نظام مدیریتی اسلام تنها با تعامل دو طرفه امکان پذیر است

خبرگزاری شبستان- قم: حوزه های علمیه به عنوان مهمترین و شاخص ترین داعیه دار ترویج و تبیین معنویت و دینداری در طول تاریخ، هماره محور تحولات و نقطه عطف در تاریخ بوده و هستند. حوزه های علمیه نه تنها جریان ها را راهبری کرده و می کنند بلکه در بسیاری از مقاطع تاریخی، خود، جریان ساز و حادثه ساز بوده اند.

با این نگرش، مدیریت درونی حوزه ها و یا حتی نگاهی که از بیرون به حوزه های علمیه می شود، به طور جد و حتم می تواند تعیین کننده و سرنوشت ساز هم در چگونگی ادامه حیات حوزه های علمیه و هم کارکردها و مدیریت بیرونی جامعه توسط حوزه ها باشد.

بر اساس همین رویکرد، می توان اساس شکل گیری انقلاب اسلامی و رهبری داهیانه امام راحل به عنوان یک حوزوی و عالم دینی را تفسیر و تبیین کرد. با انقلاب بسیاری از نگرش ها در حوزه های علمیه تغییر یافت. از سوی دیگر پس از جریان انقلاب، هم از ناحیه حضرت امام(ره) و هم مقام معظم رهبری، مباحثی مبنی بر تحول در حوزه های علمیه و لزوم موضع گیری این نهاد در مسایل مختلف مطرح شد. این امر در سال های اخیر به طور جد از سوی مقام معظم رهبری در دیدارهایی که به بهانه های مختلف، طلاب و اساتید حوزه های علمیه با ایشان داشته اند، مورد تاکید و سفارش خاص ایشان قرار گرفته است.

تحول در حوزه های علمیه چه از لحاظ آموزه ها و تعالیم محتوایی و چه از منظر ساختار و روش، مسئولیت علمای دین در نظریه پردازی و تولید علوم انسانی، ضرورت تبیین چشم انداز و برنامه ریزی در حوزه های علمیه بخشی از توصیه هایی بوده که ایشان دائما به آن نظر داشته و دارند. بعد از گذشت 2 سال از آخرین سفر مقام معظم رهبری به قم و دیدار حوزویان با ایشان، بر آن شدیم تا در گفتگو با صاحبنظران این مسایل مهم و راهکارهای دستیابی به حوزه علمیه مطلوب را مورد بررسی قرار دهیم.
 

حجت الاسلام جواد رفیعی، مدیر کل امور پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه و معاون پژوهش حوزه علمیه قم در بخش نخست گفتگوی خود با خبرنگار شبستان تصریح کرد: حوزه در تاریخ فعالیت های خود از دیرباز در جهت صیانت از کیان دین در عرصه های مختلف دینی، تبلیغی و ترویج فرهنگ اسلامی حضور داشته و به نظر می آید در طول قرون متفاوت توانسته از عهده این رسالت به خوبی بر بیاید و فراز و فرودهای متعدد را پشت سر گذاشته است.

وی ادامه داد: در مجموع حوزه کارنامه بسیار قابل قبولی داشته و به عنوان تنها نهادی که در طول قرون داعیه دار فرهنگ و علم دینی بوده نقش خود را به خوبی ایفا کرده است.

معاون پژوهش حوزه علمیه قم در ادامه با تاکید بر ماهیت حوزه های علمیه آن را کاملا مردمی دانست و افزود: این نهاد مقدس هیچگاه در جریان مسایل جامعه از کنار مردم جدا نشده و سعی کرده با تکیه بر اعتبارات و حمایت های مردمی مسئولیت های خود را انجام دهد.

وی با اشاره به شرایط غالب در حوزه های علمیه در دوران پیش از انقلاب خاطرنشان کرد: حوزه در آن دوران اقتضائات خود را داشته و به تربیت نیروهای مستعد در عرصه های مختلف دینی و علمی می پرداخته و در مبارزات آن زمان نیز در کنار مردم حضور داشته است. 

انتظارات از حوزه های علمیه پیش از انقلاب محدود بود

حجت الاسلام رفیعی ادامه داد: در آن دوران انتظارات و توقعات از حوزه ها بسیار محدود بود اما بعد از انقلاب به صورت فزاینده ای این انتظارات افزایش یافت چرا که در بخش های مختلف نیاز به تربیت نیروی انسانی و تامین خواسته های جامعه و همچنین نیازهای نظام داشتیم.

وی در ادامه گفت: حوزه های علمیه به عنوان یک نهاد توان خاص خود را داشته ولی با این وجود پس از پیروزی انقلاب رسالت های مهمی را بیش از پیش برعهده گرفت.

وی اضافه کرد: حوزه های علمیه یک نهاد حمایتی و صیانتی، علمی و فرهنگی است که بیشتر با این سبقه شناخته شده و به اقتضای خود و در جهت اهداف خاص حوزه در مسایل ورود پیدا می کند.

مدیر کل امور پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه با اشاره به فرازهایی از کارنامه حوزه ها در طول بیش از سه دهه پس از پیروزی انقلاب تصریح کرد: اعزام هزاران مبلغ به شهرها و روستاها در ایام مختلف مذهبی یکی از فعالیت های تبلیغی در کشورهای غربی و آمریکای لاتین است که این مبلغان در سکوت خود کار تبلیغی دین را انجام می دهند.

وی گفت: به طور مثال از نمونه های حضور جدی حوزه ها در عرصه بین الملل می توان به حضور آنها در آمریکای لاتین اشاره کرد که بسیار جدی است، گروه های تبلیغی مختلفی به این کشورها اعزام می شوند که البته این حضور آمریکا و دیگر مخالفین کشورمان را با نگرانی هایی روبرو کرده است. 

حجت الاسلام رفیعی با اشاره به دیگر ساحت های این حضور تصریح کرد: از جمله این فرازها تامین نیروی انسانی برای نهادهای مختلف است، حوزه با تمام توان در این زمینه ها تلاش می کند و این فرآیند در سطح مراکز علمی و موسسات نیز در حال پیگیری است.

وی ادامه داد: حوزه های علمیه حرف اول را در این خصوص می زنند و تنها ارگانی هستند که می توانند با اعزام کارشناس دینی درخواست های اینچنینی از سایر کشورها را پاسخگو باشند.

معاون پژوهش حوزه علمیه قم با اشاره به راهکارهای پیش رو برای حوزه های علمیه جهت ایجاد فضای مدیریتی متناسب با معیارهای اسلامی در کشور گفت: البته حوزه ها می توانند در این خصوص به مجموعه های مدیریتی کشور برای برنامه ریزی بهتر و مثمرثمرتر کمک کنند.

وی با تاکید بر این موضوع که حوزویان با انگیزه بالا در عرصه های مورد نیاز با هدف حمایت از کیان دین حضور می یابند، ادامه داد: امروز حوزه های علمیه در حد توان در عرصه های مورد نیاز حضور یافته اند ولی باید در بررسی چنین مسایلی توجه داشته باشیم که حوزه برای چنین برنامه ریزی هایی به موضوعاتی همچون توان و امکان مادی، مقدورات و اعتبارات خود توجه دارد. 

حجت الاسلام رفیعی تصریح کرد: ولی گفتن این مورد ضروری به نظر می رسد و آن اینکه اعتبار تعلق یافته به حوزه های علمیه در تمام ایران از متوسط اعتبار یک دانشگاه استانی هم کمتر است! که البته این بعد توانایی مالی در جای خود نیازمند بحث و بررسی دقیق دارد.

حمایت حوزه ها از عرشه های مدیریتی برای اسلامی تر شدن، انشایی در حال تقریر است که اصلاحاتی هم نیاز دارد

وی در ادامه با اشاره مجدد به تلاش های صورت گرفته در حوزه های علمیه گفت: تلاش های قابل قبولی در این خصوص صورت گرفته ولی هنوز اشکالات متعددی هم داریم، می توان به این موضوع همانند دیگر مسایل کلان به مانند انشای نوشته شده ای نگاه کرد که هنوز هم نیازمند اصلاحاتی است.

مدیر کل امور پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه افزود: البته تلاش های علمی فراوانی در حوزه ها در طول سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی صورت گرفته و امروز هم در زمینه تربیت نیروی انسانی کارآمد در عرصه های مختلف مرتبط با علوم انسانی حضور جدی دارد.

حجت الاسلام رفیعی تصریح کرد: فعالیت 16 انجمن علمی در حوزه از نمودهای بارز این فعالیت هاست و از جمله کارشناسان توانمند فعال در این انجمن ها، کارشناسان انجمن اقتصاد اسلامی حوزه هستند که در این خصوص حرف اول را می زنند.

وی در ادامه با تاکید بر لزوم ایجاد فضا برای جلب و استفاده از این نیروها خاطرنشان کرد: برای عملی شدن این هدف نیازمند تعامل دو طرفه هستیم و تا وقتی که این تعامل شکل نگیرد، هدف مورد نظر عملی نخواهد شد.

حجت الاسلام رفیعی ادامه داد: جامعه باید شرایط و امکان استفاده از این نیروهای توانمند در عرصه های مختلف را برای حوزه ها فراهم کند البته ما قبول داریم که بسیاری مسایل با انجام وظیفه حوزه بهتر می شود ولی باید خاطرنشان کنم که در خصوص مسئله دینداری مردم تنها حوزه نیست که باید ورود پیدا کند.

پایان پیام/