از ساخت کوکتل مولوتوف تا راه اندازی دادگاه انقلاب درمسجد آقاضیا اراک

خبرگزاری شبستان//اراک

شهرستان اراک در دوران انقلاب خاطرات زیادی را در دل خود جای داده افراد بسیاری هم هستند که در بطن ماجراهای انقلاب قرار داشتند و به نوعی در به پیروزی رسیدن این انقلاب تاثیر گذار بودند.

مساجد که اصلی ترین مکان برای آغاز انقلاب بودند این روزها حرف های زیادی برای گفتن دارند کافیست یکی از افرادی که ان زمان در مسجد بوده و فعالیت های انقلابی را انجام می داده پیدا کنی و پای صحبت هاش بشینی.

مسجد آقا ضیاالدین، مقر فعالیت ها و مبارزات سیاسی قبل از انقلاب انقلابیون اراکی است ساماندهی مردم برای بستن خیابان ها و ممانعت از حرکت تانک های رژیم به سمت تهران، پخش اعلامیه های امام خمینی (ره)، برنامه ریزی و اجرای برنامه های مختلف انقلابی، برگزاری راهپیمایی و اقامه نماز جمعه ها در اوایل انقلاب تنها جلوه ای از عزم اراکی ها در جریان پیروزی انقلاب در این مسجد بوده است.

علی مرتضی حبیبی از فعالان انقلابی از مسجد آقاضیا الدین اراک یکی از افرادی است که ناگفته زیاد دارد و امروز تصمیم گرفتم با قرار قبلی گفتگویی با ایشان انجام دهم؛ به همراه غلامرضانادری یکی دیگر از فعالان مسجدی  به محل کار وی در بازار سرپوشیده اراک که مملو از خاطرات انقلابی است می روم از وی که تقریبا مردی 60ساله می نمود ازنحوه شکل گیری انقلاب در اراک و خاطراتش از آن زمان می پرسم.

با زبانی شیوا گرم تعریف شد برایم گفت از آن روزگاری که حتی نمازهای جماعت هم با ترس از حمله ماموران شاه به مساجد با استقرار نیروهای امنیتی در اطراف مسجد اقامه می کردند. 

حبیبی گفت: اولین راهپیمایی های آرام سال 1357 در میادین ارگ و عباس آباد وباغ ملی برگزار می شد و اکثر تجمعات در مدرسه حاج محمد ابراهیم اراک با سخنرانی حاج آقا تهرانی و مداحی حجت الاسلام آل اسحاق همراه بود.

او گفت: روزی حاج آقا تهرانی سخنرانی تندی علیه شاه انجام داد و مردم هم شعارهایی علیه رژیم سردادند که ماموران ساواک به مدرسه ریختند و مردم متفرق شدند و من همراه سه نفر دیگر در کوچه ای بن بست گیر کردیم تا نیروهای ساواک از محل دور شدند و وقتی بیرون آمدیم نزدیک باغ ملی توپ و تانک و نیروهای نظامی و ارتش اطراف را محاصره کرده بودند و نمی شد از آنجا عبور کنیم به ناچار من با یک نفر دیگر به نام  حاج حسین توکلی از کوچه های اطراف به سمت میدان شریعتی راه افتادیم و در راه دیدیم چند ژاندارم با کلاه کاسک به سرعت به طرف ما می آیند  و اول به هر کداممان یک کشیده ای زد و با لگد چنان محکم به پایم زد که دسته کلیدم داخل جیبم به گوشت پایم فرو رفت و بعد با باتوم به ما زدند و به هر بدبختی و درد شدیدی خود را به خانه رساندم در محله های دور تر از باغ ملی مردم به خیابان ها ریخته بودند.

بازار هم کلا در این ایام تعطیل بود عصرها برای تظاهرات به خیابان می آمدیم هیات امنای مسجد آقا ضیاالدین خیلی فعال بود از سخنرانانی چون حجج الاسلام تهرانی، آل اسحاق، نخعی برای آگاه سازی مردم دعوت می کرد.

حجت الاسلام نخعی در ماه مبارک رمضان در مسجد حاج تقی خان نیز مردم را به آرامش دعوت می کرد و انان را آگاه می کرد که چگونه فعالیتی داشته باشند تا بیشتر اثر ساز باشد.

یک روز در ماه مبارک رمضان که حجت الاسلام نخعی در مسجد حاج تقی خان سخنرانی می کردند ساواک و نیروهای نظامی با تانک دور تا دور مسجد را احاطه کردند و با گاز اشک آور خواستند مردم را از مسجد خارج کنند و مانع از تظاهرات شوند. مردم حاضر در مسجد به زیرزمین پناه بردند تا گاز اشک آور به انان اثر نکند که ماموران و سربازان شیشه های انجا را شکستند و گاز وارد زیرزمین شد در این حین مردم عصبانی روی دیوارهای مسجد حمله ور شدند و آجرهای آنجا را می کندند و بر سرماموران می انداختند در این ماجرا آقایی به نام ضیغمی واسطه بین مردم و ماموران شد و از ماموران خواست که بگذارند تا مردم بدون درگیری متفرق شوند.

دوباره از فعالیت های مسجد آقا ضیا الدین می پرسم و می گوید: اولین پایگاه انقلاب این مسجد بوده و شهدای بسیاری هم از جمله شهیدان شهبازی و عنایت اله امینی تقدیم انقلاب اسلامی کرده و تمام راهپیمایی ها و تظاهرات های اراک از این مسجد ومدرسه جنب مسجد هدایت می شد در زمان ازهاری که انقلاب به اوج خود رسیده بود.

 روزی در مسجد حین ادای سلام نماز، سه چهار نفر از نیروهای انتظامی با پوتین وارد مسجد شدند و همه نمازگزاران را از مسجد بیرون کردند و نگذاشتند دعا و یا سخنرانی برگزار شود آنشب وقتی به منزل آمدم با گریه از ته دلم برای پیروزی انقلاب دعا کردم.

فردای آن روز«ازهاری بازم می گی نواره نوار که پا نداره» شعارهای مردم در راهپیمایی شده بود و در زمان ازهاری راهپیمایی های گسترده ای هم صورت می گرفت (چون ازهاری ادعا داشت در دولت من تظاهرات و راهپیمایی تمام شده اگر چیزی هم هست صدای نوار است) از خیابان حصار تا باغ ملی سربازها برای متفرق شدند مردم در تظاهرات کتک می زندند در این تظاهرات حجت الاسلام عظیمی و بازاریان بودند.

حجت الاسلام هفته ای امام جماعت مسجد اقا ضیا الدین بود و بر پیکر همه شهیدان دوران انقلاب در اراک نماز می خواند زیرا همه شهیدان اول به مسجد آقاضیا انتقال داده می شدند و بعداز نماز میت به موطنشان انتقال داده می شدند.

حبیبی این فعال انقلابی اظهار کرد: اولین شهید اراک ثامنی بود که در بسیج با تشکیل دوره های آموزشی افراد را با کارکردن با تفنگ ژ3  آشنا می کرد؛ همچنین شهید ادبجو از نخستین های شهدای اراک است که در پایین کشاندن مجسمه شاه در باغ ملی به شهادت رسید.

روزی در مسجد آاکبر بعد از نماز و مغرب و عشا ماموران ساواکی حجت الاسلام میرجعفری را دستگیر کردند و انقلابیون دستور اعتصاب دادند که بازاریان تعطیل باشند تا حجت الاسلام میرجعفری را آزاد کنند طی این اعتصاب ساعت 11صبح وی آزاد شد و بازار رول عادی به خود گرفت.

در دوران انقلاب که رژیم شاه از تجمعات  مردمی برای سرکوب سو استفاده می کرد، ستادی در مسجد تشکیل شده بود که مایحتاج اولیه مردم را به درب منازل می رساندند که مردم از لحاظ تامین مواد غذایی در مضیقه نباشند.

اعلامیه ها و عکس های حضرت امام خمینی(ره) نیز شب ها توسط افراد مشخصی از لای کرکره های درب مغازه ها پخش می شد.

سه روز قبل از پیروزی انقلاب گروهی به نام «چماق داران» به تحریک ماموران شاه از روستاهای اراک به شهر حمله کردند و به نشانه طرفداری و حمایت از شاه ملعون به همه چیز سر راه حمله می کردند و به آتش می کشیدند و شعار می دادند بازم مثل همیشه شاه برنده می شه و با خوشحالی و شادی اطراف مجسمه شاه می رقصیدند و شادی می کردند گره چماق داران به بازار حمله کردند با لگد به درب مغازه ها می کوبیدند و فحش می دادند و می گفتند همه مغازه ها باید عکس شاه را نصب کنند؛. به منطقه سنجان حمله کردند و مردم آنجا آب جوش روی سر آنان می ریختند.

مردم اراک روزهای 19 و 20 بهمن 57 مانع عبور تانک های ارتشی که قصد حرکت به تهران و اختلال در پیروزی انقلاب را داشتند شدند در این جریان مردم اراک و همدان به شکل منسجم روی زمین نشستند و مانع حرکت تانک ها شدند و زمین اطراف تانک ها از مردم فرش شده بود و تانک ها قدرت حرکت خود را از دست داده بودند.

در روزهای منتهی به 22بهمن سربازان هم به صفوف مردم می پیوستند و نه تنها سربازان که در برخی موارد درجه داران ارتش هم به مردم می پیوستند و این فعالیت ها زیر نظر ائمه جماعات مساجد که یکی از فعال ترین آنها امام جماعت مسجد آقاضیاالدین بود صورت می گرفت.

بعد از پیروزی انقلاب دادگاه انقلاب به مرکزیت مسجد آقاضیا تشکیل شد و انقلابیون ساواکی ها و نیروها و ماموران شاه را که می گریختند را بعد از شناسایی، دستگیر می کردند و به مسجد انتقال می دادند و در آنجا زندانی می شدند منجمله آقای بهادری و یزدانی؛ دادگاه انقلاب توسط آقای قدیانی اداره می شد و شبها اهل محل دور و اطراف مسجد نگهبانی می دادند.

حبیبی که سرشار از خاطرات است و به هر ماجرایی که می رسد خاطره ای را بازگو می کند، می گوید: روزی فرمان ایست به یک ماشین که در حال فرار در جاده بود  دادیم و ساواکی فراری را که صندوق عقب ماشین را پر از اسلحه کرده بود را بازداشت کردیم.

وی که در آن زمان در ستاد نماز جمعه اراک نیز فعالیت داشت ادامه داد: اولین نماز جمعه اراک  به امامت آیت الله خوانساری  درزمین چمن شهرصنعتی اقامه شد و بعد از آن به هنرستان و بعد از آن در مدرسه سپهداری(امام خمینی(ره) منتقل شد؛ اقامه نماز جمعه در مدرسه سپهداری با سیل نمازگزاران همراه می شد جمعیت نمازگزار از ابتدای بازار تا کوچه های اطراف تا نزدیک ژاندارمری به صف می ایستادند.

پاسداری و حفاظت از مساجد، شهربانی و مراکزی را که مردم پیش از پیروزی انقلاب تسخیر کرده بودند، رفع اختلافات و امور دادگاهی و رفع اختلافات، نگهبانی و پاسداری از انقلاب و تامین مایحتاج انقلابیون، کمک خیرین و به ویژه نیروهای انقلاب پیش از انقلاب، ساخت کوکتل مولوتوف، توزیع نفت و بنزین در پمپ بنزین ها با استقرار یک یا چند نیروی مسجدی و ارسال کمک های بهداشتی در چند مرحله به تهران، پایه گذاری مناسبت هایی خاص همانند احیای شب نیمه شعبان و سایر مناسبت های ملی و مذهبی و مسئولیت صندوق انتخابات روز جمهوری اسلامی دوازدهم فروردین 58 در اراک بر عهده اعضای مسجد آقا ضیاالدین بود.

مسجد آقاضیاء الدین در میدان ارگ و در محله حصار واقع است بانی آن شخص نیکوکاری به نام حسن ملک(ملک­‌التجار) فرزند حاج میرزا محمد تاجر از بازرگانان معروف اراک بوده است اولین امام جماعت مسجد، خود آقاضیاءالدین فرزند سیدمحمد باقر بوده است و در همان مسجد دفن شده است بعد از پیروزی انقلاب حجت الاسلام مجتهدی امامت جماعت مسجد را به مدت 20 سال بر عهده گرفت؛ مسجد آقاضیاالدین بیش از 33 شهید را در دوران انقلاب و جنگ به انقلاب اسلامی تقدیم کرده است.

بنای اولیه مسجد آقاضیاءالدین در سال ۱۲۳۱ هجری قمری، همزمان با تکمیل بنای اولیه قلعه سلطان‌آباد به بهره‌برداری رسید این بنا در زمان سید محمدباقر سلطان‌آبادی تکمیل شد و تا امروز چندین مرتبه مورد بازسازی قرار گرفته است؛ طبقه دوم مسجد در گذر زمان تخریب شده است و مورد بازسازی قرار نگرفته است ولی شبستان مسجد همچنان مورد استفاده است نام این مسجد در ابتدا «مسجد میدان» بوده است.

گزارش: لیلا آجرلی