آموزه های اصیل دینی و شیعی، پایه تمام فعالیت های امام موسی صدر درلبنان

تاریخ شیعیان لبنان و تاریخ جنبش های آزادی خواه لبنانی بی نام امام موسی صدر، تاریخ گمراهی است. تاریخی است که پدر خویش را نشناخته یا او را فراموش کرده است. هنوز هم می توان خاطرات امام را در دل هر پیرمرد و پیرزن لبنانی سراغ گرفت؛ خاطراتی که روزی باید بجوشند و از دل ها بر زبان ها جاری شوند.
بی تردید امام موسی صدر تأثیرگذارترین چهره معاصر در تحولات لبنان است و امروز، اندیشه های او بیش از هر کسی، برای جوانان جذاب و شنیدنی خواهد بود؛ چراکه خود ایشان نیز فکر جوانان را مهم ترین جایگاه و پایگاه پرورش دیدگاه های اسلامی و آزادی خواهانه خود می دانست.
در همین راستا، سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان به گفت و گوی اختصاصی با مصیب النعیمی، سردبیر روزنامه عربی "الوفاق" و کارشناس مسائل خاورمیانه پرداخت. النعیمی که سال های زیادی را در لبنان گذرانده است، از توجه امام موسی صدر به جوانان و تأثیر اندیشه های ایشان در جنبش های دانشجویی شیعی لبنان سخن گفته است که بخشی از این گفت و گو را مرور می کنیم:

- از توجه امام موسی صدر به جوانان و اهمیت نسل جوان در نظر امام موسی برای ما بگویید.

در یک کلام باید بگویم که ایشان کلا توجه و اهتمامشان به نسل جوان بود. مهم ترین دغدغه امام موسی صدر این بود که نسلی از جوانان شیعه را در لبنان پرورش دهند که در آینده، زمام لبنان را به دست بگیرند و ایشان این نسل را ساختند. اگر امروز می بینید که متناسب با نیاز های روز، متخصصین شیعی هستند که در بخش های مختلف لبنان نقش آفرینی می کنند، مطمئن باشید که هر یک از این ها، زمانی کارشان را با امام موسی صدر شروع کرده اند؛ زمانی که این ها شاید عمرشان بیشتر از 20 یا 25 سال نبوده است.

سید حسن نصرالله که اکنون یکی از شاخص ترین چهره های لبنانی جهان امروز است، نمونه ای از پرورش یافتگان مکتب امام موسی است. پدر سید حسن نصرالله تعریف می کردند که سید حسن شب ها به صورت پنهانی از خانه بیرون می رفت و در جلسه های سخنرانی امام موسی صدر شرکت می کرد و پای منبر امام موسی می نشست.

- نقش امام موسی صدر تا چه اندازه بر دانشجویان شیعی اثرگذار بود و حرکت ها و جنبش های دانشجویی لبنانی تا چه اندازه مرهون تلاش ها و توجهات امام موسی صدر بوده و هست؟

نکته اول و مهمی که باید به آن توجه کنید این است که جامعه لبنان، جامعه ای متشکل از اقلیت های مذهبی است. در دوران حضور امام موسی صدر در لبنان با این که اقلیت شیعیان، بزرگ ترین اقلیت آن جا به شمار می رفت و چیزی در حدود 40 درصد از مردم آن جا شیعه بودند، ولی شیعیان شهروند درجه دوم قلمداد می شدند و محدودیت های زیادی در زمینه فعالیت های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و حتی اشتغال و تحصیل داشتند. شیعیان اجازه تحصیل تا هر مقطعی را نداشتند، همانطور که اجازه پیشرفت در درجات نظامی ارتش را نداشتند.

با توجه به این نکته وقتی به فعالیت امام موسی صدر توجه کنید، می بینید که جامعه لبنان بعد از این تاریخ است که متحول می شود؛ یعنی میزان متخصصین شیعه در لبنان به یک باره اوج می گیرد. پزشکان شیعه بعد از این تاریخ است که سربر می آورند. قبل از این تاریخ، یا تحصیل کرده شیعی در لبنان نبود، یا بسیار کم و در خارج از لبنان تحصیل کرده بودند.

در رشته های مختلف پزشکی در حال حاضر بهترین متخصصان را می توان در شیعیان لبنان جست. در بخش های علمی، در بخش ها و رشته های مختلف بازرگانی، کشاورزی هم همین طور است چون عمده مناطق شیعه نشین در لبنان کشاورزی دارند، تقریبا به صورت علمی بعد از این تاریخ است که رشد کردند.

_ پس جنبشی که امام موسی صدر در دانشجویان پدید آورد، جنبشی برای حضور آن ها در دانشگاه ها و تحصیل تا مقاطع بالای علمی بود نه یک جنبش انقلابی مخالف نظام سیاسی.

نه تنها امام موسی صدر این جنبش را در دانشجویان و دانش آموزان شیعی پدید آورد بلکه آن ها را در مسیر درست هدایت کرد. جالب است بدانید که امام موسی صدر پس از تأسیس مدارس اسلامی برای کودکان و نوجوانان شیعه، آنان را برای شرکت در رشته های مختلف دانشگاهی تشویق و راهنمایی می کرد و بنا بر نیاز آینده شیعیان لبنان و با توجه به شرایط خاص آن کشور و نیز استعداد دانش آموزان، حتی معین می کرد که چه تعداد از دانشجویان در کدام رشته ها ادامه تحصیل دهند تا شیعیان بتوانند در آینده لبنان، نقش های مختلف را ایفا کنند و با ازدحام تحصیل کرده های شیعی در یک یا چند رشته خاص مواجه نشوند.

- برای انجام چنین حرکتی امام موسی صدر باید اطلاعات زیادی از جامعه آن روز لبنان می داشتند و نیاز های لبنان را درست تشخیص داده باشند. ایشان اطلاعات را چگونه به دست می آورد و اطلاعات ایشان تا چه اندازه دقیق بود؟

این نکته هم از جنبه های مهم زندگی امام موسی صدر است. ایشان نیاز های جامعه را با توجه به اشراف و موقعیتی که داشتند، از منابع مختلفی به دست می آوردند ولی مهم ترین منبع اطلاعاتی ایشان، حضور خودشان در میان توده ها و گروه های مختلف لبنانی بود. امام موسی، خودش در صحنه بود.

نکته مهم که درباره امام موسی صدر باید توجه داشت، عدم تمرکز ایشان در پایتخت لبنان یعنی بیروت بود. ایشان حتی به جنوب رفتند و در شهر "صور" مستقر شدند و مرکزیت کار خود را در آن جا قرار دادند تا فاصله ای میان ایشان و شیعیان لبنان نباشد. ایشان گرچه برای تحصن و اعتراض و احقاق حقوق شیعیان به بیروت می آمدند، ولی پایگاه و جایگاه او در جنوب و در قلب مردم و در بین روستاهایی که از همه چیز محروم بودند و دورافتاده محسوب می شدند، بود. در هین جا آنجا بود که مردم را به حرکت انداخت و این حرکت را مدیریت کرد.

لذا اگر امروز توازنی در همه بخش های تشیع در لبنان می بینیم، مرهون برنامه ریزی آن زمان است که بعد از آن حرکت، این قضیه به شکل عادی روی غلتک افتاد و به یک امر طبیعی بدل شد.همان اول برای این که همه به یک سمت سوق پیدا نکنند، نیاز ها را بررسی کرد و براساس نیاز ها آنان را توجیه می کرد که این کار ها انجام شود.

- با توجه به علاقه شیعیان لبنانی و حتی اهل سنت و غیر مسلمانان به امام موسی صدر، آیا همین الان هم چنین علاقه ای به امام موسی دارند و آیا کتب و سخنرانی های ایشان، هنوز هم جایگاه خودش را در میان مردم حفظ کرده است؟

بله، غیر از کتاب ها و سخنرانی های ایشان نباید از مؤسساتی که امام موسی آن ها را راه اندازی و تأسیس نمود غافل ماند. این مؤسسات هنوز هم به صورت دائمی فعالیت دارند. مثلا مؤسسه دختران بی سرپرست که تا مرحله تحصیلات دانشگاهی، و اشتغال و حتی ازدواج، دختران بی سرپرست لبنانی را حمایت می کند و این گونه کار های بی نظیر امام موسی سبب شده است که هنوز هم نام و یادش زنده باشد.

ایشان تنها کارگاه علمی جنوب لبنان را پایه گذاری کردند که به کمک شهید مصطفی چمران تأسیس شد و خود شهید چمران هم آن را مدیریت می کرد. این مرکز به صورت حرفه ای در زمینه های مختلف علمی کار می کرد.
از دیگر عملکرد های ایشان، ایجاد مراکز فرهنگی زیادی بودند که الان هم فعال هستند و قبل از امام موسی صدر، اصلا در جنوب لبنان، چنین مراکزی وجود نداشتند. مرکز امام صادق(ع) یکی از این مراکز است که یک مرکز بسیار گسترده و متنوع و دارای بخش های مختلف فرهنگی است و در زمینه ای بسیار مختلف فعالیت دارد.

- در این مراکز و کارگاه ها که امام موسی صدر پدید آوردند، تا چه اندازه به معارف دینی و اسلامی و ترویج قرآن اهمیت داده می شود؟

اساسا پایه تمام فعالیت های امام موسی صدر در لبنان، آموزه های اصیل دینی و شیعی بوده است. مرکز امام صادق(ع) که به آن اشاره کردم، با این که در زمینه های بسیار متنوع فعالیت جدی دارد و الان هم از مراکز بزرگ در لبنان به شمار می رود، اما در مرحله اول، یک حوزه علمیه قلمداد می شود.

این مرکز دارای انتشاراتی است که کار تهیه و توزیع کتاب ها و نشریه های گوناگون را برعهده دارد و آشنایی جوانان با معارف اسلامی و آموزه های قرآنی را در اولویت کاری خود قرار داده است. همچنین بخش مهمی از وظیفه این مرکز، کمک، حمایت و تقویت مراکز دیگری که در بقیه مناطق وجود دارند و در حقیقت مرکز امام موسی صدر، مراکز مختلف شیعی در جنوب لبنان را به هم پیوند داده است.

البته امام موسی صدر، شخصیت های بزرگ بیروت را نیز تشویق می کردند تا برای کار های فرهنگی و ساختن نسل جوان بر اساس ایده وطن دوستی و مبارزه با دشمن تلاش کنند.

- امام موسی صدر، مهم ترین دشمن خود را چه کسانی می دانستند که شما اشاره کردید برای مبارزه با آنان تلاش می کردند و دیگران را نیز به مبارزه تشویق می نمودند؟

اسرائیل. ایشان یکی از اصلی ترین وظایف خود را تبیین خطر واقعی صهیونیسم می دانستند. در زمان ایشان فریب کاری رژیم اسرائیل، زیاد بود و بسیاری از مردم هنوز با ماهیت پلید این رژیم آشنا نبودند، برای همین امام موسی صدر نقش یک آگاهی دهنده را ایفا کردند و یکی از ماندگارترین سخنان ایشان که معروف هم هست، این است که "اسرائیل شر مطلق است". نه یک کلمه کم و نه یک کلمه بیشتر.

البته توجه داشته باشید که در آن دوران، جا انداختن این باور در لبنانی که پذیرفته بودند در کنار صهیونیست ها زندگی کنند و اهمیتی نمی دادند و اصلا توجه نداشتند که این اسرائیل قرار است چه کار های انجام دهد، کار بسیار بزرگ و خیلی دشواری بود. ایشان در همان زمان این ایده را مطرح کردند؛ زیرا دشمن را به خوبی شناساسی کرده بودند.

ایشان بارها تأکید می کردند که هر مشکلی در داخل لبنان وجود دارد، از اسرائیل ببینید. این نکته مهمی است که اینک جنبش های اسلامی در منطقه به آن پی برده و آن را از اساسی ترین بائر های خود می دانند.

 پایان پیام/