گروه قران و معارف خبرگزاری شبستان: از جمله مهم ترین هشدارهایی که در نهج البلاغه از زبان حضرت امیر علیه السلام به عنوان پاسداشت های اخلاقی و تربیتی مورد نظر قرار می گیرد شکافی است که در رفتار انسان ها میان " آنچه می گویند" و " آنچه به آن عمل می کنند" می افتد.
جا دارد در سال پیش رو محتوای حکمت 150 را نصب العین خود قرار دهیم. محتوای این حکمت هر روز که می خواهیم سخنی بر زبان بیاوریم جلوی چشم هایمان باشد و این فحوای عالی و مبارک را هر پگاه و شامگاه با خود مرور کنیم که آیا ما نیز حاملان چنین خصایصی هستیم؟ آیا ما نیز دیگران را با زبان مان از کار زشت بازمی داریم اما خود از همان زشتی ها باز نمی ایستیم؟
آیا ما نیز دیگران را به معروف و نور و راستی و درستی فرمان می دهیم در حالی که خود گرایشی به آن معروف و راستی و نور و درستی نداریم؟ دیگران را پند می دهیم اما خود پند نمی گیریم؟ وقتی پای حرف زدن به میان می آید زبان را در میدان کلمات چون اسبی تیزتک زین می کنیم و می تازانیم و گوی سبقت از همه می رباییم و گفتار افتخارآمیز و واژه های رنگارنگ را به استخدام خود درمی آوریم در حالی که وقتی پای عمل به میان می آید از همه کندتر و لنگ تر و زمین گیرتریم و نمی توانیم قدم از قدم برداریم؟
یکی از مهم ترین مراقبت های زبانی ورود به سال جدید در رسیدن به توازن میان گفتار و رفتار است. آدمی میان گفتار و رفتار خود آویخته شده است. همه ما این خصلت گفتار و رفتار را آزموده ایم که زبان چه استعدادی برای مدعی شدن دارد، چه میدان پهناوری برای تازاندن کلمات است و از آن سو رفتار چه میدان تنگی است و حرکت در ان چقدر صعب و دشوار است.
فرض کنید فردی به زبان می گوید: "من می خواهم به انصاف و عدالت رفتار کنم." گفتن این جمله شاید بیش تر از دو سه ثانیه زمان نبرد. آدمی به هیچ مشقت و تنگنایی نمی افتد و هیچ چالشی احساس نمی کند. چند حرف کنار هم قرار می گیرند از "من" و "می خواهم" تا "انصاف و عدالت". این کلمات بدون هیچ تنافر و تنازع و جدالی کنار هم قرار می گیرند. در صلح و آشتی کامل کنار هم هستند اما وقتی محتوای همین جمله که ما را به هیچ زحمتی نینداخته قرار است در میدان عمل و رفتار آزموده شوند آنجاست که بسیاری از چالش ها و مشکلات خودنمایی می کنند.
وقتی کسی می خواهد عدالت و انصاف را در رفتار خود نشان دهد یعنی وقتی در برابر پیش آمدهای زندگی قرار می گیرد به دنبال آن است که عدالت و انصاف را در گفتار و رفتارش متجلی کند تازه متوجه می شود چه عرصه دشواری است که آدمی به انصاف و عدالت رفتار کند. یعنی اگر پاهای خود را به جایی می کشاند این راه رفتن او در امتداد عدالت و انصاف باشد. اگر با دست هایش قراردادی را امضا می کند یا میوه ای را از درختی می چیند یا با کسی دست می دهد یا به صدا و صفیری گوش می سپارد همه این رفتارها در تباین و تضاد با عدالت و انصاف نباشد.
حتی به حیوان هم نمی توان وعده دروغ داد
تباین میان گفتار و رفتار در آیات دو و سه سوره صف قرآن حکیم مورد توجه قرار می گیرد، آنجا که میان سخن و رفتار شکاف و فاصله افتاده است و رفتار گفته های زبان را پوشش نمی دهد: "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ * كَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ / ای کسانی که ایمان آورده اید چرا سخنانی می گویید که به کارشان نمی بندید؟ خداوند سخت به خشم می آید که چیزی بگویید و به جای نیاورید."
پس یکی از مهم ترین مراقبت های زبانی ما در سال نو می تواند این باشد که شکاف میان آنچه می گوییم و آنچه عمل می کنیم را رفو و مرمت کنیم. پس سعی می کنیم وقتی می خواهیم به کسی- کودکی، همسری، همکاری، همسایه ای، کارمندی، شهروندی و ملتی - وعده ای بدهیم پیش از دادن آن وعده، امکانات و ظرفیت های فکری و مادی و معنوی مان را در نظر بگیریم و بعد با توجه به آن ظرفیت ها به کسی وعده بدهیم یا ندهیم اما اگر وعده ای دادیم وعده داده شده را مثل جان خود بپنداریم و همه مساعی خود را برای تحقق آن وعده به کار ببندیم.
در روایتی از حضرت رسول صلوات الله و سلامه علیه آمده است که حتی به حیوان هم نباید وعده دروغ داد. یعنی اگر به حیوان وعده علوفه سبز یا جو دادی و با آن وعده ای که جلوی چشم هایش گرفته ای حیوان زبان بسته را به طویله کشاندی حق نداری بعد از آن که حیوان به طویله رفت در را به رویش ببندی و آن علوفه سبز یا جو را به او ندهی، چون تو به او وعده آن علوفه یا جو را داده ای و باید به وعده خود عمل کنی چون در غیر این صورت تو در واقع حیوان را فریب داده ای و انسان حق ندارد هیچ موجودی را فریب بدهد.
لرزه هایی که از حکمت 150 بر روح و ذهن می نشیند
اما از جمله مهم ترین هشدارهایی که در نهج البلاغه از زبان حضرت امیر علیه السلام به عنوان پاسداشت های اخلاقی و تربیتی مورد نظر قرار می گیرد شکافی است که در رفتار انسان ها میان "آنچه می گویند" و "آنچه به آن عمل می کنند" می افتد. امیرالمؤمنین در حکمت 150 تعبیرات شگفتی در این باره دارند: "لا تَکُن مِمَّن یَنهَی وَ لا یَنتَهِی وَ یَامُرُ بِما لا یَأتِی وَ یُبالِغَ فِی المَوعِظَهِ وَ لا یَتَّعِظُ فَهُوَ بِالقَولِ مُدِلٌّ وَ مِنَ العَمَلِ مُقِلٌّ .. فَهُوَ عَلَی النّاسِ طاعِنٌ وَ لِنَفسِهِ مُداهِنٌ یَحکَمُ عَلی غَیرِهِ لِنَفسِهِ وَ لا یَحکُمُ عَلَیها لِغَیرِهِ یُرشِدُ غَیرَهُ وَ یُغوی نَفسَهُ / چون کسی مباش که دیگران را از کار زشت باز می دارد و خود باز نمی ایستد و به کاری که خود نمی کند به دیگران فرمان می دهد. سخت اندرز می دهد و خود پند نمی گیرد از این رو گفتار دراز و افتخارآمیز گوید و از کار و عمل کم گذارد. بر مردم طعنه می زند و با خویش به مدارا رفتار می کند. به نفع خود بر زیان دیگران داوری می کند و به نفع دیگران بر زیان خود داوری نمی کند. دیگران را ارشاد می کند و خود را گمراه می سازد."
جا دارد در سال پیش رو محتوای این حکمت را نصب العین خود قرار دهیم. محتوای این حکمت هر روز که می خواهیم سخنی بر زبان بیاوریم جلوی چشم هایمان باشد و این فحوای عالی و مبارک را هر پگاه و شامگاه با خود مرور کنیم که آیا ما نیز حاملان چنین خصایصی هستیم؟ آیا ما نیز دیگران را با زبان مان از کار زشت بازمی داریم اما خود از همان زشتی ها بازنمی ایستیم؟ آیا ما نیز دیگران را به معروف و نور و راستی و درستی فرمان می دهیم در حالی که خود گرایشی به آن معروف و راستی و نور و درستی نداریم؟ دیگران را پند می دهیم اما خود پند نمی گیریم؟ وقتی پای حرف زدن به میان می آید زبان را در میدان کلمات چون اسبی تیزتک زین می کنیم و می تازانیم و گوی سبقت از همه می رباییم و گفتار افتخارآمیز و واژه های رنگارنگ را به استخدام خود درمی آوریم در حالی که وقتی پای عمل به میان می آید از همه کندتر و لنگ تر و زمین گیرتریم و نمی توانیم قدم از قدم برداریم؟
پایان پیام /
نظر شما