خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی: یک بار دیگر شاه بیت ماه‌های سال رخ نشان داده است، ماهی که در آن پروردگار سفره محبت خود را به اندازه تمامی هستی می‌گشاید تا رحمت و برکت، بیش از پیش جهان را در بر بگیرد و انسان‌ها نیز هر یک به وسع خود از خوان رحمت الهی سهمی داشته باشند.
ماه مبارک رمضان در استان خراسان جنوبی حال و هوای دیگری دارد و بوی خوش بندگی زمانی که با سفره افطار و نوای خوش «ربنا» در هم می‌آمیزد، رمضان را ماهی برای عبودیت خدا رقم می‌زند و چه کسی است که بگوید با نوستالژی‌هایی نظیر «شو خوانی»، «سحر خوانی» و «طبل نوازی »، که تک‌تکشان برایمان شیرین است، خاطره ندارد؟
عشق مردم این استان تا به‌جایی است که حتی کودکانی که هنوز قدشان به بالای تکلیف نرسیده روزهای گرم را پا به پای بزرگ‌ترها تاب می‌آورند و لب‌های تشنه و شکم‌های گرسنه را به غروب افطاری می‌رسانند تا بچه مسلمانی خود را تثبیت کنند و آنها نیز خدای بزرگ را مهمان دل‌های کوچک خود کنند.
رمضان برای خیلی از اهالی خراسان جنوبی یادآور پخت کماج، تافتون (تَفتُو)، نقوچ، نان خشكي، نان قلفی و كلمبه، آش رشته، اشکنه گُرجه (گوجه)، خوشتلی(رشته محلی با پلو) و حلوا است که رنگ و جلایی به سفره افطار می بخشد و با این‌همه رنگ و طعم برایمان رمضانی می‌آفریند تا جلوه‌گر تابلوی زیبایی از عشق، نور و بندگی باشد آن زمان که بر سر سفره افطار، بنده در برابر آفریننده دست به دعا می‌گشاید.
رَمضو خوني ؛ رمضو آمد خوشنام خدا
در ايام ماه مبارک رمضان در گذشته رمضان خواني يکي از آداب و رسوم خاص بود به اينگونه که کودکان و نوجوانان با مشخص کردن فردي که اشعار مربوط به رمضان خواني (در اصطلاح بومی رمضوخوانی) را حفظ بود به عنوان مسئول گروه، به در يک يک خانه ها مي رفتند و اشعاري را مي خواندند.
صاحبخانه هم با تنقلات و در دوره هاي بعد پول نقد از آنها تشکر مي کرد. بخشي از اشعار رمضان خواني توصيف اين ماه و مدح ائمه اطهار(علیهم السلام) و بخشي ديگر درباره بيان ويژگي هاي خانه مورد نظر با توجه به قرار گرفتن آن درشمال يا جنوب بود.
گروه مزبور با خواندن اشعاری مبنی بر تشکر و آرزوی توفیق برای صاحبخانه برای خواندن رمضانی به خانه بعدی مراجعه می‌کنند. در گذشته براي اين که رمضان خواني جنبه شور و نشاط پيدا کند، بعضي ازصاحبخانه ها آب را که نشانه روشني است از پشت بام برروي رمضان خوانان مي ريختند.
رمضو یارب، یارب رمضو آمد خوشنام خدا
رمضو آمد، مهمانش کنید بز و بزغاله قربانش کنید
رمضو آمد خود سیصد سوار چوبی وردشته که آی روزه بدار
رمضو آمد، مهمانش کنید بز و بزغاله رو قربانش کنید
بز و بزغاله که چیزی نمشو گاو و گوساله را قربانش کنید
این سرا از کیه، رو ور باده دو پسر داره که نو داماده،
این سرا از کیه رو ور روزه دو دختر داره که مخمل دوزه
این سرا از کیه رو ور قبرستو پدر مو گفته برو دو قرو بستو
این سرا از کیه خش خش می کنند طبق نقره و کشمش می کنند
آنان با خواندن اشعاری معروف به "رمضونی" با لهجه بیرجندی از صاحبخانه طلب انعام می‌کنند. رمضانی خوانی با یک مقدمه دعایی که توسط استاد خوانده می شود، آغاز شده و با آمین شاگردان ادامه پیدا می‌کند.
مراسم رمضان‌خوانی نوعی خبررسانی برای ماه رمضان است و این مراسم به عنوان آداب و رسوم و برای جمع‌آوری نذورات مردم و همچنین ایجاد شور و نشاط از زمانهای قدیم در استان مرسوم بوده است.
خوشتلی، نقوچ و آش رشته مهمان سفر افطار دیار کویر
خوشتلی یا همان رشته محلی است که در قدیم خانم ها با زحمت بسیار زیاد تهیه می‌کردند بدین ترتیب که گرده‌های خمیر را به وسیله الک‌های چوبی مخصوص نازک کرده و مجمعه ای بزرگ را وارونه وخمیر را روی آن پهن و یوسیله چاقو بصورت رشته های دراز و نازک با دقت زیاد می بریدند. بعد از بُرش نوارها را بر روی بند های مخصوص پهن وخشک می نمودند.
با توجه به اینکه در زمانهای سابق برنج در دسترس مردم نبوده واکثرا هم توان خرید برنج و پختن پلو را نداشتند. این رشته ها را مانند پلو دم کرده و به عنوان یک غذای پر طرفدار مصرف می کردند لازم به گفتن است که از این رشته ها برای پختن انواع آش هم استفاده می کرده اند. اخیرا هم این رشته‌ها ودرواقع خوشتلی‌ها را با روغن تف داده و همراه برنج دم می‌کنند وبه آن رشته پلو می‌گویند.
همچنین نان خشكی نوعي لواش تشريفاتي است كه خمير ان را با اندكي روغن و شير (يا هر دو) و زعفران در هم مي كنند و آن را ورز مي دهند. از اين نان لذيذ و بسيار نرم بيش تر براي صبحانه و يا افطار ماه مبارك و در ميهماني ها استفاده مي شود.
نان نقوچ بصورت قرص های کوچک و مخصوص بچه ها و بیشتر در آتش پایان کار تنور پخته می شود و بسیار هم مورد علاقه بچه ها نیز می باشد. در گذشته، بعضی وقت ها هم که مادر ها می‌خواستند بچه ها را بواسطه همکاری در نگهداری کودکان و انجام کارهای خانه تشویق کنند، به آنها وعده ی نقوچ زرد روغنی می دادند و بسته به میزان رضایت مادر مخلفات آن را هم زیاد تر می کردند تا بدینوسیله اسباب تشویق و خوشحالی بیشتر بچه ها را فراهم کنند.
تافتون (تَفتُو) در بيرجند و اطراف آن به نوعي نان گفته مي شود كه خمير آن را با شير، روغن و آب تهيه مي كنند و روي ان را با «پيسه» منقش و با شير، زعفران رنگين و معطر نمايند. اين نوع نان ويژه صبحانه يا افطار است و جنيه تشريفاتي دارد و آن را در تنور با گرماي متعارف مي پزند.
طبل نوازی؛ منادی سحرخیزان در طبس
سنت طبل نوازی در شب های ماه رمضان از قدیم تاکنون در طبس در حال انجام است. در طول ماه رمضان هر شب در سه نوبت و به فاصله هر یک ساعت از نیمه شب طبل نواخته می شود که طبل آخر یک ساعت مانده به اذان صبح خاتمه می یابد.
سابقه طبالی ماه رمضان در طبس بیش از 100 سال است که طبل نوازان از ساعت 10 شب در مکان موقوفه عمادالملک حاضر شده و تا ساعت سه نیمه شب در این مکان هستند. در زمان قدیم که ساعت نبوده سر شب با وسیله ای به نام پنگون یا فنجون با آب به محاسبه ساعت می‌پرداختند.
یکی از دلایلی که این طبل ها همچنان نواخته می شود، ابتکاری است که مرحوم عمادالملک به کاربرده و وقف نامه ای را تنظیم و مشخص کرده چه کسانی مشغول طبالی و چه کسانی زنبورک چی و مشغول شلیک توپ و نیز چه کسانی فنجان کش یا پنگان کش باشند.
این آیین از خراسان جنوبی در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.
مناجات و شب خوانی « شوخوانی»
آیین شوخوانی(شب‌خوانی) از دیگر آیین‌های ماه مبارک رمضان در میان مردم خراسان جنوبی است که زمان قدیم، در هر محله ای یک نفر به پشت بام خانه می رفت و شب‌خوانی می کرد تا مردم برای مراسم سحری از خواب بیدار شوند.
سپس صدای او برای مدتی قطع می شد و این به معنای آن بود که مردم سحری بخورند. بعد از آن، نوبت دوم شب‌خوانی آغاز می شد و این به معنای هشدار برای نزدیک شدن به اذان صبح بود. این آیین هنوز در برخی از روستاهای خراسان جنوبی رواج دارد.
آداب «بیست و هفتمو»
مراسم «بیست و هفتمو» در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان نیز از دیگر برنامه‌هایی است که از گذشته دور در شهرستان بیرجند وجود داشته و هنوز هم نام آن فراموش نشده است.
در شب بیست و هفتم ماه رمضان برخی از زنان و دختران جوان با پوشاندن صورت خود و گرفتن سبد یا تبقی در دست که آینه ای روی آن قرار دارد و ملاقه به دست به در خانه همسایگان رفته و طلب هدیه می کنند.
آنها صاحب خانه را با زدن ملاقه به درخانه صدا می کنند و تقاضای هدیه پول و یا خوراکی می کنند و اگر صاحب خانه بخواهد زیرکی کند و چهره فرد را ببیند با ملاقه پشت دست او می زنند. پولی که به این طریق به دست می آید "متبرک" شمرده و آن را شادی آور می دانند.
در این مراسم همه کسانی که بدین صورت پولی به دست آوردند پیش ازظهر روز بیست و هفتم رمضان که در حقیقت شب قصاص ابن ملجم است به بازاررفته و با آن پول پارچه ای به دلخواه خود می خرند و ظهر آنروز در خانه یا مسجدی از آن پارچه پوشاکی مانتد چادر، پیراهن و چارقد برای خود می دوزند و آن را می پوشند و بر این باورند که تمام سال را به شادی خواهند گذراند و از همه بلاها مصون خواهند بود.
همچنین خوراکی ها و تنقلات که در این شب جمع آوری می شود نیز به عنوان تبرک و رفع بلااستفاده می شود.
نظر شما