نهبندان شهری آباد در قلب کویر/استقبال مسافران نوروزی ازجاذبه های طبیعی

به گزارش خبرگزاری شبستان از بیرجند، نهبندان جنوبی ترین شهر خراسان جنوبی است. این شهرستان به اقتضای موقعیت طبیعی آن و مجاورت با کویر، دشتی نسبتاً وسیع واقع شده است.

نهبندان که در قلب کویر واقع شده است از مناطق محروم استان و حتی کشور محسوب می شود دارای آثار و بناهایی تاریخی ارزشمند است که از جمله می توان به آسبادهای نهبندان و خوانشرف، قلعه شاهدژ، قلعه نهبندان، مسجد عاشوراخانه، مسجد میغان اشاره کرد.

جاذبه های طبیعی نظیر تپه های مارنی یا کوههای مینیاتوری که در 6 کیلومتری حاشیه محور نهبندان به کرمان قرار دارد از پدیده ای منحصر به فرد و بی نظیر طبیعی این شهرستان به شمار می رود که این روزها چشم مسافران و گردشگران نوروزی را نوازش می دهد.

همچنین تالاب کجی نمکزار یکی از جاذبه منحصر به فرد زیست محیطی نهبندان است که در اوایل بهار مورد توجه گردشگران زیادی قرار دارد.

در 100 کیلومتری جنوب غربی این شهرستان؛ روستای دهسلم در حاشیه کویر لوت قرار دارد که در بخش اکوتوریسم کویر و کویرنوردی با دارا بودن مرتفع ترین، وسیع ترین و زیباترین تپه های ماسه ای کشور مورد توجه بسیاری از کویرنوردان داخلی و خارجی قرار گرفته است.

قلعه نهبندان
قلعه نهبندان، قدیمی ترین بنای تاریخی استان بوده و دوره تاریخی آن پارتی- صفوی است. این اثر در سال 1376 به شماره 1934 در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت. این قلعه عظیم که از خشت و چینه ساخته شده در داخل شهر نهبندان قرارگرفته است. با توجه به نقشه بنا و اشیاء سفالی بدست آمده از قلعه، سابقه تاریخی آن به دوران قبل از اسلام یعنی دوران اشکانی و ساسانی بر می گردد.

قلعه در دوران اسلامی تا دوران صفویه فعال بوده و در دوره صفویه بطور کامل متروک شده است. وجود این قلعه صحت ادعای بعضی منابع تاریخی که سابقه شهر نهبندان را به دوران پیش ازاسلام می رسانند، تایید می کند.

آسبادهای نهبندان
شرایط دشوار مناطق کویری و بیابانی ایران باعث شده تا مردم کویرنشین از ابتکار وخلاقیت خود استفاده کرده و با حداکثر بهره گیری از عوامل و شرایط طبیعی آن را در اختیارخود در آورند.

آسبادهای از جمله این خلاقیت ها هستند که در اکثر مناطق جنوب خراسان بخصوص روستاهای شهرستان نهبندان دیده می شوند. منطقه نهبندان به دلیل گسترش دامنه بادهای 120 روزه سیستان تا این منطقه از این نظر امتیاز ویژه ای داد.

بیشترین تعداد آسبادها که در داخل شهر نه قرار داشته و سون هدین جغرافیدان از آن نام برده 400 خانه و 75 آسباد است. این تعداد آسباد در یک فصل قادر به آرد نمودن 6000 تن گندم بوده اند. در روستاهای رومه، چهارفرسخ،خونیک پایین،خوشاره، حمند و... آسباد هایی وجود دارند.

مسجد عاشورا خانه
بنای تاریخی مسجد عاشورا خانه در خیابان قائمشهر نهبندان و در فاصله کمی از قلعه تاریخی نهبندان قرار دارد. بنا شامل یک شبستان ستوندار و دارای چهار ستون قطور چهار ضلعی بوده که در ضلع شمال با برداشتن دیوار، شبستان را توسعه داده اند و دو ستون دیگر را به آن افزوده اند.

پوشش شبستان به صورت گنبدی و چهار ترک است. بر روی یکی از ستون ها کتیبه هایی به انواع خطوط نستعلیق وشکسته نستعلیق دیده می شود.بعضی از این کتیبه ها دارای تاریخ هستند که قدیمی ترین این کتیبه ها دارای 1315 است. با توجه به وجود سنگ لوحی که در دیوار مسجد کار گذاشته شده و دارای 977 است می توان زمان ساخت مسجد را به دوره صفویه نسبت داد.

روستای استند؛ مرکز تولید سفال در نهبندان

سفالگری در منطقه نهبندان کاملاً جنبه کاربردی دارد. روستای استند از مناطق قدیمی ساخت ظروف سفالی است که تا چند سال پیش مرکز تولید انواع سفال نهبندان بوده و مردم این منطقه بیشتر ظروف سفالی را به نام همان روستا می شناختند.

این روستا در 29 کیلومتری جنوب نهبندان قرار دارد که برخوردار از ویژگی های معماری سنتی است. استند در منطقه ای کوهستانی و در درون دره ای قرارگرفته که از لحاظ ساختار و معماری،کاملا اصیل و دست نخورده باقی مانده است. مهمترین مصالح استفاده شده در ساخت خانه های مسکونی سنگ است.

این روستا دارای بافت فشرده و متمرکزاست که کاملا با ویژگی های درونگرای معماری ایران مطابقت دارد. کوچه های تنگ و پیچ در پیچ ارتباط میان بخش های مختلف را بر عهده دارند. این بافت اصیل و سنتی به لحاظ مطالعه و پژوهش معماری خاص روستایی و تاثیر آن بر ویژگی های اقتصادی، اجتماعی، اعتقادی مردم روستا و فرهنگ آنها اهمیت فوق العاده دارد.

لباسهای سنتی نهبندان یادآور پوشاک باستانی ایرانیان قبل از اسلام

در لباس محلی مردم نهبندان جنس پارچه ها بیشتر از مواد نخی و لطیف است که دلیل کاربرد زیاد آن آب و هوای گرم و خشک منطقه است. روستای دهسلم یکی از مهمترین مکان هایی است که این لباس همچنان بر قامت اهالی بویژه زنان، زیبایی خود را به رخ می کشد.

بر اساس اسناد و تصاویر به دست آمده پوشش مردم نهبندان عبارتند از کلاه نمد، مندیل جلیغه، پیراهن، قمیس ،نیم تنه و شلوار و لباس زنانه شامل چارقد، دستمال، روبند،عرقچین، پیراهن، بُلوز، شلیته است.

پوششی را که می توان به عنوان لباس و پوشاک مورد استفاده مردم نهبندان مورد توجه قرار داد عبارتند از؛ کلاه نمدی، شب کلاه، مندیل، عرقچین، گردن پیچ یا لُنگ، جلیقه، تنبان (شلوار) و پوشاک خانم ها می توان به چارقد، دستمال روبند، کلوته، عرقچین، پیراهن و شلیته اشاره کرد. البته در این میان پوشاک مردم دهسلم و سربند های زنان منطقه عربخانه و به ویژه سیدال دارای ویژگی های خاص و منحصر به فردی است که با کمی تغییر هنوز مورد استفاده قرار می گیرد.

پوشاک سنتی نهبندان یادآور پوشاک باستانی ایرانیان قبل از اسلام است این گونه پوشاک به پیروی از روش و تاثیر سرزمین های هم جوار، پوشاکی است که در سراسر خاور کشور کاربرد دارد پوشاک مرد و زن نهبندانی نشانگر ذوق ،هنر و فرهنگ اوست.

کجی نمکزار؛ شوره زاری زنده در دل کویر نهبندان
کجی نمکزار؛ تالاب و شوره زاری زنده در دل کویر نهبندان است که با توجه به شوری بیش از حد خاک آن به دریاچه نمکی تبدیل شده و مامن زندگی 5 هزار پرنده و حیوانات زیادی است.

تالاب کجی نمکزار نهبندان با وسعت 22 هزار و 765 هکتار به عنوان منطقه شکار ممنوع تحت حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بوده که به دلیل ایجاد وضعیت مناسب و ازدیاد جمعیت پرندگان به عنوان یکی از مناطق چهارگانه حفاظت محیط زیست یعنی پناهگاه حیات وحش ارتقاء یافت.

این تالاب محل زمستان گذرانی برخی پرندگان مهاجر از جمله حواصیل، حواصیل ارغوانی، چنگر و خوتکا محسوب می شود. از گیاهان غالب در این منطقه به دشتی قیچ، گز و تاه و از گونه های حیات وحش به عقاب طلایی، زاه بور، هوبره، کبک، تیهو، چکاوک کاکلی، دم جنبانک ابلق، گربه وحشی، جبیرکبزآهوب، کل و بز تشی و بزمچه می توان اشاره کرد.

سیدال و میغان پیشتاز در جاجیم بافی و حوله بافی
صنایع دستی شهرستان نهبندان شامل قالی و قالیچه بافی، رنگرزی سنتی، حوله بافی، البسه محلی، ترکه بافی، چلنگری، (آهنگری سنتی )سنگ تراشی، حصیر بافی، سفالگری و جاجیم بافی می باشد که در این گزارش مختصری از آن را معرفی می کنیم.

گلیم بافی به عنوان نخستین زیر انداز دارای سابقه ای طولانی می باشد در مقایسه با قالی دارای شیوه بافت آسانتری است به همان نسبت قیمت ارزان تری دارد. خلاقیت، ابتکار و نو آوری در طرح ها و رنگ ها، گلیم را به عنوان رشته ای هنری تر از قالی مطرح نموده است که ذوق و خلاقیت روستا نشینان و عشایر ایران در تولید آن نقش بسزایی دارد.

در تعریف گلیم باید گفت که نوعی فرش بدون پرز است با نخ پشمی، پنبه ای یا گنجی برای زیر انداز که با در گیری تار و پود و با تزیینات زیاد بافته می شود. از مهمترین روستاها و مکان هایی که در گلیم بافی فعال هستند سیاه خونیک، سیدال، میغان، منطقه عربخانه، استند، چاهداشی، دهسلم است.

جاجیم بافی سابقه طولانی در نهبندان دارد و نقش بسیار مهمی در خود کفایی مردم این منطقه ایفا کرده است. جاجیم که در اصطلاح محلی به آن "جاجیم" گفته می شود یکی از هنر های خاص منطقه کرد نشین و ترک نشین است که امروزه در اکثر نقاط ایران یافت می شود.

جاجیم دست بافی است که شبیه پلاس و گلیم با نقش های راه راه رنگی که مانند سایر دستبافت ها به عنوان زیر انداز مورد استفاده قرار می گیرد. پرز ندارد و از نخ های رنگین پنبه ای یا پشمی بافته می شود.

لحاف کرسی، رو فرشی، سفره نان، روپشتی، سجاده، انواع کیف زنانه و کوسن دمپایی از انواع کارکردهای حاجیم است. این هنر در اکثر نقاط نهبندان تا چند سال قبل رواج داشته ولی امروزه در سیدال که می توان قطب جاجیم بافی نهبندان اشاره نمود همچنان رونق دارد.بافت حوله که نوعی پارچه سنتی در گذشته بوده است در نقاط مختلف نهبندان رواج داشته و مهم ترین روستاهایی که اکنون این صنعت نساجی سنتی دایر می باشد، سیدال و میغان است.

پایان پیام/