تحول علوم انسانی نیازمند ایجاد فضای قرنطینه برای نظریه‌پردازی است

به گزارش خبرنگار شبستان، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس نبوی، استاد حوزه و دانشگاه و مدیر مؤسسه پژوهشی فرهنگی تمدن و توسعه اسلامی در نشست تخصصی روش‌شناسی علوم انسانی تحول این علوم با استناد به قرآن را گشاینده زمینه‌های سازنده در کشور دانست و گفت: مشکل اصلی علوم انسانی حالت خمودگی ما و بازی با مفاهیم در تحلیل این علوم و مبانی آن است.

وی اظهار کرد: ما در جلسات متعدد می‌کوشیم با به چالش کشیدن این مفاهیم بدون اینکه در مجموع منظومه‌ای را مطرح کنیم به بحث بپردازیم در حالی که این اقدام ما مثبت نیست البته نباید غفلت کرد که شرایط امروز ما در عرصه علوم انسانی نسبت به 30 سال گذشته قابل مقایسه نیست.

شناسایی روش نخستین گام برای استخراج علوم انسانی از قرآن

حجت‌الاسلام نبوی نقد علمی در برابر تهاجمات فکری غرب را مثبت ارزیابی کرد و ادامه داد: البته همه اینها نیازمند بازشناسی ابعاد جامعه‌شناسی است و فایده ندارد به هنگام صحبت درباره علوم انسانی- اسلامی تنها به بازی با الفاظ بپردازیم.

این محقق حوزوی شناسایی روش را نخستین گام برای استخراج علوم انسانی از قرآن دانست و تصریح کرد: داشتن نگاه حجمی به علوم صحیح نیست، باید بدانیم فرآیند نتیجه‌بخشی تحقیقات علمی دارای ده‌ها مرحله است، حال اگر ما بخواهیم پا به عرصه توحید علوم جدید به ویژه در ارتباط با ماورا بپردازیم باید مسیری طولانی را طی کنیم.

وی با بیان این مطلب که علمای گذشته در مقام تجزیه و تحلیل علم و اندیشه به بررسی دقیق مباحث می‌پرداختند، ابراز کرد: علامه طباطبایی (ره) از جمله این افراد است که در تبیین هر مسئله ابتدا چندین صفحه را به تشریح مقدمه اختصاص می‌دهد.

حجت‌الاسلام نبوی درباره ایرادات اصلی روش کار علمی در عرصه تحول علوم انسانی عنوان کرد: بخش عظیمی از مدعیان خلق علوم انسانی- اسلامی تنها به بازی با مفاهیم می‌پردازند و این مسیر ما را به مقصد نمی‌رساند، از این رو باید به جای فضاسازی رسانه‌ای به تولید علم و اندیشه اقدام کنیم.

قدم گذاشتن در عرصه گسترده علوم انسانی اسلامی نیازمند عبور از علوم کنونی است

وی ادامه داد: قدم گذاشتن در عرصه گسترده علوم انسانی اسلامی نیازمند عبور از علوم کنونی است یعنی باید از این دامنه عبور کرده تا به قله برسیم، بنابراین بازی‌های بی‌معنا تنها به خود ما صدمه می‌زند.

حجت‌الاسلام نبوی با اشاره به قضاوت منصفانه شهید مطهری از علوم انسانی غربی تأکید کرد: هر طلبه و دانشجوی مقید و مسلمان نمی‌تواند وارد عرصه این تحول شود چون کوچک‌ترین اشتباه باعث می‌شود که خداوند ما را نبخشاید.

رییس مؤسسه تمدن و توسعه اسلامی با بیان این مطلب که ورود تحول علوم انسانی به حاشیه‌های سیاسی دستاوری در پی ندارد، گفت: بدون نزدیکی به علوم انسانی تعقلی و متعلق به فلاسفه نمی‌توان به عرصه تحول این علوم وارد شد چرا که بسیاری از مدعیان پرداخت به علوم انسانی- اسلامی حتی با سنت تفکر فلسفی آشنایی نداشته و به آن مراجعه نمی‌کنند.

وی با اشاره به گذر از مراحل مختلف برای انسان‌شناسی در تاریخ علم اظهار کرد: مرحله نخست به تعلق مغز که ریشه در اندیشه فلاسفه یونان داشته و بر فلاسفه اسلامی نیز تأثیرگذار بوده باز می‌گردد، مرحله دوم به تفکر اخباری‌گرای مستند به ظواهر قرآن و سنت اختصاص دارد و مفاهیم شکلی خود را از این دو استخراج می‌کند.

حجت‌الاسلام نبوی ادامه داد: اگر نمی‌دانیم در پی چه حقیقتی هستیم نباید وارد میدان تحول علوم انسانی با استناد به قرآن و سنت شویم، از سوی دیگر نمی‌توان وارد این حوزه بدون توانایی و احاطه بر عرصه‌های تجربی شد.

مشکل تحول علوم عدم نزدیکی استادان دانشگاهی به مفاهیم قرآنی مرتبط با حوزه علوم انسانی است

وی عدم نزدیکی استادان دانشگاهی به مفاهیم قرآنی مرتبط با حوزه علوم انسانی را دیگر مشکل تحول این علوم برشمرد و بیان کرد: علم در حوزه مطالعات انسانی به تدریج از حالت تک‌وجهی خارج شده و حالتی چندوجهی به خود گرفته است، بدین معنا که نمی‌توان تنها با یک علم به همه نیازها و سؤالات انسان پاسخ داد، از این رو کاربردی‌کردن علوم قرآنی و ارایه مدل و الگو در این مسیر ضرورتی انکارناپذیر است.

حجت‌الاسلام نبوی با اشاره به اعتراف اندیشمندان غربی علوم انسانی بر عقیم بودن سبقه تجربی این علوم عنوان کرد: بنا بر این اعتراف علوم انسانی تجربی نتوانسته آسیب‌های اجتماعی را پیش‌بینی کند در حالی که بروز حیات انسانی چندوجهی در دوره معاصر نیازمند تبیین و پیش‌بینی‌های صریح و صحیح است.

وی بررسی چندوجهی مسایل مرتبط به انسان را نیازمند صلاحیت علمی دانست و تصریح کرد: برای تحقق هدف در این مسیر نیازمند نظریه‌پردازی قرنطینه شده هستیم یعنی افراد باید در فضاهای نیمه بسته به مطالعات علمی البته بدون محدودیت بپردازند.

حجت‌الاسلام نبوی فضای مساعد برای نظریه‌پردازی را خلا کاملا مشهود در عرصه تحول علوم انسانی برشمرد و عنوان کرد: متأسفانه فضای خوبی در تحول علوم انسانی با استناد به قرآن و آموزه‌های اسلام وجود ندارد و این مهم بیشتر به حربه سیاسی تبدیل شده است.

وی با بیان این مطلب که مفاهیم تجربی دارای کشش توصیفی محدود بوده و نمی‌توانند به سؤالات انسان و جامعه پاسخ دهند، خاطرنشان کرد: بازتاب این خلأ به خوبی بر تولیدات اکشن سینمای غرب مشهود است، بنابراین برای تبیین صحیح این مسایل در پی یافتن راه‌حل و به تعبیر شهید مطهری تمایز میان خود و حیوانات باشیم.

شایان ذکر است، نشست تخصصی روش‌شناسی علوم انسانی یکشنبه 9 مرداد در نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن برگزار شد.

پایان پیام/