خبرگزاری شبستان،گروه قرآن و معارف: یکی از مباحث مناقشه برانگیز در رابطه با حضور زن در اجتماع، کار کردن او در محیط‌های مختلط است، درباره این مساله نظرات مختلفی در میان مسلمین وجود دارد که بعضا ممکن است برخاسته از عرف و یا برخاسته از قوانین دور از منطق باشد که رویکرد اخیر را عموما در میان وهابیون شاهد هستیم؛ اما به طور کلی حضور زن در ابعاد مختلف اجتماع، سیاست، علم، فرهنگ از نظر اسلام به شرط رعایت موازین شرعی و اخلاقی مانعی ندارد.
در این رابطه با حجت الاسلام و المسلمین «محمدمحسن مروجی طبسی» به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:
اسلام مخالفتی با حضور زن در اجتماع حتی در یک محیط شغلی که کارکنان آن زن و مرد باشند، ندارد اما رهنمودهایی نیز در این رابطه ارائه کرده است، اساسا بایدها و نبایدهای حضور زن در اجتماع، در محل کار و در محیط های این چنینی چیست؟
برای پاسخ به این سوال لازم می دانم اشاره ای نسبت به نگاه اسلام به زن داشته باشم، ببینید نظر اسلام نسبت به زن اگر بالاتر از مرد نباشد پایین تر نیست اما نقش و کارکرد زن یک جور و نقش مرد نیز یک جور بر حسب حقیقت، فطرت و خلقت آنها تعریف شده است، لذا بر این اساس بر هرکدام حقوقی مترتب است. اما در مورد سوال شما اساسا اسلام مخالفتی با حضور زن در ساحات مختلف اجتماع ندارد اما نکاتی را متذکر شده است که باید به آنها توجه شود.
نگاه حاشیه ای نسبت به «زن» در زمان عرب جاهلی وجود داشت و امروز نیز همان رویه با اندکی تخفیف در برخی جوامع اسلامی دیده می شود به گونه ای که اصلا اجازه خروج زنان از منزل را نمی دهند چه رسد به کار کردن او در محیط های مختلط، این افکار از کجا نشات گرفت؟
این رویکردی است که متاسفانه در برخی ممالک اسلامی وجود دارد، تببین این مساله را به تحلیلی تاریخی ارجاع می دهم، ببینید زمانی که پیامبر(ص) مبعوث شد یک سری تفکرات غلط جاهی به اوج خود رسیده بود، در کتاب « المفصل فی التاریخ العرب قبل الاسلام» نوشته دکتر جواد علی، که در قالب بیست جلد تالیف شده است به این مساله به خوبی اشاره شده و منبع قابل ملاحظه ای است.
بنابراین عرب جاهلی حتی نسبت به حیات یک زن بی اعتنا بود چه رسد به اظهار نظر در مورد یک زن، برای مثال زمان وضع حمل یک زن در زمان عرب جاهی گودالی می کندند و زمانی که بچه به دنیا می آمد اگر دختر بود او را در همان گودال می انداختند که این کارها نه تنها ضداسلامی که ضد انسانی بود، یا به هر بهانه ای زن را مورد ضرب و شتم قرار می دادند و به هر بهانه ای به او تهمت زنا می زنند و حتی نمی گذاشتند که زن گریه کند.
اما وجود نازنین نبی اکرم(ص)خط بطلانی بر این مسائل کشید و زن را از بعد حقیقی وجوش معرفی کرد و در تمامی رفتارها و منش پیامبر(ص) این مساله مشهود بود، حضرت با رفتار خود نسبت به فاطمه زهرا(س) می خواست به دیگران بفهماند که باید نسبت به دختران خود محبت داشته باشند و به آنها هویت مستقل دهند.
اگرروایات را نیز بررسی کنیم خواهیم دید که حضرت محمد (ص) سخنان فراوانی نسبت به زن و نحوه برخورد با او داشته اند. پیامبر(ص) این رویکرد را نهادینه کرد که زن یک هویت مستقل در اجتماع دارد و لذا نگاه ابزاری و کالایی را نسبت به زنان زدود و در عین حال حد و حدود را مشخص کرد.
اساسا تعریف پیامبر(ص) نسبت به زن و حضور او در اجتماع چیست، به بیان دیگر پیامبر(ص) چه نگرشی نسبت به حضور زن در ساحات مختلف دارد؟
در نگاه پیامبر(ص) یکی از مهمترین وظایف هر زنی وظیفه مادری است که باید یک نسل را تربیت کند، در کنار این جایگاه زن می تواند در ساحات دیگر نیز فعالیت کند چنانچه حضرت خدیجه(س) زنی تاجر بود.
پس به چه علت با وجود این نگرش شاهد هستیم که بعضا با برخی رفتارهای متعصبانه مواجهیم؟
پاسخ به این سوال نیاز به یک بررسی تاریخی دارد، بعد از رحلت پیامبر(ص) بسیاری از دیدگاه های غلط نسبت به زن به جامعه عرب بازگشت، نگاه منفی عمر و برخی صحابه نسبت به زنان باعث شد تا تفکر جاهلی دوباره در جامعه رشد کند، البته در قرآن نیز اشاره ای به این مساله شد، خداوند در قرآن کریم در این رابطه خطاب به پیامبر(ص) می فرماید «اگر پیامبر بمیرد شما به دوره جاهلیت خودتان باز می گردید» .
بنابراین بعد از پیامبر(ص) زنان دیگر امکان حضور و اظهار وجودی نداشتند؟
به تعبیری می توان این چنین قلمداد کرد اما به طور کلی چنین نیست، مثلا حضرت زهرا(س) اولین زنی بود که وارد بحث سیاسی شد و از خلافت حضرت امیر(علیه السلام) دفاع و مستقیما با خلیفه اول و دوم درگیر و به شهادت رسید.
کمی فضای بحث را تغییر دهیم، با این تفاسیر حضور زن در جامعه هیچ منعی ندارد، سوال من آن است که به لحاظ فقهی چه ملزوماتی در این رابطه وجود دارد؟
به لحاظ فقهی هیچ چیز درباره این مساله منع نشده است، فقط می خواهند کنترل کند، در واقع فقه نقش هدایت گرایانه و کنترلی داشته وبا اصل حضور زن در محیط اجتماع مخالفتی ندارد بلکه تاکید بر رعایت ضوابطی دارد. به بیان دیگر فقط براساس هویت فردی و شخصی است که نظر می دهد.
با این توصیفی که نسبت به کارکرد فقه داشتید، اساسا بایدها و نبایدهای حضور زن و مرد در محیط مختلط کاری چیست؟
یکی از مهمترین هنجارها این است که شخصیت زن در محیط کار به چالش کشیده نشود، در بیان کلان تر باید زمینه ای فراهم شود که زن بتواند در جایگاه خودش در اجتماع کار کند. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که بعضا برخی مشاغل در جامعه به تناسب شرایط زن و مرد تعریف شده است، مثلا حفر چاه، کار در معدن با خلقت زن سازگار نیست، البته زمانی که می گوییم سازگاری ندارد و تناسبی نیست منظور این نیست که فقه مخالفت کرده است و نمی گوید حرام است بلکه حلال است اما بحث ما در این جا حلال و حرام نیست بلکه می گوییم این مشاغل برای زنان طاقت فرساست و در اسلام همواره بهترین گزینه برای زن و راحتی او مد نظر است. بنابراین منعی نشده است اما برای خود زن بهتر است که از حضور در چنین مشاغلی اجتناب کند.
پس بحث تناسب ها مطرح است.
دقیقا، ضمن آنکه نقش اولیه زن نباید فراموش شود، زن در محیط خانواده خود همسر و مادری است که می خواهد فرزندانی را تربیت کند، لذا اگر فعالیت های او سبب شود که تضادی در ایفای این نقش ایجاد شود در ان صورت می توان وجهه حرام را نسبت به این فعالیت داشت.
و مساله دیگر آنکه در قرآن کریم اول خطاب به مردان و بعد به زنان می گوید که چشمانتان را بپوشانید و عفت داشته باشید، این مساله ای دو طرفه است که باید در محیط های کاری مختلط مورد توجه مضاعف قرار گیرد.
پس این همه بحث بر سر کار کردن زن در ممحیط های مختلط، یا اساسا اصل کار کردن زنان ناشی از چیست؟
بحث سلایق و عرف را کنار بگذاریم این مساله ناشی قرائت های مختلف از رساله عملیه است، هرکسی آمده و طبق نظر شخصی خودش اظهار نظر کرده است.
ببینید این که شوهری بیاید و بگوید که من دوست ندارم همسرم کار کند حرف دیگری است اما نباید فرد بیاید و این عدم تمایل خود را به پای دین بنویسد.برخی رفتار خود را به پای دین می گذارند، دین مشکلی با کار کردن زن با تفاسیر که عنوان شد، ندارد، در سخنان مراجع تقلید نیز نگاه کنیم چیزی جز این نیست و واقعیت حرف شان یکی است و تنها می گویند مفسده ایجاد نشود.
مساله دیگر اینکه برخی مباحث مردسالاری و زن سالاری را می گویند، در حالیکه بحث اصلا سر مردسالاری نیست، این مباحث ناشی از فقر فرهنگی جامعه ماست در واقع جامعه ما به کمای فرهنگی فرو رفته است.
شما چه پیشنهادی برای رفع این چالش ها دارید؟
به نظرم باید فارغ از هرگونه پیش فرض متخصصان و مشاوران راه حل های اجرایی در مورد حضور زن در محیط کار و تعاملات مورد نیاز را ارائه کنند، ما اگر بیاییم و حضور زنان در مشاغل را تعریف کنیم و در عین حال فرهنگ این تعامل را جا بیندازیم تضادها به حداقل رسیده و از کما خارج می شویم.
پایان پیام/
نظر شما