروز یک فقیه برجسته ضمن آگاهی از نحوه درک و استفاده علمای سلف از کلام معصومین (ع)، خود نیازهای جامعه کنونی را هم با تمام وجود درک کرده باشد و نسخه درمان را برای انسان امروز بپیچد اشاره به این نکته سودمند است که در حال حاضر بخش عظیمی از نیروی حوزه های علمیه صرف زمان های گذشته ایی می شود که هیچ گونه بازدهی ندارد و با کمال تاسف مشاهده می کنیم که در بسیاری از حوزه های علوم انسانی نتوانسته ایم سخنان معصومین (ع) را به گوش جهانیان برسانیم.
آزاد اندیشی و تحمل آرای دیگران؛ شاید بتوان گفت که این شرط از مهمترین شرایط برای عرضه دانش اهل بیت به دنیای امروز باشد معمولا از ویژگی های علوم انسانی آن است که برای صحت و سقم آن نمی توان به سرعت با آزمایشی ساده آن را رد کرد یا پذیرفت پس برای جبران این نقیصه صبر و تحمل عالمان دین شرط اصلی موفقیت در ارائه اندیشه های معصومان می باشد. البته این صبر و تحمل روی سکه ای است که روی دیگر آن آزاد اندیشی است. عالمی که می خواهد حامل علوم آل محمد (ص) باشد با خشونت در کلام و عدم تحمل آراء دیگران نمی تواند مدعی باشد که سخن امام صادق را به گوش نسل حاضر رسانده است. در ادامه نمونه هایی از برخورد امام صادق (ع) با دگراندیشان ذکر و معلوم می شود که چگونه باید در تحمل صدای مخالف از خود سعه صدر نشان دهیم.
می توانید از روایت های تاریخی موردی را برای چگونگی مناظراه امام صادق (ع) با افرادی که از او سوال یا مناظره می کردند، بیان کنید؟
بله، بطور مثال گفت وگویی که امام صادق(ع) با ابن ابی العوجا داشته اند. ابن ابی العوجا، از زندیق های معاصر با امام صادق(ع) بود. او به ماوراءالطبیعه و معاد اعتقاد نداشت. هم¬چنین، وی به لاابالی¬گری و دهری¬گری گرایش داشت. علی رغم آن که ابن ابی العوجا سعی کرده است که استدلال های فلسفی و کلامی ارائه ¬دهد؛ در واقع بحث¬های او عقلانی و برای یافتن حقیقت نبوده، بلکه از تعصب به عقاید گذشته ناشی می شده است. با این همه، امام صادق(ع) از بحث با او خودداری نکردند؛ به وی آزادی اظهار عقیده، حتی عقاید متعصبانه و غرض آلود را دادند؛ او را به سؤال کردن تشویق و از این که گره و نکته¬ای در ذهن او مبهم باقی بماند جلوگیری کردند؛ شیوه بحث او (خبر دادن از آینده) و این که هیچ کس این سؤال را نمی¬کند، غلط دانستند، زیرا او از آینده خبر ندارد؛ و به جای بحث های پیچیده و استفاده از اصطلاحات [مشکل علمی]، با آوردن نمونه¬های تجربی و تمثیلی و نیز ارائه استدلال منطقی به پاسخ پرداختند. این شیوه، ابن ابی العوجا را به تمجید از امام (ع) واداشت و او به عقل و متانت و سخنان معجزه¬آسای آن حضرت اعتراف کرد.
زمان و چگونگی آشنایی امام صادق(ع) با ابن ابی العوجا مشخص نیست. اغلب گفت و گوهای امام صادق(ع) با او در مکه بوده است، بنابراین به نظر می رسد که ابن ابی العوجا در موسم حج به مکه رفته و با امام(ع) سخن گفته است. مواردی نیز وجود دارد که شاگردان امام صادق(ع) سؤال ابن ابی العوجا را نزد امام (ع) مطرح کرده و جواب آن حضرت را به او رسانده اند.
پایان پیام/
نظر شما