نفی رفاه طلبی و تکلیف گرایی شاخصه سبک زندگی جهادی است

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، پنجمین نشست از سلسله نشست های "دین، سبک زندگی و علوم اسلامی" با محوریت "امام خمینی (ره) و تحول در سبک زندگی سیاسی دینی" با حضور محمدصادق کوشکی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و احمد نادری رییس جهاد سازندگی شنبه، 11 خرداد در تالار کمال دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد.

محمدصادق کوشکی در این نشست اظهار کرد: سبک زندگی جزو مباحثی است که هر چند در دو سال اخیر به دلیل تاکیدات رسانه ای رهبر انقلاب به این مقوله، فراوان مطرح شده اما جزو مباحثی گمنام و ناشناخته علوم انسانی است. حتی در بخش ترجمه آثار غربی علوم انسانی به این مهم توجه نداشته ایم.

وی ادامه داد: وقتی جامعه ای شکل می گیرد، انسان هایی با مشترکاتی کنار هم می آیند. اگر این انسان ها بتوانند هویت مشترک بسازند آن زمان این هویت می تواند منجر به ساخت تمدن شود. یعنی انسان های جامع بر اساس هویت مشترک، نیازها و امکانات خود را بشناسند و از امکانات به نیازها رسیده و به آنها پاسخ دهند در این صورت به تمدن رسیده اند.

کوشکی تصریح کرد: وقتی تمدن در یک جامعه شکل می گیرد، این تولید از عرصه علم و تفکر تا مصنوعاتی که جامعه با آنها زندگی می کند را دربرمی گیرد؛ از هنر و معماری و فلسفه گرفته تا فناوری و تکنولوژی. در این میان سبک زندگی، کیفیت زندگی و روشی است که آن تمدن ایجاد می کند و به جامعه پیشنهاد کرده و آن جامعه می پذیرد.

وی با بیان اینکه سبک زندگی لایه رویی فرهنگ است، اذعان کرد: پس از ورود اسلام به ایران شاهد پدیدآمدن سبک زندگی ایرانی اسلامی بوده و از قرن سوم تا ششم در دورانی قرار داشتیم که تمدن ساز بود. در این دوران به سبک زندگی خاصی رسیدیم و این سبک منتشر شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ابراز کرد: پس از تضعیف این تمدن و حمله مغول در قرن هفتم، یک تشویش تا مدتی در این سبک زندگی دیده می شود از قرن نهم شاهد سربرآوردن یک موج دیگر ایرانی اسلامی هستیم که در عصر صفوی خود را نشان می دهد. تمام این مفاهیم محصول یک جامعه اند و ربطی به حکومت و اشخاص ندارند هر چند ممکن است این دو فاکتور در این زمینه کمک کننده باشد.

وی تاکید کرد: این شیوه تا قرن 11 ادامه پیدا می کند و اوج سبک ایرانی اسلامی در عصر صفوی شکوفا می شود از معماری، موسیقی، تا فلسفه پس از قرن 11 تا امروز شاهد اصول این تمدن در اسلام هستیم و هنوز موفق نشدیم دوران دیگری از تمدن ایرانی اسلامی بسازیم.

کوشکی بیان کرد: امروز در دوران فقدان فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی به سر می بریم اگر نگاه کنیم چیزی به نام سبک زندگی ایرانی اسلامی در کشور نمی بینیم و یک آشفتگی جدی در زندگی شاهد هستیم و هر کس منادی این است که سبک زندگی خاصی دارد.

وی افزود: برخورد با تمدن غرب و وام گرفتن برخی از مظاهر غرب و به تبع آن بخشی از سبک زندگی غربی به این آشفتگی دامن زد جامعه امروز ما نه غربی است، نه ایرانی نه اسلامی و نه مخلوطی از اینها. بلکه حالتی آشفته دارد هر چند سبک زندگی غربی روز به روز در حال گسترش است، اما عمقی ندارد.

کوشکی اظهار کرد: امروز به تبع رسانه های نوین شاهد هستیم حتی روستاهای دورافتاده در مسیر گرته برداری و تقلید از زندگی سبک غربی هستند و نتیجه این درهم آمیختگی در جامعه ما که در متون گفته می شود جامعه ای خانواده محور است، افزایش نرخ طلاق و گسترش بیماری ایدز از طریق روابط نامشروع است.

وی با بیان اینکه انقلاب اسلامی تلاشی در جهت احیای فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی بود، عنوان کرد: جامعه ایرانی پس از حمله مغول و گذشت 200 سال موفق شد از دل خاکسترهای این حمله تمدن شکوفا در عصر صفوی بسازد.

کوشکی اضافه کرد: حضرت امام (ره) از 15 سال قبل از انقلاب و پس از پیروزی آن زرهی از فرهنگ و سبک دینی ارایه نمودند که در جامعه تا حدودی ترویج یافت، هر چند ممکن است امروز این سبک فراموش شده باشد.

وی تاکید کرد: معصومین (ع) و در راس آنها پیامبر (ص) به طور جد اصرار داشتند دین را به عنوان سبک زندگی ارایه دهند نه متن. پیامبر (ص) دین را به مردم آموزش نمی دادند اما مردم دین را سریع یاد می گرفته و عملی می کردند همانطور که پس از 12 سال هجرت پیامبر (ص) به یثرب مردمی که تهیدست از دانش و قدرت و ثروت بودند، تقدیر به فاتحان کشور ایران شدند.

کوشکی تصریح کرد: آنچه باعث شد این مردم اینچنین قدرتمند شوند، ترویج متون دین در قالب سبک زندگی بود. پیامبر (ص) و سایر معصومان (ع) در بین مردم زیستند اما بین مردم نزیسته اند بلکه آنچنان که دین خواسته بود زندگی کردند. برای همین شاهد تغییر سریع در بین مردم آن زمان که دانش را عار و ننگ می دانستند، هستیم.

وی اظهار کرد: این سبک زندگی دینی برآمده از فقه، اخلاق و شناخت محیط زیست است اگر مثلثی را ترسیم کنیم که سبک زندگی چیست، یک ضلع آن فقه، یک ضلع آن محیط زیست و ضلع دیگر آن اخلاق است.

وی ادامه داد: قبل از امام و نهضت ایشان، در کشور ما سیاستمدارانی بودند که برخی دینی و برخی غیردینی بودند اما سبک زندگی آنها در جامعه شناخته شده بود. بخشی از آنها سبکی را در پیش گرفته بودند زندگی را وقف زندگی مسلحانه کرده بودند که برآمده از مارکسیست بود.

کوشکی گفت: کاری که امام انجام دادند پس از آغاز نهضت، از آنجا که می دانستند این مبارزان به شیوه زندگی نوین نیاز دارند و می دانستند که سبک زندگی عادی، همان سبک به هم ریخته و آشفته و ناهمگون است، این پاسخگوی مبارزان نیست. بنابراین به تبع امام، مبارزان جامعه هم این سبک را در پیش گرفته اند.

وی تاکید کرد: امام مدتی به ترکیه و عراق تبعید شدند. رفتارهای امام در این تبعیدها سبکی برای زندگی شد. به طور مثال ایشان حق دیدن محیط بیرون را از پنجره نداشتند اما در همان ایام و با وجود این شرایط، کتاب تحریرالوسیله را نوشتند.

وی در ادامه ابراز کرد: دشمن امام را در یک چهاردیواری قرار داد اما ایشان خواستند که به این شرایط غلبه کرده و بر محیط تسلط پیدا کنند محصول این تفکر، تولد کتاب تحریرالوسیله است.

اساد دانشگاه تهران یادآور شد: این شیوه الهام بخش مبارزانی شد که سبک زندگی سیاسی دینی را در پیش گرفته اند و سخت ترین شرایط را تبدیل به فرصتی برای عرضه خود کرده اند. در زندگی تبعیدی که امام در نجف داشتند، زمانی که امام و فرزندش حاج آقا مصطفی در فرودگاه از هواپیما پیاده شدند در کشوری غریب که حتی پول رفتن مسافرخانه هم نداشتند، ایشان مستاصل نشده و بسیار عادی رفتار کردند و پس از گذشت چند ساعت که بزرگان ایرانی مقیم آن شهر متوجه ورود ایشان می شوند، امام را به نزد خود می برند همین بزرگان وقتی برای امام می خواهند امکانات رفاهی همچون تفریح یا استفاده از کولر و پنکه آماده کنند، ایشان قبول نمی کنند و معتقد بودند وقتی مبارزان انقلاب در زندانهای ساواک شرایط بدی را سپری می کنند ایشان هم نباید در شرایط مناسبی به سر ببرند.

وی با اشاره به اینکه امام (ره) رفاه را برای جامعه عیب ندانسته اما رفاه طلبی را با مبارزه هم سنخ نمی دانستند، بیان کرد: سبک زندگی سیاسی دینی که امام در پیش داشتند را می توان به سبک زندگی جهادی تعبیر کرد در این سبک هر سختی و دشواری تبدیل به فرصت می شود.

کوشکی گفت: تحولی که امام ایجاد کردند برگرفته از سبک زندگی برآمده از عرفان حماسی شیعه، نخستین ویژگی آن نفی رفاه طلبی و اصالت تکلیف گرایی است؛ این سبک زندگی در سال های دفاع مقدس شیوه زندگی رزمندگان می شود. رزمندگانی که امام را مقتدای خود قرار دادند، در عمل هم رفاه طلبی را قربانی می کنند و تکلیف گرایی را اصل قرار می دهند و هر تهدیدی را به فرصت تبدیل می کنند.

وی ادامه داد: ویژگی دیگر زندگی سیاسی دینی امام (ره) تولید فکر، علم و عقلانیت است. یعنی ایشان اصرار دارند این شیوه از زندگی با زایش علم و عقلانیت تداوم پیدا کند نه احساس و عاطفه. خواسته های طبیعی انسان در این سطح نفی نمی شود اما مقوم خود را عناصر ذکر شده می داند. به همین دلیل واقعه بینانه و در عین حال آرمانخواهانه است که منشاء دینی هم دارد.

وی افزود: در این سبکه هماهنگی و پیوند بین امور دنیا و آخرت جمع می شود بسیاری از کسانی که در سالهای دفاع مقدس مبارزه می کردند، امیدی به فردای خود نداشتند، به طوریکه رزمنده هایی هم که حتی برای مرخصی به شهر خود آمده بودند امنیت نداشته و ممکن بود ترور شوند اما همین افراد به دلیل آنکه ازدواج سفارش دین بود، این سنت را هر چند می دانستند که شهید خواهند شد، به جای می آوردند.

کوشکی ویژگی دیگر سبک زندگی جهادی را داشتن دغدغه جامعه و منافع بلندمدت آن دانست و بیان کرد: در اوایل انقلاب شاهد پدیده ای به نام جهاد سازندگی بودیم که تشکلی خودجوش بود این تشکل از خرداد 57 تا اسفند 59 بدون هیچ بودجه و بدون اینکه پرسنل آن حقوقی دریافت کنند، موفق شد ظرف مدت 20 ماه به اندازه 55 سال حکومت پهلوی، عمران و آبادی در کشور بیافریند.

وی با بیان اینکه مفیدبودن و ترجیح منافع جمعی بر منافع شخصی از مهمترین ویژگی سبک زندگی جهادی است که امام (ره) مروج آن بودند، یادآور شد: آن سبک زندگی که امام ارایه کردند، وقتی فراگیر و پایدار می شود که مبتنی بر فرهنگ ایرانی اسلامی باشد که در جامعه شناخته شده باشد.

پایان پیام/