تدبر در قرآن، وظیفه عمومی است

حجت‌الاسلام والمسلمین عباس صبوحی؛ استاد تدبر در قرآن، در گفت‌وگو با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان در مورد تفاوت بین تفسیر و تدبر گفت: قرآنی که توسط خدای متعال نازل شده، در پس همین الفاظ و ظاهر، باطن نیز دارد و ما به عنوان عموم جامعه قرآنی مأمور به فهم ظواهر قرآن هستیم که تدبر به معنای فهم همین ظواهر است. از طرفی خدای متعال، پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه‌اطهار(ع) و احادیث آن‌ها را برای کشف باطن قرآن کریم قرار داده است که آن تفسیر قرآن است.

وی با اشاره به اینکه قرآن پایه و مبنای دین اسلام است اظهار داشت: وظیفه ما این است که با تدبر، لایه ظاهری آن را دریافت کنیم اما لایه باطنی از دسترس ما خارج است و وظیفه معصوم تفسیر همان لایه باطنی است. تفاسیر اجتهادی که امروزه شکل می‌گیرد منافاتی با وظیفه ما که فهم متن است ندارد، وظیفه ما این است که متن را در معنای ظاهر خودش دریافت کنیم و با آن انس بگیریم، حالا همین متن کلی، معانی باطنی دارد که در وهله اول دریافت نمی‌شوند و نیاز با استکشاف و استخراج دارند.

این استاد تدبر در قرآن در مورد نقش مفسرین اظهار کرد: نقش تفاسیر اجتهادی، تفاسیر قرآن به عقل، تفاسیر قرآن به قرآن و از همه مهمتر تفاسیر قرآن به سنت، این است که لایه‌های قرآن کریم را که در نگاه اول از ظاهر الفاظ به دست نمی‌آید را مطرح کنند و بر اساس آن احکام و قوائد زندگی بشر را سامان بدهند.

وی در ادامه بیان کرد: تدبر یعنی آنچه که قرآن می‌گوید ولی تفسیر مسأله‌ای متفاوت از تدبر است. در تفسیر ما از قرآن سؤال می‌کنیم و سخن استخراج می‌کنیم  اما در تدبر قرآن خود سخن می‌گوید. انسان عامی در مقدمات هرگز به آن نقطه نمی‌رسد که از قرآن اسکتشاف کند یا فتوا و حکم بیرون بدهد، اما متوجه سخن قرآن که می‌تواند باشد. به این فهم ظاهر، تدبر در قرآن کریم می‌گویند.

حجت‌الاسلام والمسلمین صبوحی در مورد آیاتی که دعوت به تدبر می‌کنند گفت: این آیات تدبر، اختصاص به جوامع قرآنی ندارد و حتی جوامع غیر اسلامی نیز می‌توانند در آن تدبر داشته باشند، خدای متعال کفار را به دلیل تدبر نکردن توبیخ می‌کند. اما از آنجایی که همه چیز با تدبر تمام نمی‌شود نیاز به تفسیر است و تنها کسی می‌تواند تشنه تفسیر باشد که لایه اول را فهمیده‌ باشد یعنی هرگاه متن فهمیده شده باشد تفسیر نیز قابل فهم خواهد شد.