نگاهی به سنت های رمضانی مردم آذربایجان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از تبریز، مردم منطقه آذربایجان شرقی با آداب خاصی به استقبال ماه رمضان می روند. نحوه استقبال از این ماه، نحوه برپایی آن، آداب سحر و افطار، اطعام دادن، عبادات و مناجات مخصوص این ماه از جمله سنت های مردم ترک زبان در ماه میهمانی خداست.

غبارروبی از مساجد
خانه تکانی اولین اقدامی است که مردم منطقه آذربایجان شرقی برای استقبال از ماه رمضان انجام می دهند، زنان روستایی در ماه رمضان مانند عید نوروز اقدام به غبارروبی از منازل و مساجد می کنند، گردزدایی از در و دیوار مساجد و شستن فرش های مسجد روستا از جمله کارهایی است که مردم یک روستا به اتفاق هم انجام می دهند.

همچنین پیش از آغاز ماه مبارک رمضان، مردم روستاهای آذربایجان شرقی فطیری به نام "نزیه" درست می کنند، نزیه یک نوع نان محلی مغزدار است که روی آن با چنگال و ته استکان بزک شده است.

رسم پیشوازی نیز در میان متدینین وجود دارد که به آن "قاباخلاما" می گویند، آنها دو یا سه روز قبل از رویت هلال به پیشواز ماه رمضان می روند و روزه می گیرند.

در برخی از نقاط آذربایجان، به دنبال حلول ماه مبارک رمضان، مردم به خانه علما و بزرگان دینی رفته و فرا رسیدن ماه رمضان را به آنها تبریک می گویند.

اما آذربایجانی ها سنتی دارند که ویژه اعیاد است، در اعیاد، افراد فامیل، دوستان و آشنایان به منزل خانواده‌‌های داغداری که بستگان خود را به تازگی از دست داده‌اند رفته و به آنها تسلیت می گویند، آذری زبان ها این سنت را در آغاز ماه رمضان نیز به جا می آورند، چرا که آنها ماه رمضان را عید می دانند.

نگاه کردن به آئینه هنگام رویت هلال ماه
پیش از اعلام رسمی رویت هلال ماه مبارک رمضان در رادیو و تلویزیون، مردم روستا خودشان برای رویت هلال، بالای بام می روند و ساعت ‌ها منتظر می شوند تا هلال ماه را با چشمان خود رویت کنند. بزرگترها بعد از رویت هلال ماه رمضان، به چهره یک کودک معصوم یا یک فرد مومن و نمازخوان نگاه می ‌کردند. نگاه کردن به ‌آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد(ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است. پیرمردان برای این منظور آئینه کوچکی در درون جیب خود داشتند و بعد از اینکه خود به رویت آیینه می ‌پرداختند، با فرستادن صلوات چندین بار آئینه را به دور خود و اهل خانواده می ‌چرخاندند.

پیش از این همچنین قبل از آغاز ماه رمضان از طرف مردم روستاهایی که روحانی نداشتند،‌ نمایندگانی به نزد امام‌ جمعه‌ های شهرها ‌فرستاده می شد و از آنها درخواست می ‌کردند که یک روحانی را به نمایندگی از خود به روستا بفرستند، روحانی اعزامی را با سلام و صلوات به روستا می ‌بردند و هر شب در خانه‌ای مهمان می شد تا ماه رمضان به پایان برسد.

افطاری دادن
دعوت به افطاری به بهانه صله رحم از جمله رفتارها و آداب جالب ترک زبان هاست. افطاری دادن به قدری در بین مردم آذربایجان از جایگاه بالایی برخوردار است که هر یک سعی می کند بر دیگری پیشی بگیرد. میهمانانی هم که به افطاری دعوت می شوند با در دست داشتن شیرینی های مخصوص به خانه میزبان می روند تا شیرین کامی را به همراه داشته باشد.

اما آنچه که اغلب بر سر سفره افطاری آذری ها دیده می شود از نان های روغنی گرفته تا سوپ و خرماهای تزئین شده با گردو، پودر گردو، پنیر، سبزی، ماست، مربا، شیر برنج و انواع حلیم‌ها است.

اوباش دان
اما سحری خوردن و برای سحری بلند شدن هم برای خود در آذربایجان و به ویژه در روستاهای آن آدابی دارد هنوز هم که هنوز است روستائیان و عشایر آذربایجان با صدای ضربه همسایه بر دیوار خانه شان از خواب بیدار می شوند. وسیله آگاه شدن مردم از اوقات شرعی، در روستاهای استان در ماه رمضان عمدتا به وسیله موذن‌های روستایی، حرکت ستارگان و بالاخره بانگ صبحگاهی خروس های محلی بوده است.

در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن در بین مردم منطقه به "اوباش" یا "اوباش دان" مشهور است و وقت آن نیز یک ساعت مانده به اذان صبح است.

شب های احیا

مراسم احیا از به یاد ماندنی ترین مراسم آذری ها است. هیئات عزاداری جایگاه خاصی در بین مردم منطقه آذربایجان دارد، بسیاری از هیئات در تمامی ایام ماه رمضان ویژه برنامه دارند که این برنامه ها در شب های احیا به اوج خود می رسد.

مردم این منطقه در شب های قدر، مانند تمام مسلمانان، تا سحر به دعا و نیایش مشغولند اما زنان اغلب به نوبت در خانه یکی از همسایگان جمع شده و به مراسم ویژه این شب ها می پردازند. آنها در این شب ها، مواد غذایی را به صورت غیر مستقیم بین نیازمندان پخش می کنند، در محلات فقیرنشین افطار می دهند.

در برخی از مناطق آذربایجان شرقی از جمله توابع جلفا روز 27 ماه رمضان مصادف با مرگ ابن ملجم جشن می گیرند. در این روز، جوانان با چوب و کاه، آدمک ابن ملجم را ساخته و پس از گرداندن در کوچه های محل روی آن نفت ریخته و می سوزانند.

فطریه
در آخرین روز ماه رمضان، سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا کرده و در محل خاصی قرار می ‌دهد. فطریه در روستاها شامل آرد یا گندم می شود که سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار می ‌دهد که در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد، در برخی از مناطق روستایی و شهری در روز پایانی ماه رمضان بعد از ادای فریضه مغرب و عشا، آیین خداحافظی ماه رمضان برگزار می ‌شود که این آیین شامل نمازهای مستحبی و دعاهاست.

در میان مردم آذربایجان شرقی رسم است که مادر خانواده، کاسه‌ای را پر از گندم می ‌کند و از بزرگ تا کوچک بر روی آن دست می ‌زنند.همه سعی می ‌کنند در هنگام اعلام عید در خانه‌های خود باشند، مردم استان معتقدند که باید فطریه را در همان روز اول به فقرا بدهند، بعد از برگزاری نماز عید در مسجد محل نیز، مردم به دید و بازدید می روند و عید فطر را جشن می گیرند.

گزارش: بیت اله احمدی

پایان پیام/