اخلاق محتشمی برای تامل است نه برای خواندن صرف

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، غلامرضا اعوانی، استاد فلسفه در همایش بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی که دوشنبه، پنجم اسفند برگزار شد، گفت: خواجه نصیرالدین طوسی کتاب های "اخلاق ناصری" و "اخلاق محتشمی" را با سبک های مختلف تدوین کرده است و این سوال مطرح می شود چرا این کتاب ها را خواجه نصیر در سبک های مختلف تدوین کرده؛ اما به نظر می رسد فلاسفه در نزد مشائیان سبک ها را مخلوط نمی کردند و همین طور فیلسوف خارج از مبادی و اصول کار نمی کرد لذا ابن سینا در کتاب شفا می گوید من این کتاب را به مشرب مشائیان نوشته ام ولی من نظام دیگری دارم.
وی عنوان کرد: ما نظام های مختلفی داریم و برای اینکه بتوان عرفان را با حکمت مشائی وحدت داد، باید نظام خاصی داشت؛ اما خواجه نصیر یکی از این سه کتاب را بر مبانی کلامی، دیگری عرفانی و سومی را بر مبنای مشائی نوشته است؛ او در مقدمه کتاب اخلاق ناصری می گوید این کتاب را بر اساس روایات، اخباری از از حکمای مقدم و متاخر نقل کرده ام، بدون آن که آنها را ارزیابی کنم و مطالب آن را مطابق مشاییان گفته ام و اگر کسی بخواهد نقد آن را بخواند باید به کتاب های دیگر من مراجعه کند.
وی با بیان اینکه کتاب اخلاق ناصری مقدمه و سه مقاله دارد، بیان کرد: خواجه نصیر در بخش سوم این کتاب سیاست مدن را اضافه کرده که از آراء سیاست مدینه فارابی و الحکمه الخالده گرفته است و پیداست این کتاب به مذهب مشائیان نوشته شده است؛ اخلاق محتشمی نیز رساله ای است قرآنی و مبتنی بر فهم عقلانی و با رساله عرفانی او تفاوت های بسیاری دارد و هر فصل این کتاب متضمن آیات قرآنی، اخبار نبوی اخبار علوی است که در دو کتاب دیگر این مسائل وجود ندارد؛ همچنین برگزیده هایی از نهج البلاغه، دررالحکم، غررالحکم و ... در آن به چشم می خورد و نمی توان گفت این کتاب کلامی است چرا که جنبه معرفتی نیز دارد.
اعوانی با تاکید بر اینکه برنامه دین تخلق بوده و این اصل دیانت است و خواجه در کتاب اخلاق محتشمی خود بر این مساله تاکید دارد، تصریح کرد: خواجه این کتاب را نه برای خواندن، بلکه برای تامل و تفکر نوشته و انتخاب مسائل آن بسیار عجیب است که ما این چنین رویکردی را در کتاب های اخلاقی دیگر نمی بینیم. در این کتاب آیات و روایات و احادیث قدسی فراوانی گنجانده شده است، که آن را منحصر به فرد کرده است.
همچنین، فاطمه شهیدی، عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران نیز طی سخنرانی خود با عنوان "مقایسه بحث اعتبارات ماهیت از نظر خواجه و ابن سینا" گفت: تصور رایج این است که مبدع بحث اعتبارات ماهیت، ابن سینا است اما در واقع کسی که بحث اعتبارات ماهیت را تاسیس کرد، خواجه نصیرالدین طوسی بود و این سینا در هر مقطعی سخنان مختلفی در خصوص ماهیت می گوید و ابن سینا بحث از اعتبارات سه گانه را تنها در یک جا آن هم مدخل منطق شفا بیان می کند.
وی ادامه داد: بنابراین یکی از بحث هایی که پیش از ابن سینا نبوده، همین بحث اعتبارات ماهیت است و شیخ این طور شروع می کند که ماهیت اشیا یا در تصور است یا در اعیان؛ این تقسیم بندی مطابق تعریف مشهور اعتبار ماهیت نیست و در این نوع تقسیم بندی، اعتبار ماهیت "بشرط لا" وجود ندارد. اما اولین اعتباری که خواجه می گوید، بشرط لا است و دومین اعتبار لابشرط است و در مورد این اعتبارات سه ثلاثه دو تفسیر شده است این که منظور آن عقلی، منطقی و طبیعی است.
پایان پیام/