امام زاده صالح کفته رود، تلفیق زیبای معنویت و طبیعت

قاسم غلامی کفترودی، مدیر هیئت امنای بقعه امامزاده صالح(ع) و مدرس دانشگاه در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری شبستان از گیلان با اشاره به تاریخچه حضور امامزاده صالح در گیلان اظهار کرد: امام زاده صالح(ع) مکنی به ابوالقاسم و ملقب به عبدالله با هفت واسطه از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و از مبلغان و نمایندگان دولت علویان، از سادات سده چهارم هجری است و در حدود 256 ه. ق در سامرا به دنیا آمد.

مدیر پژوهشکده انساب و سادات گیلان اضافه کرد: هنگامی که در سال 254 ه . ق دولت علویان مازندران به عنوان نخستین دولت مستقل شیعه مذهب در شمال ایران توسط حسن بن زید حسنی در مازندران بنیان گذاشته شد، بسیاری از سادات از شهرها و آبادی‌های مختلف به سوی مازندران حرکت کردند.

این محقق و پژوهشگر خاطرنشان کرد: پیش از این نیز عده‎ای سادات بعد ازشهادت امام رضا (ع) از دست مأمون به کوهستان‌های گیلان و مازندران متواری شده بودند که از این میان خویشاوندان نزدیک حسن بن زید حسنی از مدینه و عراق و سایر شهرهای اسلامی به مازندان آمدند و جزء سرداران و سردمداران دولت علوی شدند.

وی یادآور شد: آقا سید صالح در سن کودکی همراه خانواده خود از سامرا به مازندران مهاجرت کرد و پس از شکست حکومت علویان مازندران در سال 278 هجری قمری و با قیام و آمدن ناصرالحق داعی کبیر به گیلان بسیاری از بزرگان دولت علویان به همراه وی به گیلان آمدند و هنگامی که با ناصرالحق الاطروش مردم را به دین اسلام فرامی‌خواندند و نمایندگانی به آبادی‌های مختلف گیلان می‌فرستادند، آقا سید صالح از سوی وی وارد منطقه رشت شده است.

مدیر هیئت امنای بقعه امامزاده صالح(ع) افزود: به احتمالی سید صالح در سال 278 ه . ق به همراه ناصرالحق اطروش به گیلان مهاجرت کرد و در مدت 14 سال که ناصر اطروش مردم گیل و دیلم را به اسلام فرا می‌خواند، دوشادوش او در راه ترویج اسلام تلاش کرد و به نمایندگی از داعی کبیر وارد منطقه رشت و سیاه رودگان( پیربازار) شد و روستای علویان پیر بازار به افتخار قدوم پر برکتش به نام علویان خوانده شد.

غلامی کفترودی همچنین ادامه داد: آقا سید صالح پس از 50 سال مجاهدت در راه ترویج معارف اسلامی و گسترش مذهب شیعه در سال 305 هجری قمری بر اثر بیماری رحلت کرد و پیکر مطهرش در نزدیک دریاچه( مرداب) در قطع زمین مقدسی که مشهور است معبد مردمان پیش از اسلام بوده در سردابی آجری به خاک سپرده شد.

وی اعلام کرد: آقا سید صالح سیدی بزرگوار و جلیل القدر بوده و دارای کرامات است و در مقام و عظمت شأن او همین بس که پس از گذشت حدود یک هزار سال در سال 1304 شمسی قبرش نبش شد وبدن شریفش را سالم یافتند و این موضوع در بین اهالی منطقه مشهور است و به علت اهمیت موضوع گاهی آن را به صورت افسانه نقل می‌کنند.

مقبره معلم صالحی

این مدرس دانشگاه در خصوص مقبره جوار امام زاده صالح(ع) افزود: آیت الله فقیه یحیی بن محمد صالحی معروف به معلم در حدود سال 740 ه . ق در شهر لاهیجان متولد شد و با کسب علوم دینی یکی از فقها و علمای بزرگ شیعه در منطقه شمال شد.

وی خاطرنشان کرد: در سال 769 ه . ق هنگامی که سید علی کیا اولین سلطان سادات کیایی به حکومت لاهیجان دست یافت به علت اختلاف عقیدتی، لاهیجان را به قصد رشت ترک کرد و از سوی امیره محمد تجاسبی( امیر رشت) مورد استقبال قرار گرفت و در روستای فخب ساکن شد.

مدیر پژوهشکده انساب و سادات گیلان اضافه کرد: آیت الله یحیی صالحی پس از مدتی به روستای کفته رود عزیمت کرد و در مجاورت بقعه آقا سید صالح اقامت گزید و در این منطقه به تبلیغ و تعلیم قرآن کریم و گسرتش علوم و معارف اسلامی پرداخت که به همین علت به معلم و به علت زندگی در مجاورت حرم و تصدی امور بازسازی بقعه به صالحی مشهور شد.

وی یادآور شد: پس از وفات در مجاورت بقعه آقا سید صالح به خاک سپرده شد و چون لقب وی صالحی بود با گذشت زمان به اشتباه معلم امام زاده صالح(ع) معرفی شد.

غلامی کفترودی در خصوص مشخصات جغرافیایی و فیزیکی بقعه امامزاده صالح(ع) اظهار کرد: این بقعه در 9 کیلومتری شمال غربی شهر رشت، در روستای سرسبز کفته رود و در زمینی به مساحت 30 هزار متر مربع واقع شده و یکی از مشهورترین بقاع متبرکه در حوزه آبخیز تالاب بندرانزلی به شمار می‌رود.

وی با اشاره به روستای فراموش شده وشکه، گفت: وشکه در مجاور سمت جنوب روستای کفته رود پیربازار است، روستای بزرگی بوده که از علویان تا مجاور پیربازار گسترش داشته و شامل روستای علویان امروزی، جنوب کفته رود، رجاکل، خنفچه، چهل مردان و گراکه بوده است که پس از طاعوت 1246 ه. ق اسم این روستا از وشکه (به معنی سرزمین ابریشم) به گراکه به معنی سرزمین شوم و سیاه ( یادآور کشتار طاعون) تغییر نام داده است.

این محقق و پژوهشگر اعلام کرد: بقعه آقا سید صالح مدتی پس از طاعون 1246 ه . ق در وسط قریه وشکه ویران ماند و بعدها که روستای وشکه جزء املاک خاندان حاکمی قرار گرفت و کفته رود از تولم جدا شد، در قسمت جنوب روستای کفته رود قرار گرفت و توسط اهالی کفته رود و حومه آن بازسازی شد.

بازسازی بقعه امامزاده صالح(ع)

مدیر هیئت امنای بقعه امامزاده صالح(ع)، نخستین بازسازی بقعه امامزاده صالح(ع)را مربوط به 1304 هجری شمسی دانست و گفت: در سال 1356 بنای خشتی و گلی قدیمی این بقعه تخریب و بنای فعلی ساخته شد. در سال 1382 نیز قسمتی از حرم و یک سوئیت برای سرایدار به مساحت 120 متر مربع به بقعه اضافه و در سال 1383 برای بقعه گنبدی ساخته و سنگ کاری داخلی و آینه کاری نیز انجام شد.

 
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه با درآمد موجود بقعه امامزاده صالح(ع) و وضعیت معیشتی مردم منطقه امکان بازسازی اساسی بقعه به شیوه معماری اسلامی، ایرانی وجود نداشته است، گفت: در طول بیش از دو دهه گذشته مقدمات بازسازی فراهم شده است.

وی کف سازی روبرو و اطراف حرم ( کف سازی 120 قبر) و در حد800 متر مربع که بقعه باید گسترش پیدا کند را از جمله این اقدمات برشمرد و گفت: گسترش فضای سبز محوطه حرم با کاشت 150 اصله درخت، ساماندهی بازار فصلی و قبرستان، خرید زمین و ایجاد پارکینگ به مساحت پنج هزار متر مربع از دیگر مقدمات بازسازی بقعه امام زاده صالح(ع) کفته رود بوده است.

مدیر پژوهشکده انساب و سادات گیلان از ایجاد صحن پنج هزار متری برای مراسم منطقه ای و محور قرارگرفتن بقعه برای مراسم ملی و منطقه ای خبرداد و گفت: ایجاد یک طرح سیاحتی و زیارتی در قالب مجموعه فرهنگی در اطراف امامزاده صالح شامل بازارچه دائمی، مسافر کاشانه، اقامتگاه موقت، موزه، کتابخانه و دارالقرآن از برنامه‌های هیئت امنای بقعه امامزاده صالح(ع) است.

وی با اشاره به تدارک مقدمات ایجاد موزه تعزیه در ایران در بقعه امامزاده صالح(ع)، اظهار کرد: زمین موزه خریداری شده و قرار است برای ساخت به بخش خصوصی واگذار شود. پس از ساخت موزه سه هزار قطعه شیء از لوازم مربوط به تعزیه اعم از نسخ خطی، خنجر، نیزه، لباس نقش های مختلف تعزیه، سپر، زره و نسخ‌های مختلف تعزیه از سوی دکتر جابر عناصری، استاد بازنشسته دانشگاه تهران به موزه هدیه می‌شود.

بقعه امام زاده صالح و گردشگری مذهبی

غلامی کفترودی با بیان اینکه در بقعه متبرکه امام زاده صالح هر ساله مراسم و آیین‌های باشکوهی برگزار می‌شود که زائران زیادی را از نقاط مختلف به سوی خود جذب می کند، اظهار کرد: مراسم علم بندی، بازار فصلی( زوار کشی)، تعزیه خوانی، درخت هزارساله و موزه از جاذبه های معنوی و گردشگری بقعه آقا سید صالح(ع) است.

وی در خصوص مراسم علم بندی، اعلام کرد: هر ساله در ماه محرم مشتاقان بسیاری برای مراسم محرم در بقعه شرکت می‌کنند و مطابق باورهای قدیمی منشعب از اعتقادات مذهبی مراسم علم بندی، با شکوهی خاص در شب سوم محرم در بقعه انجام می‌شود و طی این مراسم پارچه علم متبرکه به ضریح امام حسین(غ) که در صندوقی مخصوص نگهداری می‌شود به چوب و تیغه فلزی علم نصب گشته و همزمان ضریح امام زاده صالح (ع) سیاه پوش می‌شود. پس از پایان دهه اول و در روز سوم شهادت امام حسین(ع) به نشانه اختتامیه دهه محرم در مراسم علم واچینی این پارچه سبز از علم باز شده و با تشریفات خاصی به صندوق مخصوص بازگردانده می‌شود.

این مدرس دانشگاه اضافه کرد: در مراسم علم واچینی از روستاهای اطراف دسته‌های عزاداری به بقعه می‌آیند و زنان سینی‌هایی که به زبان محلی مجمعه گفته می‌شود را به یاد نوزاد شیرخوار امام حسین(ع) و حضرت علی اکبر(ع) همراه دارند که روی این مجمعه ها با پارچه سبز پوشانده و داخل سینی با حلوا و نان محلی، میوه و شیرینی پر می‌کنند و بر روی سر خود نگه می‌دارند و پشت دسته عزاداری حرکت می‌کنند تا به صحن بقعه برسند.

وی همچنین گفت: علم بقعه توسط هیئت امنای بقعه و معتمدین محلی باز و پارچه‌های سبز بین زنان توزیع شده و پس از این مراسم مجمع‌های حاوی نذورات بین زوار و عزاداران توزیع می‌شود.

این محقق و پژوهشگر، بازار فصلی ( زوار کشی) را از دیگر جاذبه‌های معنوی بقعه امامزاده صالح(ع) خواند و گفت: به رسم دایر کردن بازرا فصلی در جوار بقعه امامزاده صالح(ع) که از اولین جمعه تیرماه آغاز و تا آخرین جمعه مرداد ماه ادامه دارد، در اصطلاح محلی زوارکشی می‌گویند.

وی تاکید کرد: این بقعه تنها بقعه در شهرستان رشت است که مراسم زوار کشی را به همراه بازار فصلی در روزهای جمعه تابستان حفظ کرده است.

مدیر پژوهشکده انساب و سادات گیلان در ادامه با اشاره به رسم تعزیه خوانی در بقعه امام زاده صالح(س)، اظهار کرد: مراسم تعزیه امام زاده صالح(ع) در دومین جمعه مردادماه هر سال در روز بزرگداشت این امامزاده جلیل القدر برپا می‌شود.

وی اذعان کرد: دکتر جابرعناصری در کتاب شبیه نامه امامزاده صالح(ع) رشت درباره محاسن شبیه نامه امامزاده چنین می نویسد: که از محاسن شبیه نامه امام زاده صالح(ع) این است که در برخورد و مقابله با پیران آیین زرتشت بسیار به مهربانی رفتار شده و از طریق اختیار و نه اضطراب بزرگان آیین آشنوزرتشت با امام زاده بیعت کرده اند.

جاذبه های گردشگری امام زاده صالح(ع)

مدیر بقعه امامزاده صالح(ع)، درخت هزارساله بقعه امام زاده صالح(ع) کفته رود را از جاذبه های گردشگری طبیعی بقعه معرفی و اظهار کرد: این درخت تنومند هزارساله که در قسمت شمال صحن بقعه قرار دارد چشم هر بیننده را به خود معطوف می کند. وجود حفره ای بزرگ در تنه درخت بر زیبایی و شگفت انگیز بودن آن افزوده است، تنه درخت در نزدیک به سطح زمین به 5 متر و 60 سانتی می سد و ارتفاع آن 18 متر است.

وی همچنین اضافه کرد: در بقعه امام زاده صالح(ع) موزه کوچکی احداث شده و آثار و اشیای قدیمی به دست آمده مانند درهای دوره قاجار بقعه، علم دوره صفوی( 958ه . ق) قرآن، کتب خطی و قدیمی و آثاری از روستای فراموش شده وسکه در آن نگهداری می‌شود.

غلامی کفترودی با بیان اینکه بقعه متبرکه آقا سید صالح کفترود در زمین به وسعت 30 هزار متر مربع واقع شده و صحن آن نیز 500 متر مربع است، گفت: اطراف این بقعه قبرستان عمومی پنج روستای حومه است.

وی اعلام کرد: همجواری بقعه با روستای های بسیاری که قبرستان ندارد و دفن اموات این روستاها در قبرستان بقعه سبب شده که حضور مردم روستاهای همجوار در بقعه افزایش داشته و بقعه به قطب معنوی و زیارتی منطقه تبدیل شود.

این مدرس دانشگاه از داشتن نگاه اقتصادی به بقاع متبرکه انتقاد کرد و گفت: بقاع متبرکه می‌توانند در تقویت فرهنگ و مبارزه با خرافات نقش مهمی ایفا کنند.

وی اظهار کرد: در گیلان 109 دهستان داریم که با تحقیق دقیق در خصوص نسب، تاریخ و جغرافیای بقعه می‌توان در هر دهستان یک بقعه را به عنوان بقعه شاخص انتخاب و آنگاه در قالب طرح جامع به بازسازی بقعه و زمینه‌سازی برای فعالیت‌های فرهنگی پرداخت.

وی تاکید کرد: با این روش هر دهستان یک قطب فرهنگی و مذهبی خواهد داشت.

مدیر پژوهشکده انساب و سادات گیلان با بیان اینکه در نگاه برای کاوش علت اصلی گرایش به بقعه سازی و توجه به خرافات مذهبی یک خلاء فرهنگی مشاهده می‌شود، تصریح کرد: اگر بخواهیم بقاع شاخص را در تمام زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، گردشگری ومذهبی تقویت کنیم بقعه سازی و توجه به درخت‌های مقدس نما و خرافات به کمترین حد خود می‌رسد.

مدیر بقعه امامزاده صالح(ع) اذعان کرد: برای مبارزه با خرافات باید نمادهای دینی خود را تقویت کنیم.

پایان پیام/