قرآن الگوی حرکت انقلاب مردم ایران بود

گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان: انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) انقلابی بی بدیل بود که توانست پایه های ظلم و بی اخلاقی را شکسته و مدل حکومت دینی مبتنی بر آموزه های اسلامی و قرآنی را در جامعه پیاده سازد، مدلی که آرزوی بسیاری از ممالکی بود که سال ها در پی کسب چنین حکومتی بودند اما توفیقی در اجرای آن در سطح جامعه نداشتند.

در این راستا با حجت الاسلام و المسلمین حسن اسکندری، مدرس تاریخ اسلام حوزه علوم اسلامی دانشگاه علم و صنعت به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:

به عنوان اولین سوال پایه های انقلاب چگونه در جامعه طرح شد و امام خمینی(ره) چگونه توده های مردم را دوباره با مفاهیم دینی پیوند داد؟

ببینید اساسا از زمان مشروطه به این طرف احساس شد که دیکتاتوری دارد روند مردم داری را به سمتی می برد که دلخواه خودش است، لذا نهادینه کردن مردم سالاری مبتنی بر دین هدف شد اما مشکل این بود که نخبگان نسبت به مردم سالاری نگاه عمیقی داشتند و عموم مردم چندان آگاهی نسبت به این مولفه نداشتند.

لذا در چنین شرایطی عده ای از نخبگان فعالیت را آغاز کردند اما دیدند که نمی توانند در مقابل حکومت کاری پیش ببرند چراکه یا به زندان افتادند، یا احزاب منحل شد و یا علما تبعید شدند مثل مرحوم مدرس؛ در این فضا امام خمینی(ره) سیاست آگاه سازی توده مردم را آغاز کرد، یعنی رویکرد دینی به این مساله باعث شد عموم مردم بیش از گذشته نسبت به مسائل دینی آگاهی یابند، البته نقش خطبا، بازاری ها را در این شرایط نمی توان نادیده گرفت، مع الوصف در چنین اوضاعی بود که حرکت به سوی تحول و انقلاب در مردم شکل گرفت.

به بیان دیگر رویکرد دینی بیش از هر چیز باعث شد تا پایه های انقلاب آغاز شود لذا از سال 1342تا 1356 آگاه سازی توده های مردم کلید خورد.در اینجا شاید اشاره ای به این مساله بد نباشد که برای مثال حرکتی که در مصر از سوی اخوان المسلمین شکل گرفت سابقه ای طولانی داشته و از سال 1920 آغاز شد، تلاش سردمداران این حرکت در مصر این بود تا فضایی مثل انقلاب ایران را ایجاد کنند و دموکراسی را با رنگ و بوی دینی به بطن جامعه وارد کنند اما مشکل حرکت آنها این بود که همواره جنبش آنان در حد نخبگان باقی ماند و به سطح توده های مختلف مردم نیامد، مثلا سید جمال همیشه سعی داشت تا به نخبگان ارتباط برقرار کند و میان مردم خطابه نمی کرد.

در حالی که امام خمینی(ره) متناسب با توده های مختلف اسلام را به جامعه آورد، برای مثال این سخنرانی امام راحل خطاب به شاه در سال 1342 جالب توجه است، امام (ره) در آن سخنرانی فرمود: آقای شاه، شما را توصیه می کنم که به اسلام عمل کنی واگرنه بلایی که سر پدرت آمد بر سر تو هم خواهد آمد... .

همین بیانات و همین ادبیاتی که هر قشری قادر به درک آن بود سبب شد تا مردم صدای اسلامی حقیقی را بشنوند.
این رویه در توده های مختلف مردم قابل مشاهده بود، برای مثال زمانی در یکی از جلسات زیرزمینی در مشهد جلال آل احمد و شریعتی به این نتیجه رسیدند که زمانی می توانند دیکتاتوری پهلوی را نابود کنند که روشنفکران سنتی در کنار روشنفکران دینی قرار بگیرند و عموم مردم را آگاه و وارد صحنه کنند.

لذا سال از 19 دی ماه سال 1356 درگیری ها در کشور اوج یافت ، در واقع امام خمینی(ره) و سایر علما طی سالیان این آگاهی را در مردم ایجاد کردهند و شرایط منظر جرقه ای بود تا انقلاب کلید بخورد و به قول زینب الغزالی وقتی خبر پیروزی انقلاب ایران را شنیدم شگفت زده شدم چون ما سالهاست آرزوی این چنین انقلابی را داریم، الغزالی البته به این مهم توجه نکرده بود که توده مردم از سل 1342 تا 1356 آگاه شدند.

 البته مردم ایران همواره و در دوره هر حکومتی مردمی دین مدار بودند، در واقع گویی مردم آمادگی و تمایل به انقلابی دینی را داشتند

دقیقا، این تمایل در بین مردم بود اما در سطح گسترده طرح نشده بود، مهم این بود که فردی آگاه سازی کند، چراکه فی الجمله خیلی چیزها در ذهن مردم هست اما باید هدفمند هدایت شود این آگاهی در ایران طی سالهای 42 تا 46 با هدایت علما و نقش بی بدیل قرآن به عنوان الگویی مستحکم محقق شد.

اشاره به قرآن داشتید، قرآن تا چه اندازه در سیر وقوع انقلاب اسلامی ایران الگوبخش بود؟

قطعا اثر داشت، قرآن اثربخش ترین الگو در سیر شکل گیری انقلاب بود، مردم به رهبری امام خمینی(ره) و سرلوحه قرار دادن نگاه قرآن نسبت به روش برخورد با کفار و معاندان انقلاب اسلامی را شکل دادند.

همچنین برای مثال آیات جهاد که در قرآن آمده است الگوی قابل تاملی بود، خداوند در قرآن کریم خطاب به پیامبر(ص) فرمود «یا ایها النبی جاهد الکفار و المنافقین و اغلظ علیهم» ( ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن و بر آنها سخت گیر) همین آیه کافی بود که انقلابی در این سطح در کشور رخ دهد.

علاوه بر این مساله شخصیت حضرت امام(ره) نیز مصداقی از این آیه بود، یعنی امام(ره) مقابل کفار کوتاه نمی آمد.
همچنین آیات مربوط به هجرت که در قرآن آمده است، در واقع بعد از دوره ای شاهد بودیم که مردم از روشتاها و شهرها هجرت می کردند تا سایرین را از این تحول و حرکت انقلابی مطلع کنند.
پایان پیام/