بیش از صدهزار مسجد در مصر وجود دارد/ اولویت نماز اول وقت برای مردم مصر

 خبرگزاری شبستان، مسجد در ممالک اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و اجتماع مسلمین همواره به مسجد به عنوان نهاد دینی و فرهنگی نگاه کرده و آن را فرهنگ ساز قلمداد می کنند. در این میان اما مصر به عنوان پرجمعیت ترین کشور عربی به لحاظ شمار مسلمین، از جمله مللی به حساب می آید که به ویژه به لحاظ فرهنگی توانسته است فرهنگ مسجد و اقامه نماز به جماعت را میان مردم خود نهادینه کند.

سرویس مسجد و کانون های خبرگزاری شبستان، در راستای بررسی این مسئله با دکتر حجت الله جودکی، رایزن فرهنگی سابق جمهوری اسلامی ایران در مصر و کارشناسی مسایل خاورمیانه به گفت وگو پرداخته است که حاصل آن را می خوانید:

-به عنوان اولین سوال برای مخاطبان ما از شاکله (دینی –مذهبی) کشور مصر بگویید؟

مصر جز اولین کشورهای مسلمان محسوب می شود و در بین کشورهای عربی پرجمعیت ترین کشور مسلمان است، مصر یکی از کشورهایی است که بیشترین تاثیر را بر فرهنگ،‌ اندیشه در حوزه جهان اسلام داشته و دارد، یعنی هر تغییری که در مصر اتفاق می افتد لاجرم در تمام کشورهای عربی انعکاس می یابد به همین دلیل مصری ها اصطلاح (ام الدنیا) را برای کشورشان به کار می برند مثل ما که می گوییم اصفهان نصف جهان!

15 درصد مصری ها قبطی، 85 درصد مسلمان هستند. تقریبا اکثر مردم نماز می خوانند و روزه می گیرند و در هر شکل و ظاهری به نماز و روزه شان اهمیت خاصی می دهند و این کاملا در جامعه مصر کاملا ملموس است.

-آیا دولت مصر در حوزه نماز و مسجد فرهنگ سازی کرده است؟
خیر، فعالیت های مربوط به مساجد کاملا خودجوش است. در خیابان های فرعی و کوچه ها و به شکلی بسیار ساده، چرا که در قاهره 15 میلیون جمعیت زندگی می کند و بیشتر خانه های مصر بلندمرتبه و برج است و خانه های ویلایی کمی دارد،‌ در هر چند برج و یا حداقل در هر کوچه ای که صد متر طول دارد یک مسجد واقع است که آن مسجد را دولت نساخته است بلکه مردم برای مثال زیر زمین برج را طوری تعریف کرده اند که به شکل مسجد در آمده است. بنابراین بیشتر مساجد در مصر مردم نهاد تاسیس شده اند.

-آیا اساسا در مصر قانون مدونی برای مساجد وجود دارد؟
بله، در مصر دو نوع مسجد داریم، یک دسته مساجدی هستند که زیر نظر اداره «اوقاف» اداره می شوند و دسته دیگر مساجد «آزاد» هستند که زیر نظر مردم اداره می شود. البته دولت مصر از قدیم تلاش داشت که این مساجد آزاد را زیر نظر اداره اوقاف بیاورد.

-چه دلیلی برای امتناع مساجد آزاد از این مساله وجود دارد که زیرنظر اداره اوقاف مصر باشند؟
می خواهند خودشان مساجدشان را اداره کنند به دور از دولت .

-به لحاظ فراوانی چه تعدادی مسجد در مصر وجود دارد؟
خودشان می گویند صد و چهل هزار مسجد در مصر وجود دارد و در این بین بیش از صدهزار امام جماعت در مساجد حضور دارند. یکی از جالب ترین نکاتی که در مورد مساجد مصری وجود دارد اقامه نماز جمعه در تمامی مساجد اعم مساجد بزرگ و مساجد کوچک است.

-اشاره به نماز جمعه داشتید، مباحثی که در خطبه های نماز جمعه مطرح می شود، بر محور چه مباحثی است؟
مسایل روز،‌ مباحث فرهنگی و اجتماعی است و کمتر وارد موضوعات سیاسی می شوند.

-گفتید مصر به نسبت دیگر کشورهای اسلامی پرجمعیت ترین است، اگر بخواهید به لحاظ تعداد مساجد را ارزیابی کنید آیا این تعداد فعلی با جمعیت مصر تناسب دارد؟
بله همین طور است. با توجه به اینکه کشور مصر نسبت به دیگر کشور های اسلامی پرجمعیت ترین است تعداد مساجد آن با جمعیت کشور تناسب دارد.

-عنوان کردید در تمامی محلات و حتی در کوچه پس کوچه ها مسجد وجود دارد یا در طبقات برج ها جایی را به عنوان مسجد در نظر می گیرند، درباره ظاهر مساجد مصر برای مخاطبان ما بگویید؟

ببینید، بسیاری از مساجد مصر مناره ندارد اما خطبه مسجد بر آنها جاری شده است، آنها بیش از صد و چهل هزار مسجد در مصر دارند، البته مساجد بزرگ و مساجد کوچک دارند.

-در گذشته و به ویژه در دوره شکوفایی تمدن اسلامی مساجد محور گسترش ترویج علم و دین در جامعه بودند، این رویکرد به مرور در جوامع اسلامی کمرنگ شده و حتی در برخی ممالک تنها محدود به عبادت شد، آیا مساجد مصر کارکردهای گذشته را کماکان دارد یا خیر؟
نه تنها در مصر که در تاریخ اسلام همواره نسبت به مسجد با چند اصطلاح رو به رو می شویم، از جمله اصطلاح «حلقه»، اصطلاح «زاویه» اصلطلاح« ستون». مردم در مسجد نماز می خوانند اما همواره قبل از زمان نماز مساجد باز بوده است و مثلا صبح ها افرادی که درس می خوانند و طلبه بودند با استاد خود در مسجد حضور می یافتند و درس می گفتند، اصطلاح زاویه و زوایا از آنجا گرفته شده است، اصطلاح «حلقه» به این معنی بوده است که استاد در مسجد می نشست و دانشجویان دور او حلقه می زدند و به درس و بحث می پرداختند، یا اصطلاح ستون که استاد به ستونی تکیه می داده و به شاگردان اش درس می داده است. این کارکرد یعنی بهره برداری از مساجد در حوزه های مختلف همچنان تا اندازه ای در مصر وجود دارد.

-چرا این کارکرد در مساجد ما در دوره کنونی وجود ندارد؟
موضوع این است که زمانی که در مورد مسجد صحبت می کنیم تصوری کلیشه ای داریم، ‌این تصور از بیخ و بن غلط است. شاید علت را باید در تشکیلاتی برگزار کردن برنامه های مساجد خود بدانیم. این رویکرد باید اصلاح شود و بسیاری از فعالیت ها به صورت خودجوش «تشویق شود» .

خوب به یاد دارم که از کودکی بچه مسجد بودم، در مساجد محل مان کتابخانه درست کردم، سن کمی داشتم حدود دوازده سال، یک قفسه کوچک کتاب با هر کتابی که در دست داشتیم، پول چندانی هم نداشتیم اما هر پولی هم که جمع می کردیم کتاب می خریدیم و در قفسه کوچکی که در مسجد بود کتابخانه ای درست کردیم که واقعا استقبال شد.

-برگردیم به بحث خودمان در مورد مصر، آیا دولت برای جذب مردم به مسجد برنامه های خاصی دارد یا مساجد از امکانات خاصی چون کتابخانه برخوردارند؟

دولت برای مساجد برنامه ای خاص ندارد و در واقع همان طور که پیش تر گفتم تمامی فعالیت ها خودجوش است، در مورد کتابخانه نیز عموم مساجد مصر کتابخانه ندارند.

-برنامه های جاری در مساجد مصر در چه حوزه هایی است؟
قرائت قرآن زیاد دارند، قرائت قرآن جداگانه برای بانوان، آقایان و کودکان، البته برخی مساجدی که جدیدا بنا کرده اند فضای متفاوت تری دارد، در واقع کاربرد و کارکرد متفاوتی را تعریف کرده اند، برای مثال در طبقه پایین مسجد سالنی را برای مراسم عروسی بنا کرده اند. من چند عروسی در مصر شرکت کردم، یکبار در کلیسا شرکت کردم که متعلق به قبطی ها بود، آنها سالنی زیر کلیسا درست کرده بودند اما تمام عکس ها و تندیس های مسیح وجود داشت. یکبار هم در مراسم مسلمین شرکت کردم، جالب آنکه این مراسم به دور از هرگونه تجملات بود.

-معماری ظاهری این مساجد چگونه است؟
این مساجد مناره و گنبد دارند اما تک مناره هستند.

-درباره مساجد جامع مصر برایمان بگویید، آیا مسجد جامع ها در مصر سیطره ای بر سایر مساجد دارند؟

مساجد جامع در مصر در دوران گذشته سیطره بر سایر مساجد داشته است، ضمن اینکه اساسا مسجد جامع بزرگ ترین مسجد شهر و مسجدی بوده است که منبر داشته باشد و در آن نماز جمعه اقامه شود، در گذشته مسجد جامع جزیی از اداره شهر بود، اما امروز نمی توان چنین مساله ای را تسری داد که مسجد جامع بر سایر مساجد سیطره دارد.
-وضعیت منابر در مصر از چه کیفیتی برخودار است؟
بعد از نماز منبر می روند و به جز امام جماعت افراد دیگری نیز منبر رفته و با موضوعات مختلف سخنرانی می کنند، در روزهای عادی معمولا خطبه ها دینی است، مثلا ممکن بحث قرآنی، اجتماعی داشته باشند.

-آیا جریانات فکری مختلف در مصر مسجد اختصاصی دارند؟

بله، تمامی جریان ها برای خودشان مسجدی دارند، مثلا سلفی های مصر جناحی هستند که پنج هزار مسجد دارند.

-رویکرد مردم مصر نسبت به اقامه نماز در مساجد چگونه است؟

مردم مرتبا در مساجد حضور می یابند اما اگر امکان حضور نباشد نمازشان را هرجا باشند می خوانند، یادم هست یکبار پلیس راهنمایی رانندگی را دیدم که موقع اذان روزنامه ای پهن کرد و به نماز ایستاد، یکبار هم در مطب دندان پزشکی بودم که دیدم وقت اذان دکتر بدون فوت وقت سجاده را پهن و به نماز ایستاد و باقی افراد و هرکسی که در مطب حضور داشت به او اقتدا کرد و نماز خواند.

-به نظر شما امروز برای گسترش تقریب مذاهب اسلامی از طریق مساجد باید چه اقداماتی انجام پذیرد؟

در یک جمله باید پرچم تقریب را در دست بگیریم و نه پرچم شیعه، قبل از هرچیز نیز باید از داخل کشور فعالیت های خود در حوزه تقریب مذاهب اسلامی را آغاز کنیم.

 پایان پیام/