به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، استان تهران یکی از ویژه‌ترین استان‌های کشور و دارای طبیعت بی‌نظیری است؛ هم کوه دارد، هم رود، هم کویر دارد و هم جنگل. بنابراین اگر ساکن تهران هستید و حوصله سفرهای چند روزه عید نوروز را ندارید شاید بد نباشد اگر با جاذبه‌های گردشگری استان تهران و جاذبه‌های گردشگری مجاور این استان آشنا شوید که با شناخت آنها می‌توانید یک روز خاطره‌انگیز را برای خودتان و عزیزان‌تان ایجاد کنید. البته در ایام نوروز، علاوه بر برخی که در تهران می مانند، هموطنانی هم هستند که از شهرهای دیگر کشور به این استان می آیند و اگر با جاذبه های گردشگری و فرهنگی و تاریخی این استان آشنا باشند، لحظاتی خوش برایشان فراهم می شود. در سلسله گزارش‌های خبرگزاری شبستان در عید نوروز، تعدادی از موزه ها و مکان تاریخی و فرهنگی و گردشی استان تهران را معرفی می‌کنیم.
محله تجریش از جمله محلات قدیمی و مرکزی شمیرانات، در منطقه 1 شهرداری تهران قرار دارد. تجریش در دامنه رشته کوه البرز و میدان تجریش در ارتفاع 1612 متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای آب و هوایی معتدل و متمایل به سرد است. بزرگ‌‌ترین آبادی اطراف تهران که سریع تر و پرشتاب تر از سایر آبادی‌های پیرامون تهران در شکم شهر تهران جای گرفت و به سرعت هم جذب شد، تجریش یا شمیران است. امامزاده صالح، اداره پست تجریش، بازار تجریش و حسینیه آن، بیمارستان شهدا، بنیاد شهید شمیرانات، سازمان تأمین اجتماعی، مرکز خرید تندیس، مرکز خرید قائم، مرکز خرید البرز، مرکز خرید میری و ... .
میدان تجریش، نقطه پایانی خیابان ولیعصر تهران است و یکی از مکان‌های تجاری و شلوغ تهران نیز به شمار می‌آید. بازار قدیمی، تکیه بزرگ تجریش و امامزاده صالح و مرکز خرید تندیس از نقاط دیدنی محله تجریش هستند. در شمال تجریش محله‌های جعفرآباد و سعدآباد و در شمال غربی آن محله زعفرانیه قرار گرفته است.
هزار سال پیش تجریش، طجرشت خوانده می‌شد. چنان که راوندی مورخ تاریخ در شرح سلطنت طغرل سلجوقی آورده است: «آنگاه سلطان از تبریز به سوی ری رفت تا زفاف به دارالملک باشد.اندک مایه رنج بر وی مستولی شد، به قصران بیرونی، به در ری به دیه طجرشت (تجریش) از جهت خنکی هوا نزول فرمود، چه حرارت هوا به غایت بود (به سال 455 قمری). جالب اینجاست که طغرل در همان تجریش وفات یافت و جنازه‌اش برای دفن به ری منتقل شد.»
صدها سال بعد طهران پایتخت قاجاریان شد و تجریش به ییلاق اهالی آنجا تبدیل شد و اشراف این شهر باغ‌های زیادی جهت اقامت تابستان در آنجا احداث کردند. در محله تجریش قنات‌های متعددی نیز وجود داشته است و برخی از آنها هنوز هم آبدهی دارد. از جمله قنات امامزاده صالح (مظهر آن در صحن امامزاده)، قنات محمدیه، قنات مقصودبک در کنار رود دربند، قنات سرپل تجریش و قنات کهریز که مظهر آن در تکیة پایین تجریش بوده است. در کتاب تاریخ جغرافیایی شمیران آمده است: «امامزاده صالح (ع) که قدم در شمیران گذاشت، اهالی از بیم گرگها، زمین ها را رها کرده و به حوالی امامزاده روی آوردند و خانهها ساختند و تجریش فعلی را به وجود آوردند.»
میدان تجریش که امروزه به کلی از شکل گذشته‌اش خارج شده و اکثر گذرگاه‌های آن به صورت ترمینال (اتوبوس‌ها) درآمده است، روزگاری در تهران قدیم میدانی تنها، ساکت و منزوی بود که از شمال به دربند و از شرق به خیابان ولی عصر، از جنوب به خیابان مقصود بیک و بازار و از همه مهم‌تر به امامزاده صالح محدود می‌شد. در گذشته برخلاف امروز کسانی که می‌خواستند از میدان تجریش به دربند بروند از حیوانات بارکش چون یابو، قاطر و الاغ استفاده می‌کردند و در بازارچه میدان که در نزدیکی آن مسجد حضرت رقیه(س) قرار داشته و امروز همچنان رونق سابق را داراست.
چنار کهنسال امامزاده صالح که چند سال قبل قطع شد
در سفرنامه ژان دبولافوا در سال ۱۸۸۱ درباره باغ‌های تجریش و چنار کهنسال تجریش آمده است: «در اطراف تجریش باغ‌ها و عمارات زیادی وجود دارد یکی از آنها باغ فردوس است که به داماد شاه تعلق دارد (منظور معیر الممالک) است در وسط این باغ بزرگ قصر ناتمامی دیده می‌شود که در شرف ویرانی است و یک نقاش مبتدی ایتالیایی دیوارهای آن را به عوض نقاشی کثیف کرده است. درباره چنار کهنسال تجریش نیز نقل شده است: «در مسجد تجریش چنار غریبی است که کمتر نظیر آن در دنیا پیدا می شود. تقریباً محیط آن به 15 متر می‌رسد و هر یک از شاخه‌های آن مانند تنه درخت کهنسالی در بالای بنای مسجد و اطراف سر به آسمان کشیده است و ...»
بارگاه امامزاده صالح و درخت چنار معروف آن - دوره پهلوی
امروز تنها نشانه‌ای که از تجریش قدیم باقی مانده، بازارچه قدیمی آن و چند خانه کنار امامزاده است. اما تجریش قدیم دارای سه محله بود و هر کدام نیز دارای مناطق مختلفی:
محله بالا: باغ فردوس، چهار راه حسابی، زعفرانیه، الهیه.
محله پائین: ظهیرالدوله، سه راه دزاشیب، سه راه قیطریه، اسدی و فردوسی.
محله قلعه نو و حومه: زعفرانیه، محمودیه، ناودانک، جعفرآباد و ...
کم کم کوچ مردم از سایر مناطق کشور به طهران و حومه آن افزایش یافت به طوری که تعدادی از آنان در تجریش سکنی گزیدند.
ساختمان‌های تجریش قدیم مانند روستای تاریخی ماسوله بود. یعنی ساختمان‌های روستا طوری بود که مردم از روی بامهای یکدیگر طی مسیر می‌کردند. جمعیت در تجریش قدیم در دو محله به صد و پنجاه خانواده می‌رسید. از محله بالا حدود 20 خانوار تابستان‌ها بر سر باغ‌های خود می‌رفتند و زمستان‌ها به ده باز می‌گشتند. کوچه‌ها و معابر بسیار تنگ و پر پیچ و خم بود. شاید نمونه‌ای که بتوان با آن قیاس کرد روستای فعلی «پس قلعه» در دربند باشد. خانه‌های خشت و گلی یا چینه‌ای تجریش، در زیر دست و سمت شرق پل تجریش تا زیر دست ایستگاه جاده‌ی قدیم بنا شده بود.
در قدیم، مرکز تجریش امامزاده صالح بود. این امامزاده مرکزیت معنوی این ناحیه بود. بازار شکل گرفته در حاشیه آن کانون اقتصادی این محل است.
اهالی محل به احترام انتساب وی به ائمه برای وی مرقد و بارگاهی ساختند که در طول زمان منشا خیر و برکت برای اهالی این منطقه گردید. بنای اصلی این مرقد را هلاگو میرزا فرزند فتحعلی‌شاه به سال 1210 قمری بنا کرده است. تجریش از دیرباز دارای ویژگی شهرها و اماکن زیارتی بوده است که از جمله آنها می‌توان به وجود مساجد متعدد در اطراف امامزاده صالح اشاره کرد.
بازار تجریش از جمله قدیمی ترین بازار منطقه شمیران در منطقه شمالی شهر تهران است. این بازار از سمت شمال به میدان تجریش و از جنوب به امامزاده صالح دسترسی دارد. بافت قدیمی بازار، حجره های بنام و قدمت دارش و کوچه های منتهی به امامزاده صالح همچنان از جاذبه های آن محسوب می شود. گرچه ابعاد آن از لحاظ وسعت و حتی معماری با بازار بزرگ تهران قابل قیاس نیست اما راهرو های سرپوشیده اش در برخی نماها، نمونه کوچکی از بازار بزرگ را ترسیم و به ذهن بیننده متبادر می کند. البته در بعضی نماها از جمله مشبک کاری و کاشی کاریهای منقش به نام حجره ها در سر ورودی مغازه نسبت به سایر بازارها برتری محسوسی دارد. درازای آن از محله سرپل تا تجریش است. این بازار از مسجد و حسینیه برخوردار بوده و میدان میوه و تربارش که سرپوشیده نیز هست از پر مخاطب ترین قسمت های بازار محسوب می شوند.
در این بازار، خوردنی های ترش و شیرین بسیار و همچنین میوه ها و سبزیجات تازه و جدید به فروش می رسد. همچنین سمنوی عمه لیلا که معروف است در این بازارچه به وفور یافت می شود.
گزارش: آزاده فضلی
پایان پیام/
نظر شما