مسجد کبود تبریز سالانه پذیرای هزاران بازدید کننده و گردشگر می باشد

به گزارش خبرگزاری شبستان از آذربایجان شرقی، مسجد کبود تبریز به دلیل گنبد فیروزه ای و قدمت و زیبایی اش به عنوان فیروزه جهان اسلام، مشهور است، خصوصیت جالب ساخت این گنبد فیروزه ای رنگ این است که بر روی چهار پایه مربعی است که این مربع خود به خود به تقارن و تجانس در درون مسجد می انجامد لذا عظمت و زیبایی مسجد را که طی قرون مختلف به نام های مختلف خوانده شده است، باید به لحاظ معماری خاص آن دانست.

 

مسجد جهانشاه یا مسجد کبود (گوی مسجید) از آثار ابوالمظفر جهانشاه بن قرا یوسف از سلسله ترکمانان قراقویونلو می باشد که در سال870 هجری به همت و نظارت  جان بیگم خاتون، زن جهانشاه بن قرایوسف قره قویونلو پایان یافته است.

 

در کتاب های تاریخی، این بنای باشکوه را «عمارت مظفریه» خوانده اند که مورد توجه ابوالمظفر یعقوب بهادر خان قرار گرفت.

 

در این روزگار تبریز در نهایت آبادانی و رونق بود. در نیمه اول قرن یازدهم هجری، کاتب چلبی و اولیا چلبی، جهانگردان ترک عثمانی و در نیمه دوم همین قرن، تاورنیه و شاردون جهانگردان فرانسوی از این مسجد دیدن کرده بودند.

 

کاتب چلبی در تاریخ جهان نما در خصوص مسجد کبود تبریز می نویسد: «درگاه مسجد جهانشاه بلند تر از طاق کسری است. بنایی عالی است که با کاشی های زیبا آراسته شده، گنبد های بلندی دارد، مکان دل انگیزی است که هر کس داخل شود دلش اجازه بیرون شدن را نمی دهد. این بنا با کاشی های زیبا آراسته شده، گنبدهای بلندی دارد و همه در و دیوار آن با کاشی های رنگارنگ زینت یافته است»

 

وی انگیزه ایجاد این مسجد را به خاطر علاقه جهانشاه قراقویونلو به مذهب شیعه یاد کرده و می نویسند: «این شخص دوستدار خاندان نبوت و عصمت و طهارت بوده است. در تمام کاشیکاری های بی نظیرش، عبارت(علی ولی الله) و اسامی مقدس حسنین سلام الله علیها به اشکال مختلف، زینت بخش دیوارها بوده است. سنگفرش کف این بنا بسیار باشکوه و خوش منظره بوده که هنوز هم آسیب ندیده است. درب ورودی مسجد به دهلیز یا کفشکن باز می شود. مسجد مرکزی بزرگ در جنوب دهلیز واقع شده است. این مسجد به شکل مربع و طول هر ضلع آن شانزده ونیم متر است. گنبد فیروزه گون بزرگ و بسیار معروف مسجد کبود در بالای این قسمت قرار داشت. این گنبد بود که مسجد را به فیروزه اسلام مشهور ساخته بود.»

 

متاسفانه پس از زلزله وحشتناک تبریز در سال 1192 هجری، تمام سقف مسجد فرو ریخته و خس و خاشاک فراوانی چون پوشاکی ستبر روی آنها را فرا گرفته و مرمر محراب بی نظیر آن از وسط شکسته و به روی خاک افتاده بود.

 

در صحن و محل عمارات ضمیمه مسجد کبود، دبستان جهانشاه و موزه آذربایجان بر پاست که در سال 1337 ساخته شده و اکنون یکی از مراکز دیدنی و تاریخی تبریز می باشد.

 

نمای روبروی مسجد با سردرب کاشیکاری شده، شکوه و جلال به خصوصی دارد. مصالح بنا آجری است. سنگ های ساختمانی نادری در آن به کار رفته است. از بقایای مسجد معلوم می شود که آجرها با گچ بند کشی شده است. صحن مربع شکل، حوضی برای وضو، شبستان های اطراف برای درس و همچنین پناهگاه مستمندان، مسجد را تشکیل می دادند. در قسمت جلوی صحن و رو به قبله، بنای اصلی مسجد به پا شده که محوطه ای محصور، پوشیده و مربع شکل است.

 

خصوصیت جالب این گنبد ساخت آن بر روی چهار پایه مربعی است که این مربع خود به خود به تقارن و تجانس در درون مسجد می انجامد لذا عظمت و زیبایی مسجد را که طی قرون مختلف به نام های مختلف خوانده شده است، باید به لحاظ معماری خاص آن دانست.

 

اگر نمازگاه را که شامل محراب نیز است از بنای اصلی جدا کنیم، مربعی به طول 30 متر به وجود می آید.

 

آنچه در ابتدا به چشم ناظر می خورد، بزرگی و پهنای سر در است که با دیگر قسمت های بنا هماهنگ نیست. ارتفاع سر در دو برابر پهنای آن است اما خطای چشم در ارزیابی عمودی و افقی آن را مرتفع تر و بلندتر نشان می دهد. سر در با ویژگی های خاص خود به سه قسمت تقسیم شده است؛ دو پایه بزرگ که طاق ضربی روی آنها زده شده و در وسط دو پایه محل استقرار درب ورودی است. حاشیه طاق سر در را ستون مارپیچی ممتد تشکیل می دهد. همه هنرها در کار تزیین این سردر به کار گرفته شده است.

 

این مسجد گلدسته ندارد. احتمالا محل دو گلدسته مسجد در انتهای دو دیوار جلویی بود، زیرا گذشته از این که هیچ گونه محل ریزش، پایه و پله ای برای صعود به گلدسته در محل نزدیک سردر مشاهده نمی شود، تمرکز سردر عظیم با دو گلدسته مرتفع ظرافت و عظمت خاصی به بنا می داد که با هنر سازندگانش مغایرت داشت و حتی کمترین اعتباری نمی توانست در معیارهای معماری داشته باشد.

 

در مورد بناهای تاریخی، همواره هدف اصلی و اساسی مرمت است. روش کار در مرمت مسجد کبود به این صورت می باشد که قسمت های تخریب شده  بعد از اینکه زیر سازی و سفید کاری شد، طرح ها و کتیبه ها و امثال اینها بازیابی شده و سپس بر روی دیوار منتقل می شود و بعد از شیارزنی، دور خطوط رنگ آمیزی شده و در انتها با لایه پارالویید تثبیت می شود.

 

از سال 1376 مرمت نقش و نگار و از آبان ماه 1377 مرمت کتیبه ها آغاز و تا به حال نیز ادامه داشته است. در شبستان اصلی چهار پایه کتیبه های هفت پایه تکمیل و دوباره نویسی شده است.

 

طرح های گره بندی اضلاع هر پایه تقریبا 60 درصد مرمت شده است. طرح های لچک و ترنج چهار گوشه شبستان اصلی 90 درصد مرمت شده است. کتیبه های فوقانی لچک و ترنج نیز 70درصد مرمت شده است. بقیه کار به صورت کادر بندی پیشرفته است. کاشی های شش گوشه لانه زنبوری به کار رفته در شبستان کوچک تقریبا 20درصد به صورت نقاشی مرمت شده است.

 

هم اکنون که این بنا به شکل زیبا بازسازی و فضای پارک نیز به آن اضافه شده است و علاوه برآن به دلیل قرار گرفتن در مرکز شهر و جنب موزه بزرگ تبریز، محل رجوع بسیاری از علاقه مندان به آثار باستانی می باشد که در ایام نوروز این میزان بازدیدکننده چندین برابر می شود.

 

پایان پیام/