به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، موسی نجفی، رئیس پژوهشکده فرهنگ، انقلاب و تمدن اسلامی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، عصر روز گذشته دوشنبه، 27 بهمن ماه در دومین روز همایش «بازخوانی و بررسی ديدگاه های سيد قطب» که به همت كانون انديشه جوان، مؤسسه اشراق و نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه تهران در تالار علامه امینی كتابخانه مركزی دانشگاه تهران برگزار شد، به ارائه سخن پرداخت.
وی در ابتدای سخنانش گفت: خواهم کوشید تا نشان دهم طرفداران سید قطب در ایران نمی‌توانند جایگاهی در بیداری اسلامی در کشور ایران داشته باشند و در مقابل حرکت امام خمینی (ره) می‌ایستند. بیداری اسلامی در ایران چهار موج داشت که می‌توان از آنها با موج‌های نظامی- سلبی، سیاسی- ایجابی، فرهنگی- سلبی و تمدنی ـ ایجابی یاد کرد. ما موج دوم را با مشروطه و موج سوم را با انقلاب اسلامی می‌شناسیم و طرفداران سید قطب در میان موج سوم و چهارم در ایران مطرح شدند. به نظر می‌رسد روشنفکران دینی جزء پیروان سید قطب در ایران باشند.
نجفی تصریح کرد: به نظر من جریان سید قطب هم در ایجاب و هم در سلب با پروژه امام خمینی(ره) در تعارض است و سازگاری ندارد. سید قطب معتقد بود بیشتر آنچه ما آن را فرهنگ اسلامی می‌خوانیم، جنبه‌هایی از جاهلیت دارد و ما باید نسبت به مردم و دولت در وضعیت جنگی باشیم.
وی اظهار کرد: این تقسیم‌بندی در جامعه شیعی نقص جدی دارد. مشروطه در ایران یک پدیده مذهبی بوده و ده‌ها اثر دینی در دفاع از آن نوشته شد. پیروان سید قطب در ایران نمی‌توانند مشروطه را تایید کنند. از سوی دیگر پیروان سید قطب در ایران به نقد و نفی صفویان می‌پردازند، در حالی که صفویه کوششی برای استقرار جامعه شیعی کرد و از جایگاه آن دوره در اقتصاد، سیاست، فرهنگ و فلسفه با عظمت یاد می‌شود.
وی تصریح کرد: پیروان سید قطب در دوران انقلاب از رویکردی مارکسیستی، پس از انقلاب از اندیشه لیبرال و اکنون از اندیشه پست‌مدرن استفاده می‌کنند. نقد سید قطب از سنت در جامعه اهل سنت جایگاهی در جامعه شیعی ندارد. شیعه نمی‌تواند ملیت را مانند سید قطب نفی کند. به نظر می‌رسد پرسش سید قطب از انحطاط جامعه اسلامی عمیق باشد، اما جوابی که می‌دهد اساساً عمیق نبوده و عجولانه است. جواب سید قطب به صورت افراطی به جریان‌های تکفیری منجر می‌شود. در نقد اندیشه غرب هم بدون استفاده از سنت جهان اسلام معمولاً نتوانسته است موفق عمل کند و از آنجا که جایگزینی در تمدن اسلامی نداشته است به خشونت منجر می‌شود.
نجفی با بیان اینکه سیدقطب با وجود آنکه عده‌ای مانند آیت‌الله سیدهادی خسروشاهی تلاش می‌کنند او را چهره‌ای تاثیرگذار در وقوع انقلاب اسلامی معرفی کنند، تأثیر زیادی در جریان وقوع انقلاب اسلامی در ایران نگذاشته است، گفت: در جهان تسنن قبل از سید قطب هم کسانی مانند جمال عبدالناصر وجود داشته اند. به هر حال آرای سید قطب اگرچه در ثبت و اجمال با نهضت امام (ره) و انقلاب اسلامی همخوانی‌هایی دارد اما در بحث سلبی و ایجابی بیشتر به جریان های سلفی مانند داعش و طالبانیسم نزدیکی پیدا می‌کند و از این نظر از موج تمدنی فاصله می‌گیرد.
این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به تقسیم بندی سید قطب از جامعه جاهلی و جامعه توحیدی و قرابت نظرات او با ابوالاعلی مودودی اشاره و بیان کرد: این دو معتقدند که جامعه مومنان باید در برابر دولت و جامعه بایستند و این موضوع با شرایط ایران سازگاری نداشت.
وی اضافه کرد: جامعه ایران بعد از مشروطه باید از سطح سلبی به سطح ایجابی می‌رسید و عامل این انتقال آموزه‌های شیعی بود که توانست یک جریان بالقوه را به جریان بالفعل تبدیل کند. از این نظر جریان فکری سید قطب کمک چندانی به موج چهارم بیداری اسلامی نکرد.
نجفی با بیان اینکه سید قطب در جهان تسنن نه روشنفکر محسوب می‌شود و نه سنت‌گرا افزود: او مجبور است برای فعلیت بخشیدن یا ایجابی کردن آراء خود به مدل‌های غربی پناه ببرد اما جریان انقلابی شیعی در دل خود نمونه‌هایی برای رسیدن به انقلاب داشته و دارد.
این محقق و نویسنده کشورمان بیان کرد: نکته دیگر این است که جامعه ایران دوره صفویه را پشت سر گذاشته که در آن سبک زندگی دینی ترویج می‌شود. بنابراین، کسی که می‌خواهد آرای سید قطب را به ایران بیاورد باید بداند که ایران هم حکومت مشروطه را پشت سر گذاشته و هم دوره صفویه را.
رئیس پژوهشکده فرهنگ، انقلاب و تمدن اسلامی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: جامعه ایران از وضع سلبی به وضع ایجابی با حرکت امام خمینی (ره) در انقلاب قرار گرفت. به هر حال شیعه توانسته در تجربه تکامل اسلامی خود بدون افراط و تفریط حرکت کند و از ظرفیت‌های خود بدون آنکه بخواهد به گذشته خیلی دور برگردد. ما نیاز نداریم امثال سید قطب را الگو قرار بدهیم.
پایان پیام/
نظر شما