مساجد و منابر مروج صداقت و راستگویی/امام جماعت در عمل الگو باشد

خبرگزاری شبستان:  همان گونه که اسلام یک دین اجتماعی است. مسجد نیز یک نهاد اجتماعی محسوب می شود. پیامبر گرامی اسلام (ص) برای تغییر رفتارهای اجتماعی مردم زمان خویش نیاز به مکانی داشت تا در سایه آن اجتماعات مردمی شکل بگیرد و در این جمع شکل یافته مفاهیم دینی بیان شود. اگر چه با اندکی دقت به بیانات و مفاهیم ارائه شده توسط پیامبر اسلام (ص) مشخص خواهد شد که ایشان تنها به مباحث اجتماعی و دینی بسنده نمی کردند و بخش اعظمی از بیانات را به امور فردی و شخصی که یک فرد مسلمان نمونه باید داشته باشد اختصاص می دادند؛ چرا که آن حضرت، ایجاد جامعه اسلامی را در گرو ساختن و خودسازی تک تک افراد آن جامعه می دانستند و به همین خاطر است که دین اسلام به صورت هم زمان به دو جنبه فردی و اجتماعی توجه کرده است. در گفتگوی قبل با حجت الاسلام عسکری اسلامپور کریمی از محققان و پژوهشگران حوزه مسجد در رابطه با نقش مسجد در سلامت اخلاقی و ترویج گذشت و مدارا به گفتگو نشستیم.

وی در این زمینه متذکر شدند که با مطالعه در سیره نورانی پیامبر اسلام(ص) روشن می شود که پیروزی آن حضرت هرچند با تأیید و امداد الهی بود، ولی خوشرفتاری و جاذبه های اخلاقی آن حضرت به راستی از مهمترین عوامل در گسترش معارف والای اسلام بود، به یقین صفات عالی انسانی در او جمع بود و با مردم چنان به مدارا رفتار می نمود که دشمنان را تحت تأثیر و دوستان را شیفته خود می ساخت. به طوری که از خداوند لقب پر افتخار خوش اخلاقی و با مدارا بودن را نصیب خود کرد: «وَ إِنَّک لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ؛ و همانا تو اخلاق بر جسته ای داری»(قلم/4).

اخلاق پیامبر اسلام(ص) چه با مسلمانان و چه با کفّار، چه در حال صلح و چه در میدان جنگ و جهاد در واقع عینیت بخشیدن به اصل مهم مدارا بود و این مأموریت الهی را به خوبی به پایان رساند، اینجا بود که به خلق عظیم رسید و خداوند نیز با آرامش دادن به حضرت، وی را در این امر یاری نمود و پیامبر را به شکیبایی در مقابل گفته های دیگران و مدارا نمودن دستور داد و حتّی قهر را هم با محبت و مهربانی قرین ساخت و زیبایی را در دوری گزیدن از افرادی که با مدارا به راه نمی آیند جلوه گر ساخت: «وَاصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِیلًا»(مزمّل/10).

 در ادامه سلسله گفتگوهایی که در مورد مولفه های سبک زندگی اسلامی در دستور کار است در مورد رواج دروغ و پرخاشگری در جامعه با این کارشناس به گفتگو نشستیم که در ادامه می خوانید.
 

- حاج آقای عسکری اسلامپور رواج دروغ و پرخاشگری چه مشکلاتی را در جامعه به همراه دارد و اهل منبر و امامان جماعات چگونه می توانند با ارایه الگوهای مناسب مردم را به سمت صداقت و راستگویی سوق دهند؟
«دروغ» واژه ای است که در تمامی جوامع و فرهنگها به یک شکل معنا شده و آن خلاف حقیقت عمل کردن در گفتار و رفتار انسانهاست. دروغ یکی از رذایل اخلاقی است که متعلق به مقطعی از زمان هم نبوده و فراتر از زمان است. به عبارت دیگر، دروغ یک فرایند اجتماعی نیز تفسیر می شود؛ از آنجا که انسانها در ارتباط با یکدیگر قرار می گیرند، پس در این ارتباط و تعامل یک سری خصوصیت هایی نیز رد و بدل شده که دروغگویی یا راست نگفتن نیز از آن جمله است؛ امّا از آنجا که نهاد و سرشت آدمی همواره به سمت متعالی شدن در حرکت است، هیچگاه دروغ و دروغگویی به عنوان ارزش محسوب نشده و همواره توسط همه صاحب نظران حوزه های مختلف، اعم از فیلسوف، جامعه شناس، عالمان دینی، اهل منبر و روانشناسان نهی شده است.

- معضلات اخلاقی به ویژه دروغگویی چه آسیب های فردی در پی دارد؟ 
الف) پیامدهای فردی: نابودی ایمان؛ دروغ با ایمان ناسازگار است و ضعف و نابودی آن را در پی دارد. در روایتی، راوی از امام صادق(ع) پرسید: آیا مؤمن ممکن است بخیل باشد؟ فرمود: بله. آیا ممکن است ترسو باشد؟ فرمود: بله. آیا ممکن است دروغگو باشد؟ فرمود: نه، مؤمن دارای هر سرشتی می شود، جز دروغ و خیانت «یکون المؤمن بخیلاً؟ قال: نعم، قلتُ: فیکون جباناً؟ قال: نعم، قلتُ: فیکون کذّاباً؟ قال: لا و لا خائناً، ثم قال: یجبل المؤمن علی کل طبیعة الاّ الخیانه و الکذب»(مستدرک الوسائل، ج14، ص13، ح15966).
دروغ سرچشمه همه گناهان است. امام عسکری(ع) در این زمینه فرمودند: تمام پلیدیها در اطاقى قرار داده شده و کلید آن دروغ است. دروغ در ردیف شرک به خدا است و بدترین بیماری است و موجب سلب توفیق و موجب محرومیت از رحمت الهی را در پی دارد.
کسی که عادت به دروغ داشته باشد بدون توجه به ارزش و منزلت انسانی دیگران، به آنها دروغ بگوید، پرده حیا میان خود و ایشان را دریده، بی شرم می شود؛ امام علی(ع) فرمودند: «لا حیاء لکذاب؛ دروغگو بی حیا است»(غرر الحکم آمُدی، ص221، ح 4416).
و سرانجام عذاب دوزخ در انتظار دروغگوست. کلام گهربار امام علی(ع) است: «ثمره الکذب المهانه فی الدنیا و العذاب فی الآخره؛ میوه دروغ، پستی در دنیا، و عذاب در آخرت است»(غرر الحکم آمُدی، ص220، ح 4400).

- دروغگویی در حوزه اجتماعی چه صدماتی وارد می کند و اسلام برای رفع این آسیب ها چه برنامه ای برای انسان ها دارد؟

ب) پیامدهای اجتماعی: کاهش ارزش اجتماعی؛ انسان دروغگو قابل اطمینان نیست و مردم به او اعتماد نمی کنند. ارزش انسان در جامعه بشری، به اطمینان و اعتماد مردم به او است. آنگاه که شخصی وجهه و آبروی خاصی دارد، ارزشمند است و از بین رفتن اعتبار و آبرو، نابود کننده ارزش اجتماعی او است و دروغگویی، رفتار ناشایستی به شمار می رود که اعتبار انسان را از بین می برد.

دروغ سرمایه اطمینان و اعتماد را از بین می برد. مهم ترین چیزى که این سرمایه را به نابودى مى‏کشاند دروغ و خیانت و تقلّب است، و یک دلیل عمده بر اهمیت فوق العاده راستگویى و ترک دروغ در تعلیمات اسلامى همین موضوع است.

به هر حال، اسلام مـجـمـوعـه ای از عـواطـف، اخـلاق، عـقـاید و برنامه های عملی است، امّا متأسفانه دنیای مادی اینها را از بین می برد و این آموزه های مورد تأکید در میان ما در حال کمرنگ شدن است. متأسفانه اکنون در سطح جراید و گاهی در صدا و سیما و در عرصه های سیاست بین سیاسیون برخوردها خوب نیست؛ در حالی که جراید، صدا و سیما و مسئولین نظام اسلامی باید الگوی رعایت اخلاق اسلامی باشند. وقتی می بینیم دو مسئول در نظام، اصول اولیه اخلاق اسلامی را رعایت نکنند، از مردم و جوانانی که تجربه کافی ندارند، چه انتظاری می شود، داشت. بی‌اخلاقی در عرصه سیاست به شاخصه‌های فرهنگی و باورهای ارزشی یک جامعه آسیب‌های جبران ناپذیری می‌زند؛ چون مردم نسبت به آن مفاهیم بی‌اعتنا می‌شوند. نهادینه کردن اخلاق، وظیفه مهم مسئولین، اهل منبر و رسانه های همچون مسجد است.

- در این میان وظیفه اهل منبر و ائمه جماعات چیست و آنها چگونه و با چه شیوه ها و راهکارهایی می توانند پیام اسلام برای رفع معضلات اخلاقی را به مردم برسانند؟

اهل منبر و امامان جماعات وظیفه دارند با تبیین ارزش های اخلاقی اسلام و ارائه الگوهای مناسب از زندگی حضرات معصومین(ع) و علما و اندیشمندان پرهیزگار افراد جامعه را به سمت صداقت و راستگویی سوق دهند. اهل منبر و امامان جماعات باید زیان ها و آسیب های رواج بداخلاقی در جامعه را به مخاطبین گوشزد کنند.

مسجد به سبب ویژگی‌هایی که دارد، تجلی گاه حق و اسما و صفات الهی و جایگاه تربیت معنوی و الهی انسانها به شمار می‌رود. بیشتر، انجام اعمالی با انگیزه‌های عمیق‌تر زندگی، و ارتباط عاطفی با خدا است. از این مکان معنوی است که فرهنگ اصیل دینی تبیین و تبلیغ شده، راه تربیت و رشد و کمال انسانی هموار می‌گردد و بازسازی و اصلاح فرهنگی و معنوی فردی و اجتماعی آغاز می‌ شود.
 

از طرفی امام جماعت باید دارای اخلاق نیکو و شایسته ای باشد و با مردم به خوبی رفتار کند و صداقت در گفتار و عمل داشته باشد. امامی موفق است که در درجه اول، خودش مؤمن و عامل به باورها و احکام شرعی و اخلاقیات باشد سپس به ترویج صفات نیکو در میان مردم بپردازد. امام علی(ع) در این باره میفرماید: «هر کس خویشتن را پیشوای (هدایت و تربیت) دیگران قرار می دهد، باید قبل از دیگران، سازندگی را از خود آغاز کند و پیش از آن که از راه زبان و گفتار به تربیت دیگران بپردازد، باید با سیره و برخوردش آنان را ادب نماید».
 

حجت الاسلام عسکری اسلامپور کریمی، لیسانس حقوق و دانش آموخته حوزه علمیه قم است وی بیش از 12 سال است که به امر پژوهش در مباحث زیر مجموعه علوم انسانی مشغول است و 120 مقاله تالیفی داشته است و علاوه بر همکاری با برخی از مراکز پژوهشی مستقر در قم با برخی از نشریات معتبر کشوری نیز همکاری دارد. لازم به ذکر است وی از سال 84 تاکنون مقالات و کتاب هایی در حوزه مسجد تألیف کرده است و با مرکز مطالعات و پژوهش های امور مساجد(شعبه قم) همکاری دارد.

پایان پیام/