به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان به نقل از طلیعه، بررسی مولفه ها و شاخصه های پیاده سازی مفهوم اسلامی سازی علوم انسانی و تبیین چالش ها و تعارضات برخاسته از بسترهای گوناگون علمی و تعلیمی و نیز ارائه راهکارهای اساسی و صحیح و مبتنی بر تحقیق و کنکاش در این پروسه، ما را بر آن داشت تا با حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد اکبری، استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، گفتگویی ترتیب دهیم که ماحصل آن در ادامه از نظرتان می گذرد:
استاد، مخالفان طرح اسلامی سازی علوم انسانی معتقد هستند، قدرت نهادهای سکولار علمی جهان و در تضاد بودن دستاوردهای این مجامع، با رویکردهای معنوی و اسلامی، چالش بزرگ و سنگینی است برای تعمیم و تأثیر طرح علوم انسانی اسلامی، بر جوامع بین المللی، تحلیل شما در باب این دیدگاه چگونه است؟
در ابتدا و در باب این مسئله باید عرض کنم، دین مبین اسلام هم از بُعد علمی و نظری و هم از بُعد ایدئولوژی و الهی، کامل ترین و جامع ترین و اساسی ترین دین درعرصه خلقت و وجود و عالم هستی است. دین اسلام بهترین ایده ها و بهترین اندیشه ها و بهترین علوم را نه تنها برای امت مسلمان، بلکه برای تمامی آحاد بشریت به ارمغان آورده است. در دیدگاه و باور متعالی اسلامی، ایده ها و اندیشه ها در چارچوب مرزها و سرزمین ها نمی گنجند.
در دیدگاه اسلامی، هر فکر و نظری که بر مبنای توحید و مبدأ و معاد باشد، از دیدگاه اسلام و قرآن کریم، دارای ارزش و اعتبار و مایه حیات برای انسان و جامعه بشری است. از بُعد دیگر و در بُعد عملی نیزاسلام، بهترین و عالی ترین اعمال را برای انسان و جامعه انسانی برای رسیدن به سعادت و بهروزی مد نظر قرار داده است. در باب این شبهات و افرادی که این مسائل را در جامعه، برای کم رنگ کردن جایگاه تعالیم اسلامی و وحیانی در سعادت و کمال انسان و جامعه انسانی مطرح می کنند، باید گفت: این شبهات و تعارضات، پایه و اساس علمی و موجه عقلی ندارند. به تعبیر زیبای قرآن کریم و منویات معصومین(ع)، این افراد دارای «شهوت نفسانی» هستند.
در این مقوله باید بیان کرد، این شبهات براساس خطای سهوی و ناخواسته نیست، بلکه این تعارضات از خطاهای شهوانی و نفسانی و غضب عملی نشأت می گیرد. بنابراین چنانکه این افراد، اهل منطق و اهل دانش و اهل بینش صحیح می بودند درمی یافتند که قرآن کریم، همه اندیشمندان و متفکرین و محققین عالم را به مناظره و گفتگوی علمی و اصولی فراخوانده است.
در این باب قرآن کریم می فرماید:«قُل إنَّما أَعِظُکُم بِواحِدَه أَن تَقُومُوا لِلّهِ مَثنی وَ فُردی» و یا در آیه شریفه دیگری در این مقوله می فرماید:«اُدعُ إِلىٰ سَبیلِ رَبِّکَ بِالحِکمَهِ وَالمَوعِظَهِ الحَسَنَهِ وَجادِلهُم بِالَّتی هِیَ أَحسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبیلِهِ وَهُوَ أَعلَمُ بِالمُهتَدینَ» یعنی، ای پیامبر(ص) با مردم و متفکرین و محققین در تمامی عرصه ها، با رویکرد صحیح و عالی و با حکمت و اندرز اصولی گفتگو کن و آنها را با تعالیم اسلامی آشنا نما. این رویکرد، یعنی هماورد خواهی و گفتگو خواهی قرآن کریم یک رویکرد و دیدگاه کاملاً علمی و مورد قبول در تمامی جوامع علمی و پژوهشی است.
باز در این باب باید اذعان کرد که، به دلیل این که منویات و دیدگاه های قرآنی و اسلامی بر مبنای فطرت و طبیعت آدمی است، اگر کسی با موضع صحیح و منطقی با قرآن و دیدگاه های آن بحث و گفتگو نماید، قطعاً به حقانیت و صلابت منویات قرآن کریم و جامعیت علوم اسلامی معترف خواهد شد. این افرادی که مجامع علمی سکولار و قدرت آنها را در برابر اسلام و مبانی آن قرار می دهند، قطعاً به ماهیت و اصالت اسلام آشنایی ندارند. این افراد زمانی که می بینند که، اسلام و تعالیم آن همچون آفتاب فروزان، تمامی عرصه ها و ملت ها و جوامع را تحت نفوذ و جذب خود قرار داده است، درصدد ضربه زدن به این تعالیم برمی آیند تا شهوات عملی و نفسانی خود را ارضاء نمایند.
باید به این افراد گفت: اگر دیدگاه های شما در باب این که اسلام قابلیت ظهور و بروز در عرصه های گوناگون علمی را ندارد درست است، پس این همه علاقه و تشنگی برای دریافت تعالیم اسلامی و الهی از جانب ملت ها و جوامع گوناگون بشری برای چیست؟
بنابراین عمده مشکل و تخاصم این افرادی که این چنین شبهات و تعارضاتی را بیان می کنند این مطلب است که، بحث شهوت عملی و ارضای هواهای نفسانی و القای باورهای امپریالیستی و ضد بشری و فطری، برای رسیدن به مطامع دنیوی و ارضای تمایلات نفسانی، مهم ترین دلیل و اساسی ترین بهانه این اشخاص بابت انجام این رویکرد است. درجواب این دست از افراد شاید بهترین تعبیر، همان تعبیر زیبای قرآن کریم است که می فرماید:«یرِیدُونَ أَنْ یُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَ یَأْبَى اللَّهُ إِلاَّ أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ».
به نظر حضرتعالی پیش نیاز پروسه اسلامی سازی علوم انسانی چه مقوله یا مقولاتی است؟ در مسیر اسلامی سازی علوم انسانی بحث ارائه معارف جدید و رویکرد نوین مطرح است،تحلیل شما از این تعابیر چیست؟
در باب پیاده سازی علوم انسانی در سطح و بستر جامعه باید گام ها و قدم هایی برداشته شود. البته در این زمینه باید عنوان کرد که، استارت این طرح توسط اساتید حوزه و دانشگاه در مجامع علمی و دینی ما زده شده است. در باب این مطلب نیز که بعضی ها، علوم و تعالیم را به دو دسته علوم الهی و علوم انسانی تقسیم می کنند باید بیان کرد که، اصولاً این چنین تقسیم و مرز بندی هایی به هیچ وجه درست و صحیح و مبنایی نیست.
بنا به فرمایش حضرت آیت الله جوادی آملی(حفظه الله) که شاید بتوان گفت که در حال حاضر، ایشان یکی از بهترین و متفکرترین اسلام شناسان جهان اسلام و جهان تشیع هستند، تقسیم علوم به علوم الهی و انسانی به هیچ وجه درست و صحیح و منطقی نیست، زیرا ما هر چه که از مبانی علوم و فنون در عالم وجود و هستی داریم، مانند علوم هسته ای، زیست محیطی، اجتماعی، فناورانه و غیره، اگر بر اساس نیاز بشر باشند و بر مبنای مبانی توحیدی و معادی قرار گرفته باشند، همگی این علوم الهی و اسلامی هستند.
بنابراین اگرعلوم و فناوری هایی را که امروزه بشر به آن دست یافته است، بتواند نیازهای او را در چارچوب های اصولی و توحیدی و باورهای معادی رفع و رجوع نماید، قطعاً این علوم و فنون، الهی و مورد تأیید اسلام و قرآن خواهند بود. این دیدگاه و رویکرد در نزد تمامی متفکرین و محققین بزرگ اسلامی مانند شهید مطهری نیز دیده می شود.
در باب گام بعدی که ما باید در راه و مسیر اسلامی سازی به دقت و به طور صحیح اصولی برداریم، باید بیان شود که، ما می بایست بین علوم پایه و مبانی اسلامی و وحیانی، هماهنگی و ارتباط برقرار نماییم. ما باید در این زمینه، رشته ها و گرایش های میان رشته ای ایجاد کنیم، ما باید رشته هایی مانند: زیست شناسی و قرآن کریم، طبابت و قرآن کریم، فیزیک و شیمی و قرآن کریم و سایر علوم پایه و قرآن کریم، رشته های علمی ایجاد نماییم، زمانی که این ارتباط و هماهنگی بین علوم خاص و قرآن کریم برقرار شود آن زمان ایده و ایدئولوژی یکی بودن و یک پارچه بودن تمامی علوم بر مبنای الاهیت و مبانی توحیدی، محقق خواهد شد.
قطعاً این مسئله، با توجه به فطرت خداجو و حقیقت طلب انسان، راه اعتلای خود را خواهد یافت. بنابراین، مسئله اساسی چه در حوزه و چه در دانشگاه، برای تحقق طرح اسلامی سازی علوم انسانی، ایجاد دروس و گرایش های میان رشته ای است. نکته اساسی و مهم دیگر که باید در این پروسه به آن توجه شود، حضور و ارائه نظر از جانب محققین و متفکرین بزرگ و صاحب نام در این طرح است که می توانند با ارائه مقالات و یا دیدگاه ها و همچنین حضور و برگزاری سمینارها و همایش ها علمی، رسیدن به این معنی و مفهوم را برای ما تسهیل و مهیا نمایند. نکته دیگر که باز باید در باب این مقوله بیان شود این است که، در این راه می بایست از تمامی بسترها و زمینه های آموزشی و پژوهشی و رسانه ای و تمامی عرصه های قابل بهره برداری بهره جست، تا ان شاالله بستر و زمینه برای تحقق این معنی، فراهم و مهیا شود.
نظر شما